back to top
23.4 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

23.4 C
Athens
Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024

Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών μπαίνει στη νέα χρονιά με έντονα συναισθήματα και ρομαντισμό

Διαβάστε επίσης

Μοιραίες έλξεις
200 χρόνια από τη γέννηση του Σεζάρ Φρανκ 

Με έντονα συναισθήματαρομαντισμό, διάθεση αναμέτρησης με δεξιοτεχνικές προκλήσεις, αλλά και υμνώντας την ανείπωτη ομορφιά που σε… πονάει, μπαίνει η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στη νέα χρονιά. Ο διεθνώς καταξιωμένος Πολωνός αρχιμουσικός Πάβελ Κότλα, στην πρώτη του εμφάνιση στη χώρα μας (21.01.), διευθύνει το συμφωνικό ποίημα Ο καταραμένος κυνηγός του Γάλλου ρομαντικού Σεζάρ Φρανκ – έργο με δραματικούς τόνους και λυρικό ύφος, εμπνευσμένο από κείμενο μεταφυσικής χροιάς. Ακολουθεί το Κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα του πολυβραβευμένου Μιχάλη Τραυλού, δημιουργία με υψηλές δεξιοτεχνικές απαιτήσειςΣολίστ, η διακεκριμένη φλαουτίστα Ιβόνα Γκλίνκα. Το πρόγραμμα κλείνει με τη βαθιά συναισθηματική Συμφωνία αρ. 4 σε φα ελάσσονα, του Πιότρ – Ίλιτς Τσαϊκόσφσκι. Μια μεγαλειώδη εξιστόρηση της ασημαντότητας του ανθρώπου απέναντι στις εξωτερικές δυνάμεις που τον κατακλύζουν. Το συμπέρασμα γλυκόπικρο: η μοίρα μας είναι οι άλλοι. 

Το πρόγραμμα με μια ματιά 

 ΣΕΖΑΡ ΦΡΑΝΚ (1822–1890) 

Ο καταραμένος κυνηγός, συμφωνικό ποίημα 

 ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΡΑΥΛΟΣ (γ. 1950) 

Κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα 

 ΠΙΟΤΡ ΙΛΙΤΣ ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΥ (1840–1893) 

Συμφωνία αρ. 4 σε φα ελάσσονα, έργο 36 

 ΣΟΛΙΣΤ 

Ιβόνα Γκλίνκα, φλάουτο 

 ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ 

Πάβελ Κότλα 

 Το σχόλιο της Ιβόνα Γκλίνκα 

Τα τελευταία οκτώ χρόνια, τα έργα του Μιχάλη Τραυλού κατέχουν εμβληματική θέση στο ρεπερτόριό μου. Στη μουσική του Μιχάλη, τα μουσικά νοήματα προωθούνται με πολύ μεγάλη καθαρότητα και σαφήνεια. Το βαθύ περιεχόμενο των έργων του με συναρπάζει, ενώ θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω ότι η μουσική του συνέβαλε καθοριστικά στο να αποσπάσω πολλά βραβεία και διακρίσεις. 

Το Κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα του Μιχάλη Τραυλού -η ελληνική πρεμιέρα του οποίου θα ακουστεί στο αθηναϊκό κοινό στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 21 Ιανουαρίου 2022- υιοθετεί κλασικά μορφολογικά πρότυπα. Πράγματι, η τριμερής δομή με την εκτενή coda συνιστά ένα αρχέτυπο που μάλλον επιτρέπει την εκφραστική δικαίωση διαφορετικών συνθετικών προθέσεων και στιλιστικών προσεγγίσεων. Η διαδοχή των μερών του έργου πραγματοποιείται δίχως μεγάλες παύσεις, δημιουργώντας την αίσθηση μιας γραμμικής ακολουθίας μουσικών γεγονότων που μεταμορφώνονται στον χρόνο. Έχω την πεποίθηση ότι η μουσική του Μιχάλη δεν αποκόπτεται από το παρελθόν και αυτό το στοιχείο διευρύνει τα όρια της προσωπικής του δημιουργικής ελευθερίας. 

Το Κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα του Τραυλού είναι ένα ιδιαιτέρως απαιτητικό έργο. Η διαρκής ροή, η αξιοποίηση ολόκληρης της τεσιτούρας του οργάνου σε συνδυασμό με μια ποικιλία αρθρωτικών σημαδιών και, ασφαλώς, ο ομοιογενής και ισορροπημένος ήχος αποτελούν μεγάλες προκλήσεις για έναν ερμηνευτή. Ταυτόχρονα, ο ήχος του φλάουτου συνυπάρχει με διαφορετικά αρμονικά πλέγματα και με μια ευμετάβλητη μουσική υφή, επιβάλλοντας μια συνεχή αναζήτηση από τον σολίστα, για την επίτευξη μιας ηχητικής ισορροπίας. 

