Ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος με αλλαγές στην διάχυση της γνώσης και ανατροπές στις συνήθειες δεκαετιών. Η 4η Βιομηχανική επανάσταση, η εποχή της αυτοματοποίησης, ο κόσμος των “δύο ταχυτήτων”. Ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Δημήτρης Νανόπουλος αποτυπώνει τις σκέψεις του με την έλευση του νέου έτους στην “Αθήνα 9.84” για το 2020 και την “νέα εποχή” την οποία ήδη διανύουμε.
Ίσως είναι οι “Μεταμοντέρνοι καιροί”, όπως λέει, όπου τα άμεσα προφανή γεγονότα και η ευρύτερη εικόνα στον τομέα της γνώσης συνδέονται με την εσωτερική διαδρομή του κάθε ανθρώπου.
Έχει διατελέσει υψηλόβαθμο στέλεχος στο Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών Ευρώπης (CERN) της Ελβετίας, ερευνητής στην École Normale Supérieure και στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ των ΗΠΑ. Το 1989 εξελέγη καθηγητής στο τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Τέξας A&M, College Station, όπου κατέχει την έδρα της Φυσικής Υψηλών Ενεργειών. Διευθυντής του Κέντρου Αστροσωματιδιακής Φυσικής του Κέντρου Προχωρημένων Ερευνών στο Χιούστον, διετέλεσε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
Οι προσδοκίες της νέας χρονιάς είναι το εφαλτήριο της συζήτησης με τον κ.Δημήτρη Νανόπουλο, στην εκπομπή “Μία ημέρα στην Αθήνα” (2/1/2020)
“Θέλω να το διαχωρίσω σε δύο μέρη. Το πρώτο είναι τα άμεσα της πατρίδας μας και της περιοχής μας. Χαίρομαι πολύ που έχει μπεί κάποια τάξη στην χώρα τα τελευταία χρόνια και έτσι, κατά κάποιο τρόπο, φαίνεται ότι ξεπερνάμε αυτή την δεκαετία, την δύσκολη με την βοήθεια όλων και πολιτικών και της κοινωνίας.
Το άλλο βέβαια πρόβλημα που έχουμε είναι αυτό που συμβαίνει στην Ανατολική Μεσόγειο με τους γείτονές μας και αυτό είναι ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα. Εγώ δεν θυμάμαι να έχουμε ξαναπεράσει κάτι τέτοιο, ίσως μόνο το 1974. Ας ελπίσουμε ότι και αυτό θα διευθετηθεί με την έννοια να επικρατήσει το αυτονόητο, το λογικό και το δίκαιο.
Όμως και στον ευρύτερο ορίζοντά μας επάνω στην Γη τα πράγματα δεν είναι και από τα καλύτερα που μπορούμε να έχουμε. Ας ελπίσουμε ότι η λογική θα επικρατήσει και στο τέλος θα ξεπεράσουμε και αυτήν την κρίση.
Για να μην ξεκινήσουμε την καινούργια χρονιά με πράγματα αρνητικά, νομίζω ότι περιμένουμε πολλούς τομείς και στην επιστήμη και στην τέχνη , να αναπτυχθούν και να συνεχίσουν την ξέφρενη πορεία την οποία έχουν.
Η λέξη “ξέφρενη” με την καλή έννοια,. είτε στην Φυσική, είτε στην Κοσμολογία ειδικότερα η τις νευροεπιστήμες και στην ιατροβιολογία. Τα πράγματα εκεί πηγαίνουν πάρα πολύ καλά”.
Το “ταρακούνημα” της 4ης Βιομηχανικής επανάστασης
Παράλληλα με τις ιατρικές κατακτήσεις ,τόσο σημαντικές για τον άνθρωπο , καταγράφεται η επιβάρυνση του περιβάλλοντος με την Κλιματική Αλλαγή στην “μικρή μας Γη”. Η επιστήμη ανοίγει νέους δρόμους επικοινωνίας με 5G και την ηλεκτροκίνηση ενώ από την άλλη εκφράζονται φόβοι για την αυτοματοποίηση της παράγωγης στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής επανάστασης. Αρκετοί διερωτώνται μήπως ο κόσμος τρέχει πολύ γρήγορα για να ανέβουν όλοι στο τραίνο;
“Σωστή παρατήρηση. Όπως λένε πολλοί, η 4η Βιομηχανική επανάσταση, δεν “έρχεται”, αλλά είμαστε ήδη μέσα σε αυτή με όλα αυτά που συνεπάγονται , το ίντερνετ των πραγμάτων καθώς το φυσικό, το βιολογικό και το ψηφιακό ενώνονται σε ένα” λέει ο διακεκριμένος καθηγητής.
“Βέβαια μέσα σε αυτά, όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν με τις προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις, θα υπάρξουν και ταρακουνήματα. Είναι το ζήτημα του εργατικού δυναμικού ,με την έννοια ότι η αυτοματοποίηση θα δημιουργήσει οπωσδήποτε πρόβλημα στις θέσεις εργασίας, όπως και στον παρελθόν.
Στο παρελθόν αυτό το πρόβλημα λύθηκε με την έννοια ότι ο άνθρωπος είναι “αναντικατάστατος” και άρα οι άνθρωποι οι οποίοι έμειναν έξω από εκείνη την εποχή, βρήκαν άλλους τρόπους να επιζήσουν. Τα τα παιδιά τους θα είναι μέσα στο σύστημα και θα δουλεύουν σύμφωνα με τους μοντέρνους όρους” λέει και ανατρέχει στο έργο “Μοντέρνοι Καιροί” με τον Τσάρλιν Τσάπλιν. Σημειώνει όμως ότι δεν αντιμετωπίζει τα πράγματα μοιρολατρικά.
