2022-05-18
Μια ξενάγηση στον υπέροχο κόσμο του μουσείου της Ακρόπολης και στην περιπέτεια της δημιουργίας του, από τον Πρόεδρό του, καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή. https://www.theacropolismuseum.gr/
Με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα των Μουσείων, μιλά στον Αθήνα 984 και στις Ελεωνόρα Ορφανίδου και Ελευθερία Κουμάντου για τα γλυπτά του Παρθενώνα και το αίτημα επανένωσής τους, στέλνοντας το δικό του μήνυμα με το βλέμμα στα μελλοντικά προτάγματα του πολιτισμού.
Στο ερώτημα αν το αίτημα επιστροφής των γλυπτών αποτελεί ουσιαστικά την ιδρυτική συνθήκη του Μουσείου, απαντά αναφερόμενος και στις βρετανικές αιτιάσεις περί ανυπαρξίας κατάλληλου χώρου για τη φιλοξενία τους.
«Η Ακρόπολη, εκτός από τα γλυπτά του Παρθενώνα έχει και πολλά άλλα, ανάμεσά τους και κάποια της Αρχαϊκής εποχής, μια συλλογή εξαιρετικά σπάνια και παγκοσμίου αξίας.
Έπρεπε λοιπόν να έχουμε ένα καλό κατάλληλο κτίριο σύγχρονων προδιαγραφών ώστε να μπορούμε να υποδεχθούμε και να φιλοξενήσουμε με τον καλύτερο τρόπο τα γλυπτά. Οπότε, η δημιουργία του Μουσείου της Ακρόπολης δεν απαντούσε μόνον στην ανάγκη υποδοχής των Γλυπτών του Παρθενώνα, αλλά και όλων των υπολοίπων έργων. Στην αίθουσα των Γλυπτών, οι θέσεις όπου φιλοξενούνται τα ανάγλυφα είναι μαρκαρισμένες μία – μία. Παράλληλα, στο πλαίσιο της προεργασίας για την υποδοχή τους, γίνεται προσεκτική μελέτη σε όλες τις θρυμματισμένες επιφάνειες, ώστε να έρθουν σε καλή επαφή μεταξύ τους κι αυτό είναι ένα πραγματικά σπουδαίο έργο».
Η χρήση των ορολογιών έχει σημασία στην επιστήμη, αλλά και στο δημόσιο λόγο πολύ περισσότερο όμως όταν αφορά στη διεκδίκηση των γλυπτών του Παρθενώνα που αξιώνουμε ως κρατική οντότητα. Πως πήγαμε λοιπόν από την επιστροφή στην επανένωση; O καθηγητής κάνει λόγο για ευρύτερη και ακριβέστερη έννοια.
«Είναι ακριβέστερη ορολογία, διότι αξιώνουμε να επιστρέψει ώστε να συνενωθεί αποκατεστημένο στην ολότητά του, ένα έργο που έχει διαμελιστεί- με πολλά από τα κομμάτια του να βρίσκονται στην Αθήνα και στο Λονδίνο.
Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον Ιερό Βράχο, είναι μια κιβωτός του δυτικού πολιτισμού που συνομιλεί και συμπληρώνει την Ακρόπολη των Αθηνών. Γι αυτό έχουμε καταγράψει σε βίντεο τη θέση όπου βρέθηκαν, αλλά και την αποκατάσταση των κτιρίων προκειμένου να μπορούν να διαμορφώνουν μια ολιστική εικόνα οι επισκέπτες και να μην χάνονται η ουσία, ο μύθος και η αφήγηση.
Σε μια πειραματική προσπάθεια, τοποθετήσαμε εκμαγεία για να αναδειχθεί, να κατανοηθεί και να ερμηνευτεί η συνέχεια της αφήγησης. Ότι βρισκόμαστε δηλαδή στον 5ο π.Χ αιώνα οπότε κάποιος καλλιτέχνης παίρνει κρατική εντολή για να κάνει μια ζωφόρο μήκους 160 μ στην οποία αναπαριστώνται»
Τα Μουσεία όμως δεν είναι ουδέτεροι πολιτισμικά τόποι, ούτε και οι πηγές τους. Μιλούν εκπέμποντας ιδεολογία και σήματα για imperium, συμμάχους, και αντιπάλους. Τι άραγε εκπέμπει σήμερα το Μουσείο της Ακρόπολης στα εκατομμύρια των επισκεπτών όσον αφορά το πολιτισμικό του πρόσημο;
«Το βασικό είναι ότι έχουμε μπροστά μας ένα πρωτότυπο, γνήσιο έργο του 5ου π.Χ αιώνα που δεν έχει υποστεί την επεξεργασία του κλασσικισμού με προσθήκη μεταγενέστερων στοιχείων που θολώνουν την απαράμιλλη εικόνα της συγκεκριμένης εποχής. Η κλασσική τέχνη, σε αντίθεση με όσα πιστεύαμε, είναι ταραχώδης, τρικυμιώδης όπως φαίνεται και στις τραγωδίες. Παντού ελλοχεύουν εντάσεις κι είναι ακριβώς αυτές που δίνουν ζωή στο έργο» λέει ο Δημήτρης Παντερμαλής.
Για τα γλυπτά του Παρθενώνα με τις κραυγάζουσες απουσίες στην ειδική αίθουσα του Μουσείου εκτιμά ότι επηρεάζουν σε ύψιστο βαθμό την παγκόσμια κοινή γνώμη σε σχέση με το ελληνικό αίτημα επανένωσής τους. Και δηλώνει αισιόδοξος για την επίτευξη του μεγάλου στόχου.
