Τον φάκελο «Εμπορία και εκμετάλλευση ανθρώπων», που αποτελεί το τρίτο μεγαλύτερο οργανωμένο έγκλημα στον πλανήτη, άνοιξε ο Αθήνα 9.84, στηρίζοντας το Φεστιβάλ «Break the Chain» και την καμπάνια του, που διοργανώθηκε το Σάββατο 22 και την Κυριακή 23 Οκτωβρίου, στην Τεχνόπολη στο Γκάζι αλλά και την εκστρατεία κατά του human trafficking.
Τα στοιχεία συγκλονίζουν: 27.000.000 σύγχρονοι δούλοι, 4.500.000 θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης, 5.500.000 παιδιά θύματα κάθε είδους εκμετάλλευσης. Μόνο ένας στους 100.000 Ευρωπαίους διακινητές καταδικάζεται, μόνο το 1-2% των θυμάτων καταφέρνει να αποδράσει.
Την έρευνα επιμελήθηκαν η Καλλιόπη Ασλανίδου και η Φωτεινή Κοκκινάκη και παρουσιάστηκε στην εκπομπή «Ντάμες Σπαθί», με τις Ελευθερία Κουμάντου και Ελεονώρα Ορφανίδου.
Μίλησαν ο γενικός γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπ. Δικαιοσύνης Κωστής Παπαϊωάννου, ο Εθνικός Εισηγητής για την Καταπολέμηση της Εµπορίας Ανθρώπων (Trafficking) του υπουργείου Εξωτερικών, Ηρακλής Μοσκώφ, η υπεύθυνη της εκστρατείας Φεστιβάλ «Break the Chain» Ελένη Ζαχαροπούλου, εκπρόσωποι Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, νομικοί εξειδικευμένοι στο Διεθνές Δίκαιο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ο εκδότης του περιοδικού δρόμου «Σχεδία», Χρήστος Αλεφάντης.
Tεράστιο πρόβλημα στην εφαρμογή της νομοθεσίας στη χώρα μας και πολλά κενά στο ζήτημα της προστασίας των θυμάτων εμπορίας και εκμετάλλευσης σε όλα τα στάδια της διαδικασίας εντοπίζει ο γγ Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπ. Δικαιοσύνης Κωστής Παπαϊωάννου. «Υπάρχει μια μεγάλη ανισορροπία ισχύος ανάμεσα στην καταγγέλουσα και τον καταγγελόμενο, στο δίκτυο ή στο πρόσωπο. Η ανισορροπία δυνάμεων είναι θηριώδης. Αυτό λειτουργεί αποτρεπτικά για την ίδια την καταγγελία», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Παπαϊωάννου.
Σε λίγες εβδομάδες εξάλλου, η χώρα μας αναμένεται να ενσωματώσει την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την προστασία των θυμάτων, ενώ επιχειρείται να στηθεί ένα πρωτόκολλο ενεργειών και να γίνει καταγραφή των υπαρχουσών δομών, στις οποίες θα μπορούν να απευθύνονται τα θύματα.
Ο κ. Παπαϊωάννου επεσήμανε ότι, συνήθως οι υποθέσεις που φτάνουν έως το δικαστήριο αργούν να εκδικαστούν και απέδωσε το γεγονός στη δυνατότητα των κυκλωμάτων εμπορίας ανθρώπων να έχουν τεράστια οικονομική ισχύ και πρόσβαση σε νομική βοήθεια, την ώρα που την υπεράσπιση των θυμάτων αναλαμβάνουν εκπρόσωποι Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
«Η καταπολέμηση του trafficking απαιτεί πανστρατιά και δεν μπορεί η αντιμετώπισή του να περιορίζεται στις διωκτικές αρχές, τους εισαγγελείς και τις ΜΚΟ. Απαιτείται η συμμετοχή όλων των επαγγελματιών προκειμένου να συμβάλουν στην αναγνώριση και την παραπομπή των διακινητών, αλλά και η συμμετοχή των ίδιων των πολιτών», δήλωσε ο Ηρακλής Μοσκώφ, επικεφαλής του γραφείου Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων, μιλώντας στον Αθήνα 9.84. Ο κ. Μοσκώφ πρόσθεσε πως και συλλογικότητες υπάρχουν και νόμοι, οι οποίοι όμως δεν εφαρμόζονται, τονίζοντας ότι το πρόβλημα δεν έχει να κάνει μόνο με τη σεξουαλική εκμετάλλευση αλλά και με την εργασιακή καθώς και με το μικροέγκλημα.
