Σε ασφαλιστικό γρίφο εξελίσσονται για την Ελλάδα, αλλά και σχεδόν για όλες τις χώρες της ΕΕ, οι όροι συνταξιοδότησης γήρατος σε περίπτωση αλλαγής φύλου του δικαιούχου ή μεταβολής της κοινωνικής ταυτότητας φύλου.
Οι κοινωνικές εξελίξεις, οδηγούν με ταχύτητα σε…μεταβάσεις, τις οποίες -πολλές φορές- πολιτικοί και τεχνοκράτες δεν δείχνουν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν.
Σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Εργασίας, η ενιαιοποίηση των ηλικιακών προϋποθέσεων συνταξιοδότησης για άνδρες και γυναίκες (σσ. στο πλαίσιο των μνημονιακών παρεμβάσεων), δίνουν -επί του παρόντος, τουλάχιστον- μια ικανοποιητική απάντηση στο ζήτημα της χορήγησης σύνταξης σε άνδρες οι οποίοι έχουν προχωρήσει σε αλλαγή φύλου.
Ειδικότερα, με το Ν.4093/2012 όσοι έχουν ασφαλιστεί για πρώτη φορά από την 1η Ιανουαρίου του 1993 και μετά, θα πρέπει να έχουν 40 χρόνια ασφάλισης για να πάρουν πλήρη σύνταξη στα 62, ενώ με λιγότερα χρόνια θα λάβουν μειωμένη στα 62 και πλήρη στην ηλικία των 67 ετών.
Σύνταξη με ευνοϊκότερα όρια ηλικίας «κλειδώνουν» οι ασφαλισμένοι που έχουν ένσημα πριν από το 1992.
Οι ηλικίες εξόδου για πλήρη σύνταξη ξεκινούν από 56,5 ετών για μητέρες με 5.500 ημέρες ασφάλισης έως το 2012, από 58,5 ετών για όσους συμπληρώνουν 10.500 ημέρες ασφάλισης και από 58,3 ετών για γυναίκες με 10.000 ένσημα έως το 2012.
Και ενώ η Πολιτεία δείχνει να έχει καλύψει τα προφανή (δεδομένου, μάλιστα, ότι μια γυναίκα από αλλαγή φύλου δεν μπορεί να τεκνοποιήσει ώστε να κάνει χρήση ειδικών διατάξεων), τι θα συμβεί σε περίπτωση ανάληψης της κηδεμονίας ανηλίκου, το οποίο είναι τέκνο συγγενούς πρώτου βαθμού;
Τι θα συμβεί σε περίπτωση αλλαγής της κοινωνικής ταυτότητας φύλου;
Με ποιόν τρόπο θα αντιμετωπιστεί μελλοντική περίπτωση υιοθεσίας παιδιού;
Ο/η σύζυγος, που δεν χώρισε!
Αντιμέτωπη με μια υπόθεση πέρα από τα προφανή, βρέθηκε και η Μ. Βρετανία όταν η ΜΒ, η οποία γεννήθηκε το 1948 και το φύλο γέννησής της ήταν άρρεν, παντρεύτηκε με γυναίκα το 1974. Ωστόσο, άρχισε να ζει ως γυναίκα το 1991 και το 1995 υποβλήθηκε σε εγχείριση αλλαγής φύλου.
Η ΜΒ, δεν διαθέτει οριστικό πιστοποιητικό αναγνώρισης της αλλαγής φύλου στην οποία προέβη, για τη χορήγηση του οποίου απαιτούνταν, βάσει της εθνικής νομοθεσίας, η ακύρωση του γάμου της, διότι η ΜΒ και η σύζυγός της επιθυμούν να παραμείνουν έγγαμες για θρησκευτικούς λόγους.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Μ. Βρετανίας, η ηλικία συνταξιοδότησης των γυναικών που έχουν γεννηθεί πριν τις 6 Απριλίου 1950 ορίστηκε στα 60 έτη, ενώ η ηλικία συνταξιοδότησης των ανδρών που έχουν γεννηθεί πριν τις 6 Δεκεμβρίου 1953 ορίστηκε στα 65 έτη.
Έτσι, το ζευγάρι έπρεπε να χωρίσει προκειμένου η ΜΒ να συνταξιοδοτηθεί ως γυναίκα, αφού δεν υπήρχε αντίστοιχο προηγούμενο διατήρησης γάμου υπό αυτές τις προϋποθέσεις.
Στο σημείο αυτό, προκλήθηκε…νομικό μπλακ άουτ και την λύση εκλήθη να δώσει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο απεφάνθη ότι πρόσωπο το οποίο προέβη σε αλλαγή φύλου δεν μπορεί να υποχρεωθεί να ακυρώσει τον γάμο που συνήψε πριν από την αλλαγή αυτή, προκειμένου να λάβει σύνταξη γήρατος στην ηλικία που προβλέπεται για το φύλο το οποίο απέκτησε.
Τέτοιου είδους προϋπόθεση συνιστά άμεση διάκριση λόγω φύλου όταν δυνάμει οδηγίας της Ένωσης, απαγορεύεται κάθε διάκριση λόγω φύλου σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης, συμπεριλαμβανομένων των συντάξεων γήρατος και των άλλων συντάξεων.
Το Δικαστήριο, επισημαίνει ότι το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου εξασφαλίζει προστασία κατά του γήρατος παρέχοντας στο ενδιαφερόμενο πρόσωπο σύνταξη γήρατος βάσει των εισφορών που αυτό έχει καταβάλει κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας και ανεξαρτήτως της οικογενειακής του κατάστασης.
Υπό το πρίσμα του αντικειμένου και των προϋποθέσεων χορήγησης της εν λόγω σύνταξης γήρατος, η κατάσταση προσώπου το οποίο άλλαξε το φύλο του μετά τον γάμο του και η κατάσταση έγγαμου προσώπου που διατήρησε το φύλο γέννησής του, είναι συγκρίσιμες, ενώ η ακύρωση του γάμου (συνίσταται στην αποτροπή της ύπαρξης γάμου μεταξύ των προσώπων του ίδιου φύλου) είναι άσχετη με το σύστημα χορήγησης σύνταξης γήρατος.
Κοινωνική ταυτότητα φύλου
Η έννοια του φύλου αναφέρεται στις βιολογικές και κοινωνικές διαφορές που παρατηρούνται μεταξύ ανδρών και γυναικών. Το βιολογικό φύλο ενός ατόμου είναι γενετικά καθορισμένο, ενώ το κοινωνικό φύλο θεωρείται από εκπροσώπους επιστημονικών κλάδων, πολιτισμικά και κοινωνικά κατασκευασμένο. Υπάρχουν, επομένως, δύο βιολογικά φύλα (το αρσενικό και το θηλυκό) και δύο κοινωνικά φύλα (το ανδρικό και το γυναικείο).
Οταν αναφερόμαστε στην ταυτότητα του κοινωνικού φύλου εννοούμε την αυτοαντίληψη που διαμορφώνει ένα άτομο σχετικά με τον γυναικείο ή ανδρικό κοινωνικό ρόλο που επιλέγει να ασκεί και ο οποίος μπορεί να είναι διαφορετικός από το βιολογικό φύλο.
Δημήτρης Κωστάκος
