Ποιός είναι ο φίλος και ποιός ο εχθρός; Το κεντρικό αυτό ερώτημα για κάθε πολιτική (και στρατιωτική) αντιπαράθεση μοιάζει ολοένα και δυσκολότερο να απαντηθεί στη σημερινή Τουρκία, που το τελευταίο διάστημα έχει παραδοθεί στις φήμες περί πιθανώς σχεδιαζόμενου νέου πραξικοπήματος.
Την αφορμή έδωσε η δημοσιοποίηση πριν από έναν μήνα 277σέλιδης έκθεσης της Rand Corporation, άτυπης δεξαμενής σκέψης του αμερικανικού Πενταγώνου, για τα διαφορετικά σενάρια της μελλοντικής πορείας της Τουρκίας. Μεταξύ άλλων, η έκθεση έκανε λόγο για διογκούμενη δυσαρέσκεια που έχουν προκαλέσει οι μαζικές εκκαθαρίσεις μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016, μεταξύ των αξιωματικών με ενδιάμεση θέση στην ιεραρχία, οι οποίοι ανησυχούν για ενδεχόμενη απομάκρυνσή τους από το στράτευμα σε κάποιον επόμενο γύρο. Κατά τη Rand, η δυσαρέσκεια αυτή θα μπορούσε κάποτε στο μέλλον να οδηγήσει σε απόπειρα και ο πρόεδρος της χώρας Ταγίπ Ερντογάν ανησυχεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η κορύφωση
Το ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι ότι αυτός που κατεξοχήν διόγκωσε αυτή την αναφορά ήταν ο προσκείμενος στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) καθώς και ποικίλοι κρατικοί αξιωματούχοι, όσο και αν το μήνυμά τους συνοδευόταν από την προβλεπόμενη διαβεβαίωση ότι το πολίτευμα δεν απειλείται από κανέναν.Η κορύφωση ήρθε όταν, σε μιαν έμμεση αναφορά στην περί πραξικοπήματος φιλολογία, ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν τόνισε σε κομματική εκδήλωση του την Κυριακή ότι το ΑΚΡ είναι το μεγαλύτερο στην χώρα, με 10 εκατομμύρια μέλη, ενώ την προηγουμένη, επισκεπτόμενος το Πακιστάν τόνισε ότι ο τουρκικός λαός έχει αποκτήσει τέτοια εμπειρία, ώστε, αν προκύψει η ανάγκη, οι πάντες θα πλημμυρίσουν τις πλατείες.
Ο σύμμαχός του Ντεβλέτ Μπαχτσελί
Αλλά και ο σύμμαχός του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ηγέτης του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, χαρακτήρισε “προδοσία προς την χώρα” κάθε σκέψη πραξικοπήματος, που, αν εκδηλωθεί, θα συναντήσει την “αντίσταση 82 εκατομμυρίων Τούρκων”. Το ότι αυτά συνέπεσαν με την έκδοση την Τρίτη 695 ενταλμάτων σύλληψης εναντίον υπόπτων (ανάμεσά τους στρατιωτικοί, αστυνομικοί και στελέχη του υπουργείου Δικαιοσύνης) για συμμετοχή στο δίκτυο του εξόριστου στην Πενσιλβάνια ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν έδωσαν μεγαλύτερο βάρος στη φημολογία. Ωστόσο, οι εκκαθαρίσεις καθημερινό φαινόμενο στην μετά το 2016 Τουρκία, όπου οι απολύσεις από τον δημόσιο τομέα ανέρχονται σε 150.000 και οι συλλήψεις σε 50.000.
Μιλώντας στην εφημερίδα Χουριέτ, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλαϊμάν Σοϊλού δήλωσε ότι δεν υφίστανται στην Τουρκία θεσμοί ή πρόσωπα με τη δυνατότητα να επιχειρήσουν πραξικόπημα, ενώ ο εκπρόσωπος του ΑΚΡ Ομέρ Τσελίκ υποστήριξε ότι η εν λόγω φιλολογία απλώς αποτελεί προσπάθεια να μείνει απασχολημένη η χώρα με θέματα άλλα από την προώθηση της ατζέντας της.
