Χρήση, υπέρχρηση αλλά και κατάχρηση χαρακτηρίζουν το σύστημα των ευέλικτων μορφών εργασίας στην χώρα μας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις επιχειρείται ακόμη και η αλλοίωση τους, με επιπτώσεις για τα δικαιώματα του εργαζόμενου.
Δεν έχουν και οι 16 μορφές ευέλικτης εργασίας την ίδια διεισδυτικότητα στην αγορά εργασίας.
Ωστόσο, για τα συνδικάτα, «ευέλικτη» και «επισφαλής» απασχόληση, είναι λέξεις συνώνυμες, με τους συνδικαλιστές να θεωρούν ότι η χώρα μας έχει μετατραπεί σε «εργαστήριο εργασιακών πειραμάτων».
Η Ελλάδα – με 72% – βρίσκεται στην πρώτη θέση της λίστας των χωρών με το μεγαλύτερο ποσοστό μονομερούς επιβολής μερικής απασχόλησης, ενώ αυτή η μορφή εργασίας μαζί με την περιστασιακή απασχόληση συγκεντρώνουν το υψηλότερο ποσοστό κινδύνου φτώχειας για τους εργαζόμενους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στην διάθεση του ο μεγαλύτερος φορέας της χώρας, ο ΕΦΚΑ, τουλάχιστον 600.000 εργαζόμενοι λαμβάνουν μηνιαίο μισθό κάτω από 400 ευρώ μεικτά. Δηλαδή, στην πραγματικότητα οι καθαρές αποδοχές υπολείπονται του επιδόματος ανεργίας των 360 ευρώ.
Η πλήρης απασχόληση από 79% το 2009 υποχώρησε στο 45% το 2017, ενώ η μερική απασχόληση εκτινάχθηκε στο 55%.
Από 70.000 έως 100.000 υπολογίζονται οι εργαζόμενοι που απασχολούνται με διάφορες μορφές επινοικίασης στην Ελλάδα, με μειωμένους μισθούς και δικαιώματα.
Περισσότεροι από 657.000 εργαζόμενοι (δηλαδή, ένας στους τρεις) απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα με «ευέλικτες» μορφές εργασίας.
Οι ευέλικτες μορφές εργασίας, είναι οι εξής:
1. Μερική απασχόληση:
Η απασχόληση ενός ατόμου με σχέση μισθωτής εξαρτημένης εργασίας, με ωράριο μειωμένο σε σχέση με το ωράριο που ισχύει για τους πλήρως απασχολούμενους, οι οποίοι εργάζονται επίσης ως μισθωτοί στο ίδιο ή παρεμφερές αντικείμενο ή επάγγελμα. Ως βάση σύγκρισης μπορεί να τεθεί ο χρόνος απασχόλησης σε ημερήσια, εβδομαδιαία, μηνιαία ή και ετήσια βάση, αλλά συνηθέστερα ο χρονικός υπολογισμός για τον προσδιορισμό μιας σχέσης εργασίας ως μερικής απασχόλησης γίνεται σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση.
2.Προσωρινή απασχόληση:
Πρόκειται για συμβάσεις ορισμένου χρόνου οι οποίες προβλέπουν λήξη της σχέσης εργασίας μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Η προσωρινή απασχόληση με συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου παίρνει συχνά τη μορφή εποχιακής ή περιοδικής απασχόλησης που σε τουριστικές χώρες όπως η Ελλάδα, αποτελεί κυρίαρχη μορφή εργοδότησης τους καλοκαιρινούς μήνες.
3.Σύμβαση Ορισμένου Χρόνου:
Πρόκειται για απασχόληση σε προκαθορισμένη χρονική περίοδο. Όταν η ημερομηνία παρέλθει η συνεργασία λύεται χωρίς υποχρέωση του εργοδότη για καταβολή αποζημίωσης.Αν μετά τη λήξη της, συμφωνηθεί ρητά ή σιωπηρά η συνέχισή της, τότε μετατρέπεται σε σύμβαση αορίστου χρόνου.
Σε περίπτωση κατά την οποία κάποιο από τα μέρη θελήσει να λύσει τη σύμβαση πριν από τη λήξη της, πρέπει να αποδείξει ότι έχει σοβαρό λόγο διαφορετικά οφείλει αποζημίωση στον αντισυμβαλλόμενο.