“Αν βάλουμε αντί για τις μηχανές της ταινίας, τώρα τα ρομπότ θα μπορούσε να γυριστεί ένα καινούργιο φιλμ: οι Μεταμοντερνοι καιροί. Δεν τα λέω αυτά με την έννοια : “τι να κάνουμε, θα χαθούν θέσεις εργασίας”. Εννοώ ότι πάντα υπάρχει ταρακούνημα και πάντα θα αναγκαστούν οι άνθρωποι να μάθουν περισσότερα, να ασχοληθούν περισσότερο με τα πράγματα. Θα έχουμε την διά βίου μάθηση ώστε να μπορέσουν να μεταπηδήσουν στην καινούργια κατάσταση. Ο καθένας έχει μάθει να ζει με ένα δικό του τρόπο και θέλει να συνεχίσει με αυτόν. Απλώς θα περάσουμε κλυδωνισμούς νομίζω”
Κόσμοι δύο ταχυτήτων
Αν παρατηρήσει κανείς πτυχές της μεγάλης εικόνας, σε αυτόν τον σύνθετο κόσμο, καταγράφει παράλληλα σημεία με μεγάλες διαφορές. Τα πολύτιμα σπάνια μέταλλα και οι σπάνιες γαίες με ότι σημαίνει αυτό γεωστρατηγικά. Το κοβάλτιο και το λίθιο που τροφοδοτούν τις μπαταρίες και την ηλεκτροκίνηση και από την άλλη σε περιοχές όπως το Κογκό οι συνθήκες εργασίας εξόρυξης παραπέμπουν σε άλλες εποχές.
“Θίγεις ένα πάρα πολύ βασικό πρόβλημα, πιο βαθύ από την αλλαγή των συνθηκών εργασίας. Είναι κόσμοι, περιβάλλοντα διαφορετικών ταχυτήτων. Έχουμε τον δυτικό κόσμος ,που σε λίγο θα τρέχει με την ταχύτητα του φωτός και έχουμε τον κόσμο που πάει με τον αραμπά. Όμως και μέσα και στον δυτικό κόσμο έχουμε πρώτη και δεύτερα ταχύτητα” λέει ο κ. Δ.Νανόπουλος
“Παρ όλα αυτά ονομάζουμε δυτικό κόσμο τον χώρο της προόδου που έχει πάει μπροστά ενώ Ινδία, Κίνα Ιαπωνία αν και δεν είναι δυτικοί, έχουν ανάλογη κουλτούρα στην επιστήμη. Υπάρχει όμως και ένας ολόκληρος κόσμος ενδιάμεσα οι οποίοι έχουν μείνει πάρα πολύ πίσω και αυτό δημιουργεί πολύ μεγάλο πρόβλημα.
Μπορούμε μέσα από την Παιδεία, την τεχνολογία και τα καινούργια μέσα επικοινωνίας που διαθέτουμε, να τα χρησιμοποιήσουμε ώστε να ανέβουν και αυτές οι κοινωνίες. Δεν νομίζω ότι με την επιβολή στρατιωτικής ισχύος , με τις βόμβες, θα λύσουμε προβλήματα και θα αναγκάσουμε τον κόσμο να μην μιλάει γιατί ο καθένας έχει το δικαίωμα στην ζωή. Ο καθένας από αυτούς τους ανθρώπους έχει δικαιώματα όπως έχουμε και εμείς.
Αυτό που πρέπει να κάνουμε, εμείς οι δυτικοί, είναι να τους τραβήξουμε επάνω και όχι να τους πάμε κάτω γιατί έτσι θα λύσουμε τα προβλήματα με τον πιο έξυπνο τρόπο”
Η εσωτερική πυξίδα
Με τις σκέψεις έν όψει της νέας χρονιάς, τα επιτεύγματα του ανθρώπου αλλά και την διαπίστωση: πόσο λίγο έχει λειανθεί εσωτερικά ο άνθρωπος ενώ αναζητά την εσωτερική του πυξίδα.
“Αυτό επίσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Είναι αλήθεια” λέει ο κ. Νανόπουλος και τονίζει ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές και μέσα στον δυτικό κόσμο, μεταξύ των ανθρώπων ακόμα και σε ανεπτυγμένες κοινωνίες.
“Μην νομίζετε ότι ο μέσος άνθρωπος έχει αφομοιώσει αυτά που γίνονται στην επιστήμη. Δεν θα γίνουν όλοι επιστήμονες αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τα αποτελέσματα της επιστήμης. Τα βλέπουμε στην ιατρική, την βιολογία στην καθημερινή μας ζωή καθώς τα χρησιμοποιούμε. Από την άλλη πλευρά γίνονται και μεγάλες ανακαλύψεις για να καταλάβουμε από που προερχόμαστε, από που προέρχεται το Σύμπαν
Αρχίζουμε και έχουμε απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα που υπάρχουν από τότε που εμφανίστηκε ο άνθρωπος.
Αυτά όλα δεν μπορούμε να τα αγνοούμε γιατί κατά κάποιο τρόπο μπορούν να αλλάξουν και την εσωτερική μας πυξίδα. Το τι θέλουμε να κάνουμε και πως θέλουμε να ζήσουμε, πέρα από το χρηματικό και το κοινωνικό επίπεδο”.
Γιώργος Αποστολίδης
