Στις 30 Μαρτίου του 1822 ο οκτάχρονος Αλέξανδρος Πασπάτης βρισκόταν στην ταράτσα του σπιτιού του στον Κάμπο της Χίου, με την δασκάλα των ιταλικών, την ώρα που κατέπλεε ο τουρκικός στόλος.
‘Εζησε την φρίκη στα οκτώ του χρόνια.
Αυτός ο γόνος εύπορης οικογενείας βρέθηκε στη Βοστώνη μετά από πολλές περιπέτειες και ανετράφη από οικογένεια φιλελλήνων Αμερικανών.
Υπήρξε από τους τυχερούς που εξαγοράστηκαν από τα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
Θα μπορούσε να είναι ο πρωταγωνιστής του έργου του Βίκτωρος Ουγκώ : «To Eλληνόπουλο», το οποίο μεταφράστηκε απ’ τον Κωστή Παλάμά.
«Τούρκοι διαβήκαν. Χαλασμός, θάνατος πέρα ως πέρα.
Η Χίο, τ` όμορφο νησί, μαύρη απομένει ξέρα».
Από το ημερολόγιο του Ολλανδού υποπροξένου στο νησί την εποχή της καταστροφής διαβάζουμε:
«Ο αριθμός των δούλων γυναικών προκαλεί οίκτον, καθημερινώς δε μεταφέρονται εις τον Τσεσμέν.
Η πόλις ομοιάζει προς έμποροπανήγυριν: πωλούνται δούλαι, ποικίλα είδη, χαλκός, επίχρυσα αντικείμενα, άργυρος, τα πάντα εις δημοπρασίαν…
Η πόλις προκαλεί τρόμον, η ύπαιθρος οίκτον.*»
Πηγή: * ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΩΡΑ, Η ΕΝ ΕΤΕΙ 1822 ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΚΑΤΑ ΑΓΝΩΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΝ ΤΟΥ ΟΛΛΑΝΔΟΥ ΥΠΟΠΡΟΞΕΝΟΥ, ΑΘΗΝΑ 1973
Κείμενα: Παύλος Κουτουζής
Εκφώνηση: Άννα Μπάστα