4. Εποχική απασχόληση:
Επιμέρους έκφραση της προσωρινής απασχόλησης, που εκδηλώνεται συνήθως με τον τύπο συμβάσεως ορισμένου χρόνου, θεωρείται και η εποχική απασχόληση. Η ιδιομορφία της έγκειται στο ότι η μορφή αυτή απασχόλησης συνδέεται με την εποχικότητα της δραστηριότητας των επιχειρήσεων σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους κατά τη διάρκεια του έτους.
Οι εποχιακά απασχολούμενοι εργάζονται για μικρότερα χρονικά διαστήματα σε ετήσια βάση. Δεν είναι μερικώς απασχολούμενοι με τη συνήθη έννοια του όρου, εκτός αν εργάζονται λιγότερες ώρες την ημέρα.
Στην εποχιακή απασχόληση υπάρχει δεδομένη εναλλαγή περιόδων εργασίας και μη εργασίας, αλλά αυτή δε γίνεται σε ημερήσια, εβδομαδιαία ή ετήσια βάση, ούτε στο πλαίσιο ενιαίας σύμβασης.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο νόμος προβλέπει σχετική προτεραιότητα του εποχικά εργαζόμενου για επαναπρόσληψη από την ίδια επιχείρηση, κατά την επόμενη περίοδο.
5. Δανεισμός εργαζομένων:
Συνήθως γίνεται μεταξύ εταιρειών που ανήκουν στον ίδιο όμιλο επιχειρήσεων. Στις περιπτώσεις αυτές ένας εργαζόμενος που έχει προσληφθεί για να παρέχει τις υπηρεσίες του σε συγκεκριμένο εργοδότη, υπάγεται για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στο δικαίωμα ενός τρίτου εργοδότη να καθορίσει τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο παροχής της εργασίας του.
6. Κατά επιχείρηση δανεισμός προσωπικού μέσω πρακτορείων απασχόλησης:
Πρακτορεία απασχόλησης προσλαμβάνουν για λογαριασμό τους προσωπικό και το παραχωρούν -έναντι αμοιβής- για ορισμένο χρονικό διάστημα σε άλλες επιχειρήσεις προκειμένου να καλύψουν προσωρινές ανάγκες τους.
7. Απασχόληση προσωπικού εργολαβικής επιχείρησης:
Επιχείρηση ή οργανισμός, αναθέτει -υπό μορφή εργολαβίας- μέρος της λειτουργίας του σε εργολαβική εταιρία, η οποία παρέχει τις σχετικές υπηρεσίες σε προσωρινή ή μόνιμη βάση, στις εγκαταστάσεις της αναθέτουσας το έργο, αλλά με δικό της προσωπικό.
8. Απασχόληση προσωπικού στο πλαίσιο λειτουργίας δικτύων επιχειρήσεων:
Το προσωπικό προσλαμβάνεται από τον κεντρικό οργανισμό ενός δικτύου επιχειρήσεων και παρέχει τις υπηρεσίες του και σε αυτόν και στις επιμέρους επιχειρήσεις – μέλη του δικτύου, ανάλογα με τις ανάγκες καθενός από αυτά. Η ευελιξία έγκειται στο ότι ο εργαζόμενος δεν απασχολείται σε μια και μόνη επιχείρηση, αλλά σε ένα ευρύτερο αριθμό επιχειρήσεων που συναπαρτίζουν το δίκτυο.
Διευθέτηση του χρόνου εργασίας
9. Εργασία σε βάρδιες:
Όταν οι ώρες λειτουργίας της επιχείρησης υπερβαίνουν το ωράριο των εργαζομένων οι οποίοι μπορεί να εργάζονται είτε σε συνεχόμενες βάρδιες (αφορά 24ώρη λειτουργία επιχειρήσεων), είτε σε ημι-συνεχόμενες (24ώρη λειτουργία, μόνο τις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας), είτε σε διακεκομμένες (αφορά τη λειτουργία επιχειρήσεων για λιγότερες από 24 ώρες ημερησίως και με μια τουλάχιστον ημέρα αργίας την εβδομάδα).
10. Ατομικοί λογαριασμοί χρόνου εργασίας:
Ο χρόνος εργασίας του κάθε εργαζόμενου τηρείται συνολικά σε ετήσια βάση και υπάρχει δυνατότητα κατανομής του, ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης ή / και τις επιθυμίες του εργαζόμενου, έτσι ώστε περίοδοι εντατικής απασχόλησης να εναλλάσσονται με περιόδους αδείας ή / και μειωμένου ωραρίου, για τις οποίες δεν προβλέπεται αυξομείωση των αποδοχών.
