Υψηλότερες, κατά σχεδόν 10 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι θα ήταν το 2017 οι ελληνικές εξαγωγές, εάν το εθνικό θεσμικό πλαίσιο, συνέκλινε με το μέσο επίπεδο των χωρών της ΕΕ και του ΟΟΣΑ. Αυτό προκύπτει από έρευνα της ΕΥ που διενεργήθηκε για λογαριασμό του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθήνας (ΕΒΕΑ).
Στην έρευνα καταδεικνύονται οι αγκυλώσεις του κράτους όπως η γραφειοκρατία που αφαιρούν αρκετά δισ. ευρώ ετησίως από την οικονομία, σε μια περίοδο που καθίσταται επιτακτική η αύξηση του ΑΕΠ.
Μία ημέρα καθυστέρησης στις εξαγωγές συνεπάγεται κοντά στο 1% σε απώλεια αξίας εξαγωγών για την κάθε χώρα. Εάν λάβουμε υπόψη το σύνολο των ημερών, τότε το κόστος για την οικονομία είναι σημαντικό και για την Ελλάδα, αυτό μεταφράζεται σε 12,6% συνολική απώλεια αξίας εξαγωγών.
Οι ελληνικές εταιρείες πρέπει να μεγαλώσουν και να αποκτήσουν επαγγελματική διοίκηση για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στον διεθνή ανταγωνισμό που γίνεται ολοένα και πιο σκληρός. Και για να γίνει αυτό θα πρέπει η πολιτεία να θεσμοθετήσει τα απαραίτητα εργαλεία και να δώσει κίνητρα. Θα πρέπει, όμως, να αλλάξει και η νοοτροπία πολλών μικρών επιχειρηματιών και επιχειρήσεων κατά των συνεργασιών και των συγχωνεύσεων.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της μελέτης για την εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας που παρουσιάστηκε από την EY Ελλάδος και το ΕΒΕΑ. Όπως το περιέγραψε πιο γλαφυρά ο κ. Τάσος Ιωσηφίδης, εταίρος και επικεφαλής του τμήματος χρηματοοικονομικών συμβούλων της ΕΥ Ελλάδος: «Οι ελληνικές επιχειρήσεις πρέπει να μεγαλώσουν και να συγχωνευθούν ή να “πεθάνουν”».
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι ελληνικές εξαγωγές έχουν αυξηθεί σημαντικά από το 2009. Μια προσεκτική εξέταση των στοιχείων, όμως, αποκαλύπτει δομικές αδυναμίες των ελληνικών επιχειρήσεων. Το 50% των ελληνικών εξαγωγών πραγματοποιούνται από μόλις 273 επιχειρήσεις. Μάλιστα το 25,9% των συνολικών εξαγωγών γίνεται από μόλις πέντε επιχειρήσεις.
Ακόμη, οι ελληνικές εξαγωγές παραμένουν σχετικά μειωμένου τεχνολογικού περιεχομένου και χαμηλής προστιθέμενης αξίας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να υστερεί ως προς τη συμμετοχή της στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα χαμηλά επίπεδα επενδύσεων σε Έρευνα & Ανάπτυξη (R&D), αλλά και στις περιορισμένες άμεσες ξένες επενδύσεις
Απαραίτητο το scale up
Πρόκειται, ξεκάθαρα, για ένα πρόβλημα μεγέθους. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις δεν διαθέτουν ούτε τα κεφάλαια, ούτε τη τεχνογνωσία για να ανταπεξέλθουν στο διεθνές περιβάλλον. Αυτό φαίνεται και από τις αγορές που στρέφονται οι ελληνικές εξαγωγές: Περίπου το 63% των εξαγωγών της χώρας μας στρέφεται προς την ΕΕ, αν και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική αύξηση των ελληνικών εξαγωγών προς τις αγορές της Μέσης Ανατολής και της Κίνας. Η επέκταση αυτή προς τα Ανατολικά γίνεται με αργούς ρυθμούς καθώς όπως τόνισε ο κ. Ιωσηφίδης «μισή παραγγελία να γίνει από την Κίνα, οι περισσότερες ελληνικές εταιρείες δεν θα μπορούν να την καλύψουν».
«Ενώ οι εξαγωγικές μας επιδόσεις έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, η σημαντική μείωση του κόστους εργασίας δε μετουσιώθηκε, στον βαθμό που θα έπρεπε, σε ουσιαστική αύξηση μεριδίου αγοράς στο διεθνές εμπόριο», σημείωσε ο κ. Ιωσηφίδης προσθέτοντας ότι στο «τέλος της ημέρας, όμως, κλειδί για την ενίσχυση των εξαγωγών αποτελεί η μεγέθυνση των ελληνικών επιχειρήσεων».
Σύμφωνα με την ΕΥ, ο κατακερματισμός της παραγωγικής βάσης και η μέχρι σήμερα αδυναμία των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων να αποκτήσουν την κρίσιμη μάζα, ή να προχωρήσουν σε συνεργασίες, συμπράξεις ή συγχωνεύσεις, παραμένει η βασική αιτία της έλλειψης εξωστρέφειας.
