Οι «Οικογενειακοί δεσμοί» της σπουδαιότερης Βραζιλιάνας συγγραφέως του 20ού αιώνα, Κλαρίσε Λισπέκτορ, είναι μια συλλογή δεκατριών μικρών ιστοριών που υπό την φιλοσοφική ομπρέλα του υπαρξισμού, πραγματεύονται την ανθρώπινη κατάσταση.
Οι κεντρικοί χαρακτήρες των ιστοριών, στις περισσότερες περιπτώσεις γυναίκες της μεσαίας τάξης με μια συνηθισμένη ζωή, μικρής κλίμακας και περιορισμένου χώρου, διερευνούν τον εσωτερικό εαυτό τους.
Συχνά, σημείο αφετηρίας είναι το ασήμαντο ενώ οι λέξεις ή η απουσία τους ορίζουν ένα άγριο εσωτερικό τοπίο εντός του οποίου η μυθοπλασία εναλλάσσεται με το φιλοσοφικό δοκίμιο, ακόμη και στα πιο απλά. Ακόμη κι αν οι ήρωες είναι από το ζωικό βασίλειο, για παράδειγμα μια κότα στο ομότιτλο τρίτο διήγημα που γίνεται κατά την διήγηση η Βασίλισσα του σπιτιού, όταν γλυτώνει από μια βέβαιη σφαγή γεννώντας ένα αυγό.(Ήταν απλώς μια αναβολή του μοιραίου και από αιώνες προκαθορισμένου: «…μια μέρα την έσφαξαν, την έφαγαν και τα χρόνια πέρασαν»).
Ή στην συγκλονιστική «Αγάπη», το δεύτερο διήγημα της συλλογής, όπου ο κεντρικός χαρακτήρας, η Άννα, «είχε τόσο καλά κατευνάσει τη ζωή, είχε φροντίσει τόσο να μην εκραγεί» ώστε «η περασμένη της νιότη της φαινόταν σαν μια αρρώστια της ζωής».
Και στον «Βούβαλο», την ιστορία του τέλους, όπου η ερωτευμένη, χωρίς ανταπόκριση, ηρωίδα πηγαίνει στον ζωολογικό κήπο και αναζητά τον τρόπο να μισεί: «Πού όμως, πού να βρει το ζώο που θα της δίδασκε να έχει το δικό της μίσος; Πού θα μάθαινε να μισεί για να μην πεθάνει από αγάπη;»
Η Λισπέκτορ σχεδόν σε ολόκληρο τον κύκλο των ιστοριών, ορμώμενη πιθανότητα από τα προσωπικά διλήμματα μιας ζωής μοιρασμένης σε πολλαπλούς ρόλους, θέτει το βασανιστικό ερώτημα των ίδιων των γυναικών για τη φύση τους, για την πολυπλοκότητά τους, για το τι σημαίνει τελικά να είσαι γυναίκα.
Οι «Οικογενειακοί δεσμοί» αναγνωρίστηκαν ως ένα βιβλίο – σταθμός στη λογοτεχνία της Βραζιλίας ήδη από την πρώτη έκδοσή τους στα πορτογαλικά, το 1960. Στα ελληνικά κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Αντίποδες σε μετάφραση του Μάριου Χατζηπροκοπίου.
Ελεωνόρα Ορφανίδου