«Το στοίχημα είναι να στηθούν γέφυρες με το κράτος, τα σχολεία, τα νοσοκομεία και τις εμπορικές αλυσίδες και να εφαρμοστούν επιτέλους οι νόμοι για την προστασία των θυμάτων» κατέληξε ο κ. Μοσκώφ.
Το γεγονός ότι, δεν γίνονται πλέον καταγγελίες από τα θύματα trafficking, καταδεικνύει και ο μειούμενος αριθμός υποθέσεων, στο διάστημα από το 2013 έως το 2015, που καλείται να ερευνήσει η αστυνομία.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση της εκπροσώπου Τύπου της ΕΛΑΣ Ιωάννα Ροτζιώκου ότι, οι αριθμοί των περιπτώσεων που έρχονται στο φως δεν είναι αντιπροσωπευτικοί, καθώς δεν γίνονται εύκολα καταγγελίες. Σύμφωνα με την ίδια, το 2013 εξετάστηκαν 37 υποθέσεις, με 99 θύματα και 142 δράστες, το 2014 36 υποθέσεις με 64 θύματα και 125 δράστες και τέλος, το 2015 32 υποθέσεις με 50 θύματα και 117 δράστες.
Πρόσθεσε δε ότι, τα θύματα είναι κυρίως γυναίκες, αλλά υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις που αφορούν άνδρες και παιδιά. Επεσήμανε επίσης ότι τόσο τα θύματα, όσο και οι θήτες στην πλειοψηφία τους προέρχονται κυρίως από βαλκανικές χώρες.
Αναφερόμενη στις δομές που διαθέτει η Ελληνική Αστυνομία, η κ. Ροτζιώκου είπε ότι, υπάρχουν 12 ομάδες αντι-trafficking, 2 τμήματα Καταπολέμησης του φαινομένου στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αντίστοιχα, καθώς και μια επιτελική ομάδα στην Αθήνα, ενώ όπως είπε, υπάρχει στενή συνεργασία με τη Europol και την Interpol, καθώς και με αστυνομικούς συνδέσμους σε άλλα κράτη.
«Όταν λέμε εμπορία ανθρώπων εννοούμε τη σεξουαλική εμπορία, την καταναγκαστική εμπορία ανθρώπωνεργασία, τα τελευταία χρόνια είναι και η στρατολόγηση μαχητών για ένοπλες συρράξεις και η εμπορία οργάνων» διευκρίνισε -μιλώντας στη Φωτεινή Κοκκινάκη- η ΓΓ Ισότητας Φωτεινή Κούβελα, η οποία υπογράμμισε ότι το τελευταίο διάστημα, με την έλευση των προσφύγων τα κρούσματα έχουν αυξηθεί. «Το τελευταίο διάστημα που έχουμε και τις γυναίκες πρόσφυγες στην Ελλάδα, έχουμε και εκεί τέτοια θύματα. Έχουμε και αυτή την εμπορία δυστυχώς» σημείωσε η κ. Κούβελα.
Παράλληλα, πρόσθεσε ότι με τη βοήθεια και του εθνικού εισηγητή, η Βουλή έχει συστήσει υποεπιτροπή που θα εξετάσει το trafficking, ενώ στα άμεσα σχέδια είναι η επικύρωση της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης, ενός νομικού κειμένου για τα θύματα που κακοποιούνται και το οποίο περιλαμβάνει και την τιμωρία του δράστη.
Η Νίκη Ρουμπάνη από τη ΜΚΟ Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης ασχολείται με το φαινόμενο του sex trafficking από τη δεκαετία του ’80. Οι ξενώνες που λειτουργούσε η δομή έκλεισαν εδώ και 6 χρόνια, λόγω οικονομικής δυσχέρειας και έκτοτε οι 300 εθελοντές του Δικτύου, όποτε χρειάζεται, φιλοξενούν στα σπίτια τους θύματα.
«Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας στην μάχη κατά του φαινομένου είναι ότι τα κέντρα της Αστυνομίας που εξειδικεύονται σε αυτό το κομμάτι του εγκλήματος έχουν αποδεκατισθεί λόγω της οικονομικής κρίσης» τόνισε η κ. Ρουμπάνη, μιλώντας στην Καλλιόπη Ασλανίδου, προσθέτοντας ότι οι περιπτώσεις που καταφέρνουν να καταθέσουν στις Αρχές και ν’ αναγνωριστούν ως επίσημα θύματα trafficking είναι ελάχιστες καθώς δεν υπάρχει προστασία του θύματος.
Ενδεικτικό είναι ότι τα τελευταία τρία χρόνια τα στοιχεία της Ιντερπόλ δεν έχουν ανανεωθεί. Σύμφωνα λοιπόν με αυτά τα ελλιπή δεδομένα, 20.000 γυναίκες απασχολούνται στη βιομηχανία του σεξ στην Ελλάδα, εκ των οποίων 1.000 είναι κορίτσια μεταξύ 13 και 15 χρονών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, 27 εκατομμύρια άνθρωποι (άνδρες, γυναίκες και παιδιά) εμπλέκονται στο trafficking και λιγότερο από το 2% των θυμάτων καταφέρνει να ξεφύγει.
Αλλοδαποί εργάτες- χωράφια
Η κ. Ρουμπάνη μίλησε και για το εργασιακό trafficking στα χωράφια. «Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας θεωρούν φυσιολογικό να έχουν τους ανθρώπους να ζουν μέσα σε κοτέτσια με συνθήκες απαίσιες».«Τώρα τι περιμένεις από έναν ντόπιο αστυνομικό στο τάδε χωριό να πάει να πιάσει τους traffickers. Θα τον φάνε οι ίδιοι οι κάτοικοι. Οι traffickers δίνουν πάρα πολλά λεφτά στο να «λαδώνουν» τοπικές αρχές, στο να «λαδώνουν» όλο τον κόσμο» τόνισε χαρακτηριστικά.
Η έλλειψη συντονισμού και οργάνωσης δράσεων απέναντι στο πρόβλημα είναι και ένα σημείο εκμετάλλευσης του συστήματος από τα κυκλώματα, σύμφωνα με τη Θεοδώρα Γιαννή, Κοινωνιολόγο και υπεύθυνη προγραμμάτων ΕΚΚA.
«Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης ασχολείται γενικά με την παρέμβαση στην κρίση και ανταποκρίνεται σε οποιοδήποτε αίτημα πολίτη αντιμετωπίζει μία έκτακτη κοινωνική κατάσταση. Ψυχολογική ή κοινωνική. Στο πλαίσιο αυτό ασχολούμαστε εντατικά με τα θύματα βίας. Έχουμε υπηρεσίες οι οποίες λειτουργούν σε 24ωρη βάση, όπως είναι οι τηλεφωνικές γραμμές, το 197 και 1107. Αυτές λοιπόν οι γραμμές είναι μια δυνατότητα ενός πολίτη ο οποίος αντιμετωπίζει πρόβλημα να απευθυνθεί οποιαδήποτε στιγμή στην υπηρεσία και αν πρόκειται για θύμα βίας, κυρίως γυναίκα, να προχωρήσουμε αν χρειαστεί και στη φιλοξενία της» δήλωσε η κ. Γιαννή.
Η κ. Γιαννή εξήγησε τους τρόπους που λειτουργούν τα κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων αλλά και τι είναι αυτό που κάνει τα θύματα να παραιτούνται. «Μια γυναίκα που είναι σε ένα κύκλωμα και είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης, είναι πραγματικά πάρα πολύ δύσκολο να ξεφύγει. Συνήθως τα κυκλώματα χρησιμοποιούν μεθόδους εξαναγκασμού και εγκλωβισμού. Το θύμα πιστεύει ότι δεν μπορεί να ζητήσει βοήθεια. Αν είναι παράνομο θα απελαθεί, ότι η αστυνομία είναι διεφθαρμένη και δε θα τη βοηθήσει, θα μπλέξει περισσότερο, οι πληροφορίες που έχουν από το κύκλωμα είναι αποθαρρυντικές για οποιαδήποτε προσπάθεια να ξεφύγουν από αυτό. Αν λοιπόν τα καταφέρουν ή αν βρεθούν σε μία υπηρεσία που μπορεί με οποιονδήποτε τρόπο να υποψιαστεί ότι πρόκειται για ένα θύμα εκμετάλλευσης, τότε μπορεί να βοηθήσει τη γυναίκα, να την ενημερώσει και να προχωρήσει στη λήψη μέτρων προστασίας της. Και σε εμάς έχει τύχει να έρθουν γυναίκες, κυρίως αναφέροντας βία από σύντροφο ή από κάποιον, τελικά όμως αποδείχθηκε ότι αυτός ήταν ο εκμεταλλευτής τους. (…) Επειδή πολύ συχνά τα μέλη του κυκλώματος χρησιμοποιούν και τη μέθοδο “loverboy”, του συντρόφου δηλαδή, το θύμα παραπλανάται και ακολουθεί το κύκλωμα με υποσχέσεις για γάμο ή για συντροφική σχέση, βεβαίως και μπορεί κανείς να συναντήσει τέτοιες περιπτώσεις και να θεωρήσει και το θύμα ότι είναι περισσότερο θύμα βίας σε συντροφική σχέση, παρά ότι είναι και θύμα εκμετάλλευσης. Ή να το διαπιστώσει αργότερα αυτό» σημείωσε η κ. Γιαννή.
