“To ιερό μέσα στον άνθρωπο απέχει πολύ από το να είναι το πρόσωπό του, ιερό είναι το απρόσωπο”.
Από τις πρώτες σελίδες του κειμένου της με τίτλο “Το πρόσωπο και το ιερό” η Simone Weil αντικρούει τον γαλλικό περσοναλισμό αλλά και την χριστιανική περί προσώπου αντίληψη. Το 1942, εποχή που διεξαγόταν στη Γαλλία συζήτηση γύρω από την ιδέα της ιερότητας του ανθρώπινου προσώπου, η Weil γράφει στο Λονδίνο: “Στο βάθος της καρδιάς κάθε ανθρώπου, από τα παιδικά του χρόνια μέχρι τον τάφο, υπάρχει κάτι που, παρ’ όλη την εμπειρία των εγκλημάτων που έχουμε διαπράξει, υποστεί και δει, προσδοκά ακατανίκητα να του κάνουν καλό και όχι κακό. Αυτό ακριβώς πριν απ’ όλα είναι το ιερό σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, το καλό είναι η μόνη πηγή του ιερού. Το μόνο ιερό είναι το καλό και ό,τι σχετίζεται με το καλό”.
Η Simone Weil συνδέει το πρόσωπο με το κοινωνικό κύρος και τα προνόμια και επιτίθεται κατά των ατομικών δικαιωμάτων. Στο εξαιρετικό Επίμετρο, ο Σταύρος Ζουμπουλάκης σχολιάζει το σκεπτικό της: “Πρόσωπο έχουν μόνο οι προνομιούχοι. Οι άλλοι δεν έχουν πρόσωπο, άρα δεν έχουν και φωνή. Υποφέρουν βουβά. Το πολύ πολύ να ψελλίσουν. Τι πρόσωπο μπορεί να έχουν κρατούμενοι του Άουσβιτς ή του Γκουλάγκ;”
Η Weil επιτίθεται, χωρίς να εκπλήσσει, και στο συλλογικό. “Η συλλογικότητα”, γράφει στη σελίδα 16, “δεν είναι απλώς ξένη προς το ιερό, αλλά και μας παραπλανά, προσφέροντας μια ψευδή μίμησή του”, αντιπροτείνοντας το πέρασμα στο απρόσωπο.
Με την επίγευση της προσδοκίας του καλού αλλά και της θλίψης για την πολύ συχνή αδυναμία όσων υφίστανται το κακό να το εκφράσουν και να το αποκρούσουν, η Weil, που συμπάσχει μαζί τους, υπενθυμίζει ότι οι ρητορικές απέχουν από τις πραγματικότητες και ιεροποιεί αυτή την σιωπή των αδικημένων.
“Πάνω από τους θεσμούς που προορίζονται”, γράφει, “να προστατέψουν το δικαίωμα, τα πρόσωπα, τις δημοκρατικές ελευθερίες, πρέπει να επινοήσουμε άλλους που να προορίζονται να ξεχωρίσουν και να καταργήσουν καθετί που στη σύγχρονη ζωή, συνθλίβει τις ψυχές κάτω από την αδικία, το ψέμα και την ασχήμια”.
Το κείμενο της Simone Weil “Το πρόσωπο και το ιερό”, σε μετάφραση και επίμετρο Σταύρου Ζουμπουλάκη, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις.
Ελεωνόρα Ορφανίδου