«Η επιρροή είναι σημαντική, τουλάχιστον με βάση τα στοιχεία από τις στατιστικές και τις απαντήσεις στα ερωτηματολόγια. Ελάχιστοι αντιτίθενται στην επανένωσή τους. Δύσκολα υπερασπίζεται κανείς πολιτιστικά, την άποψη ότι προτιμά να είναι τεμαχισμένα, και όχι ενταγμένα ως ολότητα, στο φυσικό Αθηναϊκό τους περιβάλλον.
Είμαι αισιόδοξος και ακράδαντα πεπεισμένος ότι η στόχευση της επανένωσής τους, πατάει 100% στην πραγματικότητα.
Η κινητικότητα μεταξύ των Μουσείων έχει αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό. Οι θετικές προτάσεις από ελληνικής πλευράς με αποστολές κι ανταλλαγές έργων τέχνης για να εκτεθούν στο Βρετανικό Αρχαιολογικό Μουσείο συμβάλει σε αυτή την κατεύθυνση. Είναι προς το κοινό συμφέρον. Θα βγούμε κερδισμένοι, το πιστεύω.
Βέβαια, οι Βρετανοί δύσκολα παίρνουν αποφάσεις. Έχουν ακόμα την αίσθηση ότι εκπροσωπούν μια αυτοκρατορία…. Εκτιμώ ωστόσο ότι μια εκλογικευμένη συνεργασία μπορεί να οδηγήσει σε κάποιο συμπέρασμα.
Στις ακραίες διαμαρτυρίες που και αυτές υπάρχουν, η απάντηση είναι ο διάλογος. Ένας σωστός διάλογος σε έντιμη βάση, θα μπορούσε να εκβάλει σε κάποιο συμπέρασμα. Αυτή η συζήτηση θα μπορούσε να ξεκινήσει άμεσα και μάλιστα όσο νωρίτερα γίνεται. Εμείς οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την φροντίδα των γλυπτών από πλευράς Βρετανικού Μουσείου- ως ένα σημείο- αλλά και εκείνοι πρέπει να αναγνωρίσουν το δράμα του διαμελισμού της κορυφαίας έκφρασης της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς».
Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι ένα έργο σε εξέλιξη, ένα work in progress. Λίγοι γνωρίζουν ότι στη διάρκεια της πανδημίας δόθηκαν στο κοινό νέοι επισκέψιμοι χώροι με το άνοιγμα της ανασκαφής στο -1 επίπεδο.
«Ήταν μια χρήσιμη όσο και ανορθόδοξη απόφαση. Όλοι αποφεύγουν να κτίζουν πάνω στις αρχαιότητες. Εμείς, μετά από εξονυχιστική μελέτη, αλλάξαμε τέσσερις και πέντε φορές το σχέδιο των στηριγμάτων στο εσωτερικό των ανασκαφών, ώστε να μη μετακινηθούν ούτε κατά ένα εκατοστό.
Έτσι, με την τοποθέτηση δαπέδων από γυαλί, κατορθώσαμε να δώσουμε στο κοινό μια πραγματική εικόνα της Αθήνας, όχι στην εποχή της μεγάλης της ακμής, αλλά όταν είχε αρχίσει να υποχωρεί σταδιακά η κυριαρχία της, με γνώμονα να καταδειχθεί μέσα από τις διαστρωματώσεις, η αδιάλειπτη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού.
Επίσης, ξεκινήσαμε εκ του μηδενός να συντάσσουμε ένα αρχείο με όλα τα γλυπτά της Ακρόπολης όπου κι αν βρίσκονται».
Ο καθηγητής μιλά με σεμνότητα σε σχέση με τα έως τώρα πεπραγμένα σε σχέση με το Μουσείο της Ακρόπολης λίγο πριν τη συμπλήρωση 13 χρόνων από την ίδρυσή του. Ένα μουσείο που αγαπήθηκε και συνεχίζει να κερδίζει τις εντυπώσεις, όπως δείχνουν οι περισσότεροι από 20 εκατομμύρια επισκέπτες Έλληνες και ξένοι που έχουν χαρεί τα εκθέματά του, αλλά και οι διεθνείς αναγνωρίσεις που το κατατάσσουν ανάμεσα στα 10 καλύτερα μουσεία του κόσμου.
«Η επισκεψιμότητα και τα σχόλια που γράφονται, ακούγονται και μας μεταφέρονται, μας πείθουν πως κάτι κάναμε. Προσωπικά, αξιολογώ θετικά το γεγονός ότι πετύχαμε να κινείται αποκλειστικά με δικούς του πόρους τόσο για το προσωπικό, όσο και για τα προγράμματα. Γιατί μας δίνει ανεξαρτησία κι αυξάνει το ενδιαφέρον.
Μόνο χαρά μας δίνει το γεγονός ότι το ελληνικό κοινό το αγκάλιασε εξ αρχής. Γιατί δεν πρόκειται για μια εθνικιστική κραυγή, αλλά για κάτι που προσφέρει ικανοποίηση, θαυμασμό και συγκίνηση».
Συμπυκνώνοντας, στέλνει μέσα από το σταθμό της πόλης το δικό του μήνυμα για τη σημερινή παγκόσμια ημέρα τιμής στα Μουσεία με το βλέμμα στις επόμενες γενιές.
«Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα των Μουσείων υπογραμμίζει το ρόλο της τεχνολογίας στην ανάδειξή τους. Γιατί το Μουσείο δεν είναι μόνον θεωρητική γνώση, αλλά και πρακτική. Πρέπει να στρέψουμε τον προβολέα στα μέσα που μας δίνει η επιστήμη ώστε να διασφαλίσουμε ένα καλό κοινό μέλλον».