«Πολλά είναι τα κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των θυμάτων trafficking που έχουν βιώσει πάρα πολλή βία και των θυμάτων βασανιστηρίων ενώ οι γυναίκες οι οποίες ζητάνε βοήθεια ψυχολογική – ψυχιατρική είναι πολύ λίγες» τόνισε ο Νίκος Γκιωνάκης – ψυχολόγος, επικεφαλής στο κέντρο Ημέρας Βαβέλ μιλώντας στην Φωτεινή Κοκκινάκη.
«Αυτά τα χαρακτηριστικά για παράδειγμα είναι η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου της πραγματικότητας και του εαυτού. Η αίσθηση της απώλειας του ελέγχου του σώματος. Είναι σαν να έχει αποχωριστεί τελείως το σώμα από το κεφάλι, όπου το σώμα δίνεται, γιατί δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, είναι και ένα τρόπος να αμυνθεί κάποιος σε αυτά τα συναισθήματα που την κατακλύζουν και έχουν να κάνουν με τη χειραγώγηση του σώματος από άλλους. Και μάλιστα μια χειραγώγηση η οποία χαρακτηρίζεται από βία. Για να μπορέσει λοιπόν κάποια να το αντέξει αυτό, νιώθει ότι το σώμα της δεν είναι δικό της, είναι κάτι ξένο από αυτή. Έχουν πάρα πολύ μεγάλη δυσκολία να εμπιστευθούν τον οποιονδήποτε και ιδιαίτερα τους άνδρες. Έχουμε ακόμα το φαινόμενο ότι πολλές φορές βρίσκουμε γυναίκες οι οποίες ταυτίζονται με τον επιτιθέμενο, πάλι είναι ένας μηχανισμός άμυνας. Θεωρούν ότι αυτές φταίνε που συμβαίνουν όλα αυτά στη ζωή τους, αυτές φταίνε που το σώμα τους υφίσταται αυτή τη βία και να δικαιολογούν τους επιτιθέμενους. Ένα άλλο θέμα το οποίο έχει αναδειχθεί μέσα από τη δουλειά που κάνουμε με τις γυναίκες αυτές είναι η δυσκολία που έχουν στο να δεχτούν οποιοδήποτε άγγιγμα, ακόμα και αν είναι θεραπευτικό. Αισθάνονται σαν να είναι μια ακόμα επιθετική διείσδυση.Ένα άλλο θέμα είναι ότι πολλές γυναίκες έχουν νιώσει ότι κανένας δεν μπορεί να τις καταλάβει, και αυτό το βλέπουμε στα θύματα βίας εν γένει. Και αυτό τις κάνει να απομονώνονται, να αισθάνονται τελείως αβοήθητες και απροστάτευτες, ότι δεν μπορούν να βασιστούν σε τρίτους. Και αυτή η αίσθηση απομόνωσης, μοναξιάς, επίσης είναι πάρα πολύ δύσκολο να την αντέξει κάποια, παρόλα αυτά δεν μπορούν να κάνουν και κάτι διαφορετικό» εξήγησε ο κ. Γκιωνάκης.