Αποτελεί μεγάλη χαρά και ιδιαίτερη τιμή για μένα η σύμπραξη με την κορυφαία ορχήστρα της Ελλάδας. Παρακολουθώ την ανελικτική πορεία της ορχήστρας, η οποία απαρτίζεται από καταξιωμένους μουσικούς. Παράλληλα, γνωρίζω τη διαχρονική ευαισθησία της σε έργα Ελλήνων συνθετών. Μου δίνει, λοιπόν, επιπρόσθετη χαρά η συνεργασία αυτή, γιατί θα έχουμε την ευκαιρία να δουλέψουμε πάνω στη μουσική του διακεκριμένου συνθέτη Μιχάλη Τραυλού! Ειλικρινά, ανυπομονώ! 

Το σχόλιο του μαέστρου

Το πρόγραμμα της συναυλίας διαθέτει σχεδόν όλες τις προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας μαέστρος. Υπάρχει μια γνωστή συμφωνία του Τσαϊκόφσκυ, του οποίου τη μουσική λατρεύει το κοινό, και μπορεί να γίνει πολύ αυστηρό σχετικά με την ερμηνεία της. Από την άλλη, υπάρχει ένα λιγότερο διάσημο έργο του Σεζάρ Φρανκ και μια απαιτητική νέα σύνθεση. Και τα δύο αυτά έργα χρειάζονται μια πολύ προσεκτική προσέγγιση για να αναδειχθούν. Είμαι πεπεισμένος ότι συνολικά είναι ένα πολύ δυνατό πρόγραμμα που έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει τον ακροατή σε ένα συναρπαστικό μουσικό ταξίδι. 

Είμαι ενθουσιασμένος και ανυπομονώ να διευθύνω στην Ελλάδα για πρώτη φορά, με αυτή τη σπουδαία ορχήστρα, στο παγκοσμίως γνωστό Μέγαρο Μουσικής. Πρόκειται για τη χώρα που έβγαλε τόσους πολλούς εξαιρετικούς μουσικούς – ο Δημήτρης Μητρόπουλος ήταν ένας από τους μαέστρους που με ενέπνευσαν στα νεότερα χρόνια μου και θεωρώ τις ερμηνείες των κοντσέρτων για βιολί του Πολωνού συνθέτη Κάρολ Σιμανόφσκι από τον Λεωνίδα Καβάκο απλά υπέροχες! Αλλά γνωρίζω επίσης ότι υπάρχει μια καταπληκτική παράδοση πολωνικής και ελληνικής πολιτιστικής συνεργασίας, κυρίως λόγω της καταφυγής πολλών Ελλήνων μεταναστών στην Πολωνία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50, οι οποίοι συνέβαλαν εκπληκτικά στον πολωνικό πολιτισμό – ο τενόρος Παύλος Ράπτης, η τραγουδίστρια Ελένη, ή ο ποιητής Νίκος Χατζηνικολάου, του οποίου ο γιος, Άρης, ήταν φίλος μου στο σχολείο και που πλέον είναι κι αυτός διάσημος μουσικός στην Πολωνία. Είχα, επίσης, την τύχη να συνεργαστώ με σύγχρονους Έλληνες συνθέτες. Έχω διευθύνει και ηχογραφήσει έργα του Φοίβου Παπαδόπουλου, του Μιχάλη Τραυλού και του Νίκου Αθανασάκη, ο οποίος μάλιστα μου έχει αφιερώσει και ένα από τα έργα του. Είμαι βέβαιος ότι αυτή η συναυλία θα είναι ένα σημαντικό βήμα για τη διεύρυνση των μουσικών συνδέσμων μεταξύ των χωρών μας. Ελπίζω πως όλο αυτό θα είναι προς όφελος του ελληνικού και πολωνικού κοινού. 

 Για την ιστορία… 

ΣΕΖΑΡ ΦΡΑΝΚ (1822 – 1890) 

Ο καταραμένος κυνηγός, συμφωνικό ποίημα 

Παρά τις προσπάθειες του πατέρα του να τον στρέψει προς μία καριέρα δεξιοτέχνη πιανίστα, η ιδιοσυγκρασία του Σεζάρ Φρανκ δεν ήταν συμβατή με τις απαιτήσεις μίας τέτοιας ζωής. Πράος, μετριοπαθής και εσωστρεφής προτίμησε να αφοσιωθεί στη εκτέλεση του εκκλησιαστικού οργάνου, τη διδασκαλία και τη σύνθεση ζώντας μία ζωή ήσυχη, χωρίς την παραμικρή προσπάθεια αυτοπροβολής. Ως οργανίστας στον παρισινό ναό της Αγ. Κλοτίλδης ο Φρανκ διακρίθηκε για τους αυτοσχεδιασμούς του, ενώ τα έργα του για όργανο αποτελούν μέχρι σήμερα ακρογωνιαίους λίθους του σχετικού ρεπερτορίου. Για τους μαθητές του, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται μερικοί σπουδαίοι Γάλλοι συνθέτες, ο Φρανκ υπήρξε ένας εμπνευσμένος δάσκαλος και καταλυτικός καθοδηγητής των αισθητικών τους κατευθύνσεων. Ως συνθέτης εξελίχθηκε αργά αλλά σταθερά επηρεαζόμενος σε μεγάλο βαθμό από τις μεγάλες κορυφές της γερμανικής μουσικής του 19ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα από τη μουσική των Μπετόβεν, Λιστ και Βάγκνερ. Κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του έγραψε σχεδόν όλα του τα σημαντικά έργα κατακτώντας ένα πραγματικά υψηλό επίπεδο συνθετικής ωριμότητας. 

