Ένα βραβείο από την Ακαδημία Αθηνών , ενίοτε , “κρύβει” ατελείωτες ώρες έρευνας στο πεδίο. Πίσω από τις λέξεις που αποτυπώνουν σε ένα σύγγραμα την επιστημονική γνώση, ο αναγνώστης μπορεί να φανταστεί, σε κάθε σελίδα, πλήθος γεγονότων και σύνθετες διαδικασίες προκειμένου να συγκεντρωθούν τα δεδομένα από την ίδια την φύση.
“Στην γεωλογία, στο πεδίο της έρευνας, πρέπει να είσαι και λίγο Μαγκάιβερ” λέει με χιούμορ στον “Αθήνα 9.84” η κα Νίκη Ευελπίδου καθηγήτρια Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Με εφαλτήριο τις εγκαταστάσεις του τμήματος στην πανεπιστημιούπολη του ΕΚΠΑ στου Ζωγράφου, έχει πραγματοποιήσει εξορμήσεις στα ύψη και τα βάθη της Γης. Άλλες φορές στην τεράστια ελληνική ακτογραμμή και άλλες φορές έχει βρεθεί από τους πάγους της Ισλανδίας έως το μεγάλο κοραλλιογενές φράγμα στον Ειρηνικό.
Η καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το βιβλίο της με τίτλο: «Μεταβολές θαλάσσιας στάθμης». Πρόκειται για μια επιστημονική καταγραφή απόρροια δέκα ετών έρευνας με σημείο αναφοράς τις μεταβολές στάθμης της θάλασσας και τους μηχανισμούς που διαφοροποιούν την παράκτια ζώνη.
“Είναι μία τιμητική διάκριση που θα ήθελε κάθε επιστήμονας να λάβει. Μια αναγνώριση του έργου, πολλών ετών που έχω κάνει και αποτελεί μεγάλη τιμή για εμένα η βράβευση όπως και για όλους τους επιστήμονες που βρέθηκαν σε εκείνη την αίθουσα την 19η Δεκεμβρίου” λέει η κα Νίκη Ευελπίδου στην εκπομπή “Μία ημέρα στην Αθήνα” (8/1/2020) και εξηγεί τις πτυχές της έρευνας.
Η συνομιλία με σημείο αναφοράς τα επιστημονικά συμπεράσματα , εξελίσσεται σε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αφήγηση καθώς η πραγματικότητα που βιώνει ο ερευνητής στο πεδίο, είναι πολύ ευρύτερη από όσα αποτυπώνουν τα συγγράμματα.
“Η στάθμη της θάλασσας αλλάζει κάθε ημέρα, για πολλούς λόγους. Λόγω της παλίρροιας , των κυμάτων και των μετεωρολογικών συνθηκών. Ωστόσο υπάρχουν μεγάλες αυξομειώσεις της θαλάσσιας στάθμης λόγω και άλλων γεγονότων όπως είναι η τήξη των παγετώνων. Ξέρουμε πολύ καλά ότι βρισκόμαστε σε μια μεσοπαγετώδη περίοδο. Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει και αυτό θα συνεχίσει για πολλά χρόνια ακόμα. Ο δεύτερος λόγος είναι οι τεκτονικές κινήσεις.
Ειδικά εμείς στην Ελλάδα, στον Μεσογειακό χώρο, βρισκόμαστε στο τόξο όπου η μία τεκτονική πλάκα μπαίνει κάτω από την άλλη και αυτό δημιουργεί πολλούς σεισμούς με αποτέλεσμα κάποιες περιοχές να ανεβαίνουν και κάποιες να καταβυθίζονται. Αυτό επίσης δημιουργεί μεταβολές της στάθμης της θάλασσας οι οποίες έχουν πολύ ταχύ ρυθμό”
Τα ποικίλα ρεπορτάζ και οι έρευνες για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας , συχνά αφήνουν την αίσθηση σε πολλούς ανθρώπους ότι λαμβάνουν χώρα, “κάπου μακρυά” , σε “άλλα νερά” , όπως στον Ειρηνικό η τον Ατλαντικό.