Επέκταση των ωρών λειτουργίας των επιχειρήσεων με αύξηση του χρόνου υπερωριών ή υπερεργασίας του προσωπικού
Επέκταση των ωρών λειτουργίας της επιχείρησης με ταυτόχρονη υπερωριακή απασχόληση του προσωπικού, ή / και απασχόληση του τα Σαββατοκύριακα, νυχτερινές ώρες, ή πέραν του νομίμου χρόνου εργασίας.
Διακεκομμένη απασχόληση: με κατανομή του χρόνου εργασίας σε μη τακτικά διαστήματα ή σε μη καθοριζόμενες εξ αρχής περιόδους, ανάλογα με τη διαμόρφωση της ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες της επιχείρησης
Κλιμακωτό ωράριο απασχόλησης: κατά το οποίο μεμονωμένοι εργαζόμενοι ή ομάδες εργαζομένων συμφωνούν να αρχίζουν και να σταματούν την εργασία τους σε διαφορετική ώρα, αλλά με το ίδιο καθορισμένο ωράριο εργασίας, ώστε η επιχείρηση να λειτουργεί περισσότερες ώρες.
Ευέλικτο ωράριο απασχόλησης: κατά το οποίο οι εργαζόμενοι αποφασίζουν την ώρα προσέλευσης και αποχώρησης, καλύπτοντας όμως έναν βασικό πυρήνα ωρών εργασίας.
Συμπιεσμένες ώρες εργασίας: όπου το νόμιμο εβδομαδιαίο ωράριο συμπιέζεται σε λιγότερες από τις προβλεπόμενες ημέρες εργασίας.
Ομάδες εργασίας με αυτόνομο ωράριο: όπου οι εργαζόμενοι μιας επιχείρησης κατανέμονται σε ομάδες εργασίας στις οποίες ανατίθενται συγκεκριμένα καθήκοντα με διαφοροποιήσεις μεταξύ τους στις εβδομαδιαίες ώρες εργασίας.
«Διάδρομοι χρόνου». Στην περίπτωση αυτή, ορίζεται μόνο ο ανώτατος και ο ελάχιστος χρόνος εργασίας. Οι επιχειρήσεις και τα μεμονωμένα επιχειρησιακά εργασιακά συμβούλια συναποφασίζουν στη συνέχεια τον ακριβή χρόνο εργασίας.
11. Διαμοιρασμός θέσης εργασίας:
Διάθεση μιας θέσης εργασίας πλήρους απασχόλησης σε δύο εργαζόμενους μερικής απασχόλησης.
12. Διαμοιρασμός χρόνου εργασίας:
Η διευθέτηση αυτή υιοθετείται συχνά στο πλαίσιο αναδιαρθρώσεων επιχειρήσεων και προκειμένου να αποφευχθούν απολύσεις. Στη μορφή αυτή ο συνολικός χρόνος εργασίας που είναι απαραίτητος για τη λειτουργία μιας επιχείρησης «μοιράζεται» – κατανέμεται στους εργαζόμενους που απασχολεί, στους οποίους μειώνονται αντίστοιχα οι αποδοχές, με παράλληλη όμως εγγύηση των θέσεων εργασίας τους.
13. Εργασία με το κομμάτι – φασόν – ή υπεργολαβία:
Στις περιπτώσεις αυτές, οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε δικό τους χώρο, παράγοντας με μέσα του εργοδότη ή και δικά τους τα προϊόντα που διακινεί η εργοδότρια επιχείρηση.
14. Τηλεργασία:
Η τηλεργασία, επιτρέπει στον εργαζόμενο, να απασχολείται, αποκλειστικά από το σπίτι του, ή από το φυσικό χώρο που επιλέγει ο ίδιος, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών, μειώνοντας παράλληλα τα λειτουργικά έξοδα της επιχείρησης.
15. Διαθεσιμότητα Εργασίας:
Η εργασία παρέχεται αποκλειστικά ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης, με περιοδική διαθεσιμότητα και επαναπρόσληψη.
16. Κυκλική Εργασία:
Καλύπτει την απουσία ενός εργαζόμενου για συμμετοχή σε πρόγραμμα κατάρτισης, μέσω της απασχόλησης ενός ανέργου που εκπαιδεύεται για τις ανάγκες της προσωρινής θέσης εργασίας και στη συνέχεια αναλαμβάνει καθήκοντα αντικαταστάτη. Η χρονική περίοδος της πρόσληψης του ανέργου αντιστοιχεί στη διάρκεια της κατάρτισης του εργαζομένου.
Δημήτρης Κωστάκος
