Την πεποίθηση ότι όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα μπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά αυτό που χρειάζεται είναι ένας νέος “οδικός χάρτης” για την ένταξη τους στην ευρωπαϊκή οικογένεια εκφράζει ο Φρανσουά Λαφόν, ειδικός σύμβουλος του αντιπροέδρου της Βόρειας Μακεδονίας, Μπουγιάρ Οσμάνι για θέματα ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Μιλώντας στον Αθήνα 9,84 ο Λαφόν εξηγεί τον λόγο, που το Παρίσι “μπλόκαρε” την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ αναλύει ενδελεχώς την πρόσφατη πρόταση της Γαλλίας για την αλλαγή στη μεθοδολογία της διαδικασίας της διεύρυνσης.
Ο μέχρι πρόσφατα καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού (Sciences po) που βρέθηκε στην Αθήνα για να μετάσχει σε εκδήλωση, που διοργάνωσαν από κοινού τα ιδρυματα Friedrich-Ebert-Stiftung και ΕΛΙΑΜΕΠ για την ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων θεωρεί πάντως ότι η απόφαση του Προέδρου Μακρόν δεν προκάλεσε “πολιτική κρίση” στη Βόρεια Μακεδονία.
Ποια είναι η γνώμη σας σχετικά με τις προτάσεις για την αλλαγή της διαδικασίας της διεύρυνσης, που προτείνει η Γαλλία; Γιατί αποφάσισε τώρα το Παρίσι να καταθέσει τις σχετικές προτάσεις και όχι τον Ιούνιο του 2018 όταν είπε το πρώτο “όχι” στη Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία ή ακόμα και τον περασμένο Ιούνιο, ώστε τώρα να είχε προχωρήσει κάπως η διαδικασία; Αυτό είναι άλλωστε και το ερώτημα που θέτουν και οι επικριτές της στάσης του Γάλλου προέδρου
Το non paper κυκλοφόρησε μόλις την Παρασκευή, γιατί ήρθε ως αποτέλεσμα των συζητήσεων, που είχε ο πρόεδρος Μακρόν με τους εταίρους του στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, του περασμένου Οκτωβρίου. Τότε συζητήθηκε η κατάσταση το πώς θα προχωρήσουμε μπροστά με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία και στη διάρκεια αυτών των συνομιλιών φαίνεται πως ο πρόεδρος Μακρόν αντιλήφθηκε σε μεγάλο βαθμό ποιά ήταν τα σημεία αιχμής και γι’ αυτό το λόγο άλλωστε δεν υπήρξε «βέτο», αλλά επί της ουσίας «μη απόφαση». Υπάρχει μάλιστα δήλωση στο κείμενο των Συμπερασμάτων (του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου) ότι τα ζητήματα αυτά θα πρέπει να εχουν απαντηθεί πριν απο τη Σύνοδο του Ζάγκρεμπ, τον Μάιο.
Και επειδή υπήρξε αυτή η «μη απόφαση» στο τελευταίο Συμβούλιο ο πρόεδρος Μακρόν ζήτησε από κάποιους συμβούλους του να ετοιμάσουν μια έκθεση και να εξηγήσουν λίγο- πολύ, πώς τα βασικά στοιχεία που θα ήθελε να δει το Παρίσι θα δρομολογηθούν, ώστε να ξεκινήσει μια νέα διαδικασία ένταξης.