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι μπορεί τα ίδια φαινόμενα να βιώσει ο κάτοικος στις παραλίες Αττικής η τον Κορινθιακό. Η κα Ευελπίδου σημειώνει ότι αυτό εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας και έχει απτά παραδείγματα.
“Κατ αρχάς να πούμε ότι εξ αιτίας της μεταβολής της θαλάσσιας στάθμης βιώνουμε φαινόμενα όπως είναι η παράκτια διάβρωση. Αυτό συμβαίνει μάλιστα σε ένα χώρο που είναι πολύ ακριβός για πολλούς λόγους. Ταυτόχρονα όμως είναι κάτι το οποίο το ζούμε. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι έχουν το ζήσει, το έχουν δει μπροστά στα μάτια τους.
Ο σεισμός του 1953 στην Κεφαλλονιά, με μέγεθος 7,2 ανύψωσε την ανατολική ακτή για μέχρι και 7 0cm σε μια έκταση τουλάχιστον 5 χιλιομέτρων. Βλέπουμε δηλαδή την παλιά ακτογραμμή ανυψωμένη, μπορούμε να την ακολουθήσουμε για πέντε χιλιόμετρα και αυτό είναι κάτι το οποίο συνέβη ακαριαία.
Υπάρχουν μερικά φαινόμενα τα οποία μπορεί να είναι ταχύτατα, να είναι συνσεισμικά. Ταυτόχρονα με τον σεισμό να έχουμε ανύψωση η καταβύθιση εδάφους. Το βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας”
Με την ματιά του γεωλόγου
“Η αλήθεια είναι ότι έχω ταξιδέψει πολύ. Αυτό μου έχει δώσει απίστευτες εμπειρίες, εχει γεμίσει η ματιά μου με εικόνες από όλο τον κόσμο. Είναι μια δύναμη στα χέρια του ερευνητή για να μπορέσει να ερμηνεύσει αυτά που βλέπει.
Ούτως η άλλως για εμάς τους γεωλόγους η πατρίδα μας είναι ολόκληρη η Γη. Όπου και να βρεθούμε βλέπουμε τα πράγματα με ένα διαφορετικό τρόπο. Βλέπουμε μια περιοχή και καταλαβαίνουμε τι συνέβη εκεί. Όταν πια ταξιδέψουμε και αποκτήσουμε πολλές εμπειρίες ,μιλάει η φύση μόνη της.
Βγαίνουμε στο ύπαιθρο και αυτό μας μιλάει. Καταλαβαίνουμε τι έχει συμβεί και μπορούμε – βάζοντας κάτω όλα τα δεδομένα , αναλύοντάς τα στο εργαστήριο και στους υπολογιστές και με όλες τις τεχνολογίες- να προβλέψουμε την τάση μια περιοχής” λέει η κα Ευελπίδου.
Στο ερώτημα κατά πόσον η επιστημονική περιδιάβαση είναι περιπετειώδης, η κα Ευελπίδου απαντά χωρίς ίχνος δισταγμού.
“Αυτό ναί. Ισχύει ” λέει γελώντας “Η περιπέτεια είναι ούτως η άλλως στο αίμα του γεωλόγου. Ισχύει, γιατί θα πάμε σε παγόβουνα, σε ηφαίστεια η θα καταδυθούμε στους ωκεανούς. Η έρευνα για τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας αποτελεί μια περιληπτική καταγραφή εμπειριών που προέκυψε την τελευταία δεκαετία μέσα από μια απίστευτη σειρά καταδύσεων. Κολύμπησα σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, του Ανατολικού Αιγαίου, τον Ευβοϊκό, το Ιόνιο και καταδύθηκα σε βάθη μεγαλύτερα από 30 μέτρα προκειμένου να χαρτογραφήσω την παράκτια και την υποθαλάσσια ζώνη και να κατανοήσω τι έχει συμβεί σε αυτές τις περιοχές.
Ηφαίστεια και ωκεανοί
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιλαμβάνει παραδείγματα και μεταφέρει εμπειρίες από τις πολύχρονες έρευνές της σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική και Αυστραλία.