Η ζήτηση για φτηνή εργασία και σεξ στην Ελλάδα την καθιστά βασικό προορισμό για θύματα trafficking, καθώς είναι χώρα διέλευσης και προορισμού για τα θύματα. Εξαιτίας της γεωμορφολογίας της και της γεωγραφικής της θέσης αποτελεί κύρια είσοδο για την Ευρωπαϊκή Ένωση και συγκεντρώνει το 90% των περιπτώσεων παράνομης μετανάστευσης στην Ευρώπη», σημείωσε η Μαρία Μουδάτσου, δικαστική ψυχολόγος της Praksis, τονίζοντας ότι οι πρόσφυγες είναι από τις πιο ευάλωτες ομάδες στην εμπορία ανθρώπων.
Η κ. Μουδάτσου επεσήμανε την επιτακτική ανάγκη για ευαισθητοποίηση του κοινού αλλά και για την εκπαίδευση αστυνομικών, δικαστών και υπαλλήλων στα κέντρα υποδοχής.
«Γίνεται κάποια προσπάθεια να δημιουργηθεί εθνικός μηχανισμός αναφοράς έτσι ώστε όλα τα δεδομένα να καταγράφονται σε ένα ενιαίο σύστημα το οποίο θα είναι μέσω του εθνικού κέντρου κοινωνικής αλληλεγγύης. Τα νούμερα τα οποία προκύπτουν από την αστυνομία είναι πάρα πολύ μικρά. Δεν αντικατοπτρίζουν σε καμία περίπτωση το φαινόμενο και την διάσταση ως έχει. Δεν υπάρχουνε δεδομένα καταγεγραμμένα με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε πατώντας πάνω σε αυτά να μπορούμε να σχεδιάσουμε το επόμενο βήμα μας σαν χώρα» πρόσθεσε.
Για ελλείψεις στο νομικό μας πλαίσιο αναφορικά με την καλύτερη διασφάλιση «συνδρομής και στήριξης» θυμάτων εμπορίας ανθρώπων , προστασία μαρτύρων αλλά και στον εντοπισμό και χαρακτηρισμό ενός ατόμου ως θύμα εμπορίας με σκοπό την σεξουαλική εκμετάλλευση, έκανε λόγο η δικηγόρος Γιώτα Μασουρίδου, μιλώντας στην Καλλιόπη Ασλανίδου.
«Tο αποτέλεσμα είναι να μην αποδίδεται δικαιοσύνη και φυσικά να μην υφίσταται ούτε η αποκαταστατική δράση της δικαιοσύνης, ότι, δηλαδή, αφορά στην αποζημίωση των θυμάτων από τις βλάβες που έχουν υποστεί» επεσήμανε η κ Μασουρίδου.
Συγκλονιστικά είναι τα στοιχεία που έδωσε η υπεύθυνη της εκστρατείας Break The Chain Ελένη Ζαχαροπούλου. Κάθε χρόνο 27 εκατομμύρια άνθρωποι πέφτουν θύματα trafficking, εκ των οποίων 4.500.000 είναι θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης και 5.500.000 παιδιά θύματα για κάθε είδους εκμετάλλευση. Η εμπορία και η εκμετάλλευση ανθρώπων αποτελεί σήμερα το τρίτο μεγαλύτερο οργανωμένο έγκλημα μετά την παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και την εμπορία όπλων.
Η καμπάνια Break the Chain αποτελεί μια πρωτοβουλία του Ηρακλή Μοσκώφ, του Εθνικού Εισηγητή για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων στο Υπουργείο Εξωτερικών και υλοποιείται σε συνεργασία με την Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, την πολιτιστική πλατφόρμα ελculture και τη ΜΚΟ PRAKSIS.
Συνδιοργανωτές του φεστιβάλ είναι το Solidarity – Now και το Ίδρυμα Μποδοσάκη μέσω του προγράμματος των ΕΕA Grants“Είμαστε όλοι Πολίτες” που έχουν ως στόχο την ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών.
«Βασικός μας στόχος είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κόσμου για τι είναι το human traffiking, ποιες είναι οι πτυχές του αόρατου αυτού εγκλήματος που δεν γνωρίζουμε και πως δεν μένουμε αμέτοχοι» υπογράμμισε -μιλώντας στον Αθήνα 9.84- η κ. Ζαχαροπούλου η οποία μίλησε για την εκστρατεία και την ενημέρωση παιδιών, εργαζομένων και πολιτών για τις διαστάσεις του human trafficking και το πως μπορεί κάποιος να συνεισφέρει στην αντιμετώπισή του.