Υπάρχουν 4 βασικές αρχές: η μια αφορά μια πιο πολιτική διαδικασία, που εξασφαλίζει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα παρέμβασης στη διάρκεια αυτής, όταν εντοπίζονται «δυσχέρειες» από πλευράς υποψήφιων προς ένταξη κρατών – μελών. Δεύτερον, υπάρχει το θέμα της αναστρεψιμότητας (reversibility) αν δεν υπάρχει δηλαδή πρόοδος, ή αν δεν υπάρχει «πλειοψηφία» στην κυβέρνηση μιας χώρας – ίσως εδώ σε κάποιο σημείο σκεφτόταν την Τουρκία, λόγω των πολιτικών συνθηκών στη χώρα – να σταματήσουμε τη διαδικασία εντελώς και ενδεχομένως να προτείνουμε κάτι άλλο από μια ένταξη, αλλά γι’ αυτό χρειάζονται νομικά εργαλεία. Τρίτον, υπάρχουν περισσότεροι όροι, αλλα αυτοί θα συγκεκριμενοποιηθούν, όταν αποφασιστεί πλήρως η αλλαγή της μεθοδολογίας στη διαδικασία ένταξης, που σημαίνει ότι δεν θα αφορούν πια το άνοιγμα κάθε κεφαλαίου ξεχωριστά, αλλά θα επικεντρώνεται περισσότερο ανα τομέα. Αυτό αφορά κάποια στοιχεία που θα μπορούσαν να συζητηθούν με τον ίδιο τρόπο, όπως παλιά. Επομένως, θα γίνεται έναρξη με τα κεφάλαια 23-24, που αφορούν περισσότερο το κράτος δικαίου, δικαιοσύνη και αντιμετώπιση της διαφθοράς και ύστερα θα μπορουσε να συνεχιστεί περισσότερο με θέματα διασυνδεσιμότητας, υποδομών κτλ.
Σε γενικές γραμμές αυτό προτείνει το non paper, που πλέον το επεξεργάζονται όλες οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Υποθέτω ότι θα γίνει μια κατά βήμα συζήτηση ανάμεσα στα κράτη – μέλη και θα πρέπει αυτή να μετεξελιχθεί σε μια πρόταση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε ένα είδος νέου «οδικού χάρτη», προκειμένου να γίνουν πιο αποτελεσματικές οι διαπραγματεύσεις για τα δύο υποψήφια κράτη – μέλη, που τώρα μας απασχολούν, τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία.
Πως θα γίνει λοιπόν κατά τη γνώμη σας πιο αποτελεσματική αυτή η διαδικασία και επωφελής για τις δύο αυτές χώρες; Πιστεύετε ότι αυτές οι αλλαγές θα προκαλέσουν περαιτέρω καθυστέρηση στην έναρξη των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε των δύο αυτών χωρών, καθώς η συζήτηση επί αυτών μόλις ξεκίνησε;
Το ερώτημα θα πρέπει να αφορά λιγότερο την όποια καθυστέρηση, αλλά περισσότερο την εξασφάλιση ότι θα χρησιμοποιούμε πλέον τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Από τη στιγμή που εξελέγη, ο πρόεδρος Μακρόν, όχι μόνο σε αυτό το ζήτημα, όπως και για άλλα, έχει επιλέξει έναν πιο τεχνοκρατικό τρόπο προσέγγισης, γιατί επιθυμεί αποτελέσματα. Για να γίνουν κράτη – μέλη της Ε.Ε οι δύο χώρες όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, θα πρέπει να καταστήσουμε τη διαδικασία πιο αποτελεσματική και με συγκεκριμένα αποτελέσματα για κάθε χώρα ξεχωριστά. Δεν είμαι σίγουρος για παράδειγμα, ότι τα κράτη – μέλη είναι αρκετά ικανοποιημένα από την κατάσταση στη Τουρκία, που διαπραγματεύεται εδώ και 14 χρόνια.
Αν μου επιτρέπετε, κανείς όμως δεν μιλά πια για την Τουρκία…
Ναι, αλλά επί της αρχής έχει διακοπεί η διαδικασίας ένταξης (για την Τουρκία) και στο μεταξύ έχουμε ήδη ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία εδώ και αρκετά χρόνια και δεν είμαστε μακριά από την ολοκλήρωση της ένταξης τους. Το πραγματικό ερώτημα πίσω από τη «μη απόφαση» (του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου) και τις διαφορετικές προοπτικές, που προτείνονται απο τον πρόεδρο Μακρόν επί της ουσίας είναι αυτό που λέει: ας βεβαιωθούμε, πως αν σταματήσουμε τις διαπραγματεύσεις, θα έχουμε άμεσα αποτελέσματα. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες θα αφομοιώσουν το κοινοτικό κεκτημένο, θα σεβαστούν τα κριτήρια, που έχουν ήδη τεθεί. Βλέπουμε, άλλωστε, ότι το πρόβλημα ήδη υπάρχει εντός της Ε.Ε δηλαδή κράτη – μέλη, που δεν σέβονται το κράτος δικαίου. Θυμηθείτε την περίπτωση που η Κομισιόν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκκίνησαν διαδικασία εναντίον της Πολωνίας και της Ουγγαρίας γι’ αυτο το λόγο. Επομένως εντός της Ε.Ε υπάρχουν ήδη συγκεκριμένες δυσκολίες, όπου κράτος δικαίου, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης δεν είναι πλήρως σεβαστές ως ευρωπαϊκές αρχές. Η Γαλλία θέλει να εξασφαλίσει ότι αυτές οι αρχές θα γίνονται σεβαστές από τα υποψήφια κράτη – μέλη, που ξεκινούν διαπραγματεύσεις.
Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προκάλεσε πολιτική κρίση στη Βόρεια Μακεδονία. Πως αξιολογείτε την πολιτική κατάσταση στη χώρα και ποιες οι ενδεχόμενες επιπτώσεις αυτής της πολιτικής κρίσης;
Δεν πρόκειται για πολιτική κρίση. Δεν μπορείς να λες ότι ενώ αναμένεις εκλογές πως αυτό αποτελεί πολιτική κρίση. Αυτός είναι ο κύκλος της δημοκρατίας. Εσύ τις αναμένεις, εσύ τις αποφάσισες… Όπως ο πρωθυπουργός Ζάεφ, που υπήρξε αρκετά γενναίος όταν είπε ότι «θα πρέπει να έχω τη νομιμότητα από τους πολίτες, καθώς δεν πήρα ό,τι τους υποσχέθηκα στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, έκανα ό,τι ήταν δυνατόν για να λάβω ημερομηνία έναρξης των διαπραγματεύσεων από την Ε.Ε θέλω να δω αν οι πολίτες με εμπιστεύονται ακόμα να ηγούμαι αυτής της χώρας». Αυτό δεν είναι κρίση, η προσμονή δηλαδή για εκλογές. Θα υπάρξουν όλα τα χαρακτηριστικά μιας προεκλογικής εκστρατείας, διενέξεις, αντιπαραθέσεις, όπως άλλωστε συνέβη και στην Ελλάδα πολύ πρόσφατα. Αυτό είναι δημοκρατία. Το θέμα είναι να γίνει σεβαστή η απόφαση του πρωθυπουργού Ζάεφ, που πέτυχε μια ιστορική συμφωνία, τη Συμφωνία των Πρεσπών και ήταν αρκετά γενναίος και ως προς αυτό. Θα ήθελα να συνεχιστεί η στήριξη της διεθνούς κοινότητας, ώστε ο ίδιος να κάνει το καλύτερο για τη χώρα του και ύστερα θα δούμε πώς οι πολίτες θα αξιολογήσουν τι έχει κάνει έως τώρα και αν δικαιούται να παραμείνει πρωθυπουργός. Αν κερδίσει τις εκλογές θα έχει στη διάθεση του τέσσερα ακόμα χρόνια για να διασφαλίσει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας του.