“Έχω φτάσει μέχρι την Ισλανδία όπου ήταν πραγματικά μια υπέροχη εμπειρία και στον χερσαίο και τον υποθαλάσσιο χώρο. Στο κοραλλιογενές φράγμα της Αυστραλίας επίσης ήταν μια υπέροχη εμπειρία για την καταγραφή των μεταβολών της στάθμης χρησιμοποιώντας ως δείκτες τα κοράλλια.
Οι εμπειρίες είναι ανεπανάληπτες, εμπειρίες ζωής οι , οποίες μου έδωσαν την δύναμη να τις καταγράψω και να τις περάσω στους επόμενους ερευνητές. Όπως εμένα με ενέπνευσε, σε όλη αυτή την έρευνα ο αείμνηστος Paolo Pirazzoli , έτσι και εγώ μέσα από αυτό το σύγγραμα, ήθελα να εμπνεύσω νέους ερευνητές που αγαπούν αυτό που κάνουν και θέλουν να προσφέρουν ένα λιθαράκι στην γνώση” τονίζει στην εκπομπή η τιμηθείσα καθηγήτρια και προσθέτει ότι υπάρχει ιδιαίτερη ανταπόκριση από τους φοιτητές.
“Είναι υπέροχο να βλέπει κανείς νέα παιδιά , τα οποία θέλουν να ακολουθήσουν αυτό που σπουδάζουν και να το υπηρετήσουν. Βγαίνει μια ανακοίνωση για συμμετοχή σε μια έρευνα και δεν ξέρουμε ποιον να πρωτοδιαλέξουμε. Υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση , τα παιδιά αγαπούν αυτό που κάνουν και θέλουν να προσφέρουν στην επιστήμη. Θεωρώ ευλογία για εμένα και τους συναδέλφους μου, να βρισκόμαστε με παιδιά όπως αυτά που είναι οι μελλοντικοί γεωλόγοι.
Γεωλόγος “Μαγκάιβερ”
“Το έργο είναι δύσκολο, έχει πολλές απαιτήσεις.Ένας γεωλόγος πρέπει να είναι καλός όχι μόνο στον εσωτερικό, χώρο, στα εργαστήρια για να μπορεί αναλύει τα αποτελέσματά του. Πρέπει να είναι καλός στην πληροφορική γιατί ένα μέρος των αναλύσεων γίνεται και με μεθόδους πληροφορικής.
Όμως πρέπει να είναι καλός και στο ύπαιθρο. Να είναι “λίγο Μαγκάιβερ”, να βρίσκει λύσεις , γιατί, στο ύπαιθρο δεν πάνε όλα κατ ευχήν. Συνήθως οι αβαρίες είναι πολλές ,συμβαίνουν πράγματα και δεν μπορείς να τα πρόβλεψεις όση εμπειρία και αν έχεις”.
Εύλογα ο ακροατής αντιλαμβάνεται και συνθέτει με την φαντασία του μια εικόνα με αναβάσεις, σκαρφάλωμα, κολύμπι, κατάδυση, αναρρίχηση , σπηλαία και δύσβατες περιοχές. Με αναζήτηση λύσεων τύπου “Μαγκάιβερ” για ένα πλήθος από δυσκολίες.
“Με αυτά που είπατε περιγράφεται ένα γεωλόγο στο ύπαιθρο. Διότι δεν πάνε όλα πάντα όπως τα έχουμε προβλέψει. Φτάνεις σε ένα μέρος και μπορεί να έχει καταιγίδα, είσαι μέσα της θάλασσας, στη μέση του πουθενά και συμβαίνουν πράγματα.
Ήμουν με μια συνεργάτιδά μου σε υποθαλάσσια έρευνα στην Ιθάκη και εμφανίστηκε δίπλα μας ένα σαλάχι το οποίο σκίασε όλο τον κόσμο. Τόσο μεγάλο όπου δεν έβλεπες τίποτα. Μία άλλη φορά βρεθήκαμε αντιμέτωποι με ένα ξιφία. Συμβαίνουν πράγματα, είναι η φύση. Πρέπει να είσαι προετοιμασμένος κατά το δυνατόν να τα αντιμετωπίσεις και ψύχραιμος”.
Γιώργος Αποστολίδης