Σήμερα, οι μικρομεσαίες (ΜμΕ) ελληνικές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το 99,9% του συνολικού αριθμού των επιχειρήσεων. Από αυτές, το 96,9% είναι οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες βρίσκονται στο 40% της παραγωγικότητας του μέσου όρου (Μ.Ο.) των ευρωπαϊκών (σε όρους φαινόμενης παραγωγικότητας ανά εργαζόμενο), ενώ οι μεσαίες βρίσκονται στο 75% του ευρωπαϊκού Μ.Ο. Δεν είναι, συνεπώς, τυχαίο ότι οι ελληνικές εξαγωγές στηρίζονται σε λίγες μεγάλες επιχειρήσεις: 273 επιχειρήσεις πραγματοποιούν το 50% των εξαγωγών, ενώ οι πέντε μεγαλύτερες εξ αυτών καλύπτουν το 25,9% των εξαγωγών.
Η επίτευξη μεγαλύτερων μεγεθών για τις ελληνικές επιχειρήσεις, θα ενισχύσει την παραγωγικότητά τους μέσα από οικονομίες κλίμακας, θα τους επιτρέψει να επενδύσουν στην έρευνα και την τεχνολογία και να προσελκύσουν εξειδικευμένο προσωπικό, και θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική τους θέση. Το scale up θα δημιουργήσει μια θετική αμφίδρομη σχέση μεταξύ μεγέθους και εξωστρέφειας.
Η ακτινογραφία των ελληνικών εξαγωγών
Η μελέτη καταγράφει, επίσης, τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας με τις ισχυρότερες εξαγωγικές επιδόσεις, με κορυφαίους, μεταξύ αυτών, τα ορυκτά, τα μέταλλα, τα τρόφιμα, τα χημικά & τα συναφή προϊόντα, τα μηχανήματα, τα φυτικά και τα ζωικά προϊόντα. Αξιοποιώντας μια σειρά από οικονομικούς δείκτες, η μελέτη επιχειρεί να εντοπίσει τους κλάδους και τα επιμέρους προϊόντα που παρουσιάζουν συγκριτικό πλεονέκτημα και, κατ’ επέκταση, ουσιαστικές προοπτικές ενίσχυσης των εξαγωγών.
Μεταξύ των 12 κατηγοριών που παρουσιάζουν σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, ξεχωρίζουν τέσσερις δυναμικές κατηγορίες, οι οποίες κατάφεραν να αυξήσουν το συγκριτικό τους πλεονέκτημα και το μερίδιο αγοράς τους κατά την τελευταία δεκαετία (2008-2017):
· Ρητίνες φυτών και φυτικά εκχυλίσματα
· Λίπη και λάδια φυτικής και ζωικής παραγωγής
· Αλάτι, θείο, πέτρες, γύψος, ασβέστης και τσιμέντο
· Αλουμίνιο
Τα πιο σημαντικά εμπόδια
Πέρα από τα εμπόδια για την ανάπτυξη των εξαγωγών που προκύπτουν από το μικρό μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων υπάρχουν και τα πολύ σημαντικά εξωτερικά εμπόδια για τα οποία υπεύθυνη είναι η πολιτεία. Τα πιο πολλά απ’ αυτά είναι γνωστά: Γραφειοκρατία, υψηλή φορολογία, ασυνεννοησία φορέων, πολιτική και οικονομική αστάθεια.
Οι προτάσεις προς την πολιτεία
Στις βασικές προτάσεις της μελέτης περιλαμβάνονται επίσης μερικά πάγια αιτήματα του επιχειρηματικού κόσμου: Δημιουργία απλού και σταθερού φορολογικού συστήματος, φορολογικά κίνητρα για την ενίσχυση των εξαγωγών, ταχύτερες νομικές διαδικασίες, συγκέντρωση όλων των αρμοδιοτήτων σε έναν φορά και δημιουργία one stop shop για τις εξαγωγές κλπ.
Μίχαλος: Ο δρόμος είναι μακρύς για την επίτευξη των στόχων
«Η ενίσχυση της εξωστρέφειας αποτελεί βασική στρατηγική επιλογή στο πλαίσιο του στόχου για αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος της ελληνικής οικονομίας, για τη διαμόρφωση συνθηκών ταχύτερης και διατηρήσιμης ανάπτυξης, μετά την κρίση. Τα τελευταία χρόνια, μέσα σε ένα αντίξοο οικονομικό περιβάλλον, έχουμε δει τις εξαγωγές προϊόντων να αυξάνονται σταθερά. Θα έλεγε κανείς ότι η εξωστρέφεια λειτούργησε, για πολλές ελληνικές επιχειρήσεις, ως αντίδοτο απέναντι στις συνέπειες της ύφεσης, κυρίως απέναντι στην κάθετη πτώση της εγχώριας ζήτησης», σημείωσε ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ κ. Κωνσταντίνος Μίχαλος σχολιάζοντας τα ευρήματα της μελέτης της ΕΥ.
Τόνισε, ωστόσο, ότι «για την επίτευξη των στόχων εξωστρέφειας της χώρας, ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. Υπάρχουν ακόμη σημαντικές διαρθρωτικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσουμε».
«Οι ελληνικές επιχειρήσεις, μέσα στην καρδιά της κρίσης, έδειξαν ότι έχουν ικανότητες και επιμονή. Έδειξαν ότι μπορούν να αξιοποιήσουν κάθε θετική παρέμβαση, κάθε μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση, ώστε να ενισχύσουν τη θέση τους στις διεθνείς αγορές. Τώρα, θα πρέπει να διαμορφωθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε να μπορέσουν να κάνουν το μεγάλο άλμα μπροστά», σημείωσε ακόμη ο πρόεδρος του ΕΒΕΑ.
Χριστιάννα Κούσιου