Ο υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ
Περισσότερο λεπτή είναι η θέση του υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, ο οποίος κατά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 ήταν αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, αιχμαλωτίσθηκε για μερικές ώρες από τους πραξικοπηματίες και παρέμεινε στη θέση του μέχρι το 2018, οπότε, με την μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό, ανέλαβε πολιτικός προϊστάμενος του στρατού, ως έμπιστος προφανώς του Ερντογάν. Η έκθεση της Rand αναφέρει πάντως τον Ακάρ ως τον κατ’ εξοχήν Τούρκο συνομιλητή των ΗΠΑ μέχρι και σήμερα, γεγονός που δεν ενισχύει το προφίλ του σε μία χώρα όπου τα ποσοστά αντιαμερικανισμού στις δημοσκοπήσεις αγγίζουν το 90%.
Όλα αυτά μοιάζουν με μία αυτοαναπαραγόμενη φιλολογία, η οποία δείχνει να διευκολύνει, κινώντας αντακλαστικά “εθνικής δημοκρατικής συσπείρωσης”, την θέση των κυβερνώντων, σε μία συγκυρία κατά την οποία η ένταση με την Ρωσία προοιωνίζεται δυσάρεστες υποχωρήσεις, ο πληθυσμός δυσφορεί με την κατάσταση της οικονομίας, τα ποσοστά του ΑΚΡ στις δημοσκοπήσεις υποχωρούν και παλαιοί συνεργάτες του Ερντογάν όπως ο Αχμέτ Νταβούτογλου προχωρούν σε ίδρυση νέων κομματικών μορφωμάτων ή επικρίνουν την μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό, όπως έπραξε για πρώτη φορά ο τέως πρόεδρος της Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιουλ.
Γεωπολιτική διάσταση στην περί πραξικοπήματος φιλολογία
Πάντως οι φιλοκυβερνητικοί αρθρογράφοι δεν παραλείπουν να δίνουν γεωπολιτική διάσταση στην περί πραξικοπήματος φιλολογία. Ο Χασάν Μπασρί Γιαλτσίν της “Σαμπάχ” επιμένει ότι μία έκθεση με την υπογραφή της Rand Corporation δεν μπορεί να απορριφθεί ως προϊόν συνομωσιολογία, ενώ ο Αμπντελκαντέρ Σελβί της “Χουριέτ” διακρίνει προσπάθεια των ΗΠΑ να σύρουν σε μία συμμαχία τους λεγόμενους Ευρασιατιστές στους κόλπους τους στρατού με τα απομεινάρια του δικτύου του Γκιουλέν, άλλοτε συμμάχου του Ερντογάν και πλέον θεωρούμενου ως εγκεφάλου του αποτυχημένου πραξικοπήματος του 2016. Κατά τον Σελβί η παρατηρούμενη κινητικότητα θα πρέπει να συνδεθεί με τις διεθνείς εντάσεις περί τη Λιβύη, καθώς με την στενότερη προσέγγιση Αθήνας και Λευκωσίας με την Ουάσιγκτον. Άλλωστε, φήμες πραξικοπήματος αφθονούσαν και κατά τις παραμονές του δημοψηφίσματος για το Σχέδιο Ανάν για το Κυπριακό τον Απρίλιο του 2004.
Ιδιαίτερη πινελιά δίνει πάντως, η αντιπαράθεση το τελευταίο διάστημα του Ερντογάν με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου για το ποιος από τους δύο αποτελεί τον πραγματικό πολιτικό εκφραστή της “Φετουλαχιστικής Τρομοκρατικής Οργάνωσης”. Στη διαμάχη, που θα καταλήξει μετά από ανταλλαγή μηνύσεων στα δικαστήρια, παρεμβλήθηκε και ο πρώην αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων Ιλκέρ Μπασμπούγ, ο οποίος υπενθύμισε την στενή συμμαχία κατά το παρελθόν του Ερντογάν με τον Γκιουλέν.
Κώστας Ράπτης