Αν μου επιτρέπετε, θα ήθελα να επιστρέψω στο θέμα της αλλαγής της μεθοδολογίας σε ό,τι αφορά τη διαδικασία της διεύρυνσης, λόγω της σχετικής σας εμπειρίας, αλλά και της σημερινής σας ιδιότητας. Πως αυτή θα γίνει πραγματικά αποτελεσματική και κυρίως επωφελής για τα υποψήφια κράτη –μέλη; Και επίσης, έχετε πει ότι πλέον θα πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά για το πού φτάνουν τα σύνορα της Ε.Ε. με άλλα λόγια υπονοείτε τα όρια της διεύρυνσης. Που φτάνουν λοιπόν τα σύνορα της Ε.Ε;
Αν δειτε έναν χάρτη της Ε.Ε υπάρχει ένα είδος «μαύρης τρύπας» βόρεια της Ελλάδας, δυτικά της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας και νοτίως της Κροατίας και της Σλοβενίας. Επομένως, δεν αμφισβητείται -άλλωστε δεν το έχει κάνει ούτε ο Γάλλος πρόεδρος- πως τα Δυτικά Βαλκάνια θα γίνουν μέλη της Ε.Ε. Αυτό είναι σίγουρο. Το θέμα είναι πότε και πώς. Την ίδια στιγμή υπάρχουν αρκετές δυσκολίες, που αντιμετωπίζει αυτή την περίοδο η Ε.Ε όπως το Brexit. Αυτό που θα πρέπει να εξασφαλίσουμε είναι ότι μέσω των νέων εργαλείων, που θα χρησιμοποιηθούν, όταν θα ξεκινήσουμε τις διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, οι δύο χώρες θα σεβαστούν και θα αφομοιώσουν το ευρωπαϊκό κεκτημένο, ώστε να γίνουν πλήρως ευρωπαϊκές, γιατί στο τέλος όλα αυτά αφορούν τους πολίτες. Η ευρωπαϊκή προοπτική αφορά τη βελτίωση της ζωής αυτών των πολιτών.
Θα πρέπει οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να αναλάβουν ενεργό ρόλο σε αυτές τις συζητήσεις για την αλλαγή της διαδικασίας της διεύρυνσης;
Φυσικά. Ήδη άλλωστε πραγματοποιήθηκε μια Σύνοδος με τα Δυτικά Βαλκάνια πέρυσι στη Σόφια και τον Μάιο θα γίνει και άλλη στη διάρκεια της κροατικής προεδρίας. Και αυτό θα αποτελέσει μέρος της νέας μεθοδολογίας. Ο Γάλλος πρόεδρος έχει μάλιστα ήδη προτείνει να διεξάγεται κάθε χρόνο μια Σύνοδος Ε.Ε – Δυτικών Βαλκανίων, ώστε να εκτιμάται το πώς θα προχωρήσει όλο αυτό. Αντιλαμβάνονται όλοι τον συμβολισμό της έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, αλλά για παράδειγμα, η Βόρεια Μακεδονία ήδη επωφελείται συμμετέχοντας στο πρόγραμμα Erasmus και σε άλλα παρόμοια, έχει υπογράψει συμφωνία με τη Frontex για να βοηθήσει στη διαχείριση του μεταναστευτικού. Επομένως, η «ευρωπαϊκοποίηση» των Δυτικών Βαλκανίων είναι ήδη πραγματικότητα. Το θέμα δεν είναι να τους προσκαλέσουμε στο κοινό μας σπίτι, την ώρα μάλιστα, που κάποιο άλλο σημαντικό μέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο φεύγει. Το θέμα είναι να εξασφαλίσουμε να μην “μπλοκάρεται” η διαδικασία λήψης αποφάσεων για κάθε θέμα, που αφορά τη λειτουργία της Ε.Ε λόγω των νέων μελών. Και επειδή, οι πιο σημαντικές αποφάσεις λαμβάνονται με ομοφωνία, όσοι περισσότεροι και αν βρίσκονται στο τραπέζι, σιγουρα θα υπάρχει πάντα κάποιος, που θα θέλει να θέσει βέτο. Το βασικό είναι να εξασφαλίσουμε, όπως προτείνει και ο πρόεδρος Μακρόν, μια μεταρρύθμιση της Ε.Ε, που θα αφορά και μια αλλαγή στον τρόπο διαδικασίας λήψης αποφάσεων, ώστε να καταστεί πιο ευέλικτη. Η Ε.Ε εξακολουθεί να είναι ένα πολύ ωραίο πρότζεκτ και ο καλύτερος δυνατός τρόπος για εμάς τους Ευρωπαίους, ώστε να παραμένουμε μακριά από πολέμους, αλλά και να βελτιώνουμε συγχρόνως τις ζωές μας. Τα Δυτικά Βαλκάνια θα γίνουν μέρος αυτής της ιστορίας, αυτού του εγχειρήματος, αλλά θα πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι οι τεχνικές, τα εργαλεία, σχετικά με αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να λειτουργούν επαρκώς.
Αλεξάνδρα Βουδούρη