Σε αυτά τα αριστουργήματα των τελευταίων ετών της ζωής του Φρανκ συγκαταλέγεται και το συμφωνικό ποίημα «Ο καταραμένος κυνηγός», που γράφτηκε το 1882. Πηγή έμπνευσης του συνθέτη ήταν η μπαλάντα του Γερμανού ποιητή Γκότφρηντ Άουγκουστ Μπύργκερ (1747 – 1794) με τίτλο «Ο άγριος κυνηγός» (Der wilde Jäger), η οποία μάλιστα είχε μεταφραστεί (και σε έναν βαθμό αναπλαστεί) από τον μεγάλο Σκωτσέζο συγγραφέα Γουόλτερ Σκοτ στα 1796. Τόσο το μεταφυσικής απόχρωσης θέμα του ποιητικού κειμένου όσο και ο πρόδηλος ρομαντισμός της γραφής του (ο Μπύργκερ ήταν ένας από τους κύριους εκπροσώπους τους πρωτορομαντικού λογοτεχνικού κινήματος «θύελλα και ορμή» στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα) κινητοποίησαν δημιουργικά τη φαντασία του Φρανκ, ο οποίος αποτύπωσε το δραματικό περιεχόμενο της μπαλάντας με ενάργεια και λαμπερή ενορχήστρωση. Η πρεμιέρα του μουσικού έργου δόθηκε στις 31 Μαρτίου 1883 στη Salle Erard του Παρισιού σε συναυλία που οργάνωσε η Εθνική Μουσική Εταιρία υπό τη διεύθυνση του Γάλλου αρχιμουσικού Εντουάρ Κολόν. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο συνθέτης σε εκείνη τη συναυλία δέχθηκε ένα θερμότατο χειροκρότημα για το έργο του από το κοινό – και αυτή ήταν μία από τις λίγες φορές που η μουσική του γινόταν δεκτή με τόσο ενθουσιασμό από το παρισινό κοινό της εποχής. 

 Στο συμφωνικό ποίημα διακρίνονται τέσσερις δομικές ενότητες, που παρακολουθούν πιστά την εξέλιξη της ιστορίας του κυνηγού. Στον πρόλογο του έργου, ο συνθέτης περιέγραψε ακριβώς τις εικόνες που γέννησαν στη σκέψη του τη μουσική κάθε τμήματος του έργου: 

  1. Είναι Κυριακή πρωί. Από μακριά ηχούν οι χαρωποί ήχοι από τις καμπάνες της εκκλησίας και οι ιερές ψαλμωδίες των πιστών. Ιεροσυλία! Ο σκληρός κόμης του Ρήνου σημαίνει το βούκινό του.
  2. Εμπρός! Ο κυνηγός ορμάει για κυνήγι στους αγρούς, στα λιβάδια και στους βάλτους.

– Στάσου κόμη, σε ικετεύω. Άκου τους ευλαβικούς ψαλμούς. 

– Όχι! Εμπρός! Ολοταχώς! 

– Στάσου κόμη, σε θερμοπαρακαλώ, δείξε προσοχή. 

– Όχι! 

Και συνεχίζει να καλπάζει σαν ανεμοστρόβιλος. 

  1. Ξάφνου ο κόμης μένει μόνος. Το άλογο δεν προχωρεί. Ο κόμης προσπαθεί να σημάνει το βούκινό του αλλά αυτό δεν βγάζει ήχο. Μία αδυσώπητη και πένθιμη φωνή τον αναθεματίζει:

– Βέβηλε άνθρωπε, κυνηγημένος να είσαι πάντα από το Κακό! 

  1. Φλόγες πετάγονται από παντού. Τρελός από φόβο ο κόμης τρέχει όλο και πιο γρήγορα, κυνηγημένος από πλήθος δαίμονες. Τρέχει τη μέρα στην άβυσσο, τη νύχτα στους αιθέρες.

ΜΙΧΑΗΛ ΤΡΑΥΛΟΣ (γ. 1950) 

Κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα 

Το κοντσέρτο για φλάουτο και ορχήστρα γράφτηκε την Άνοιξη του 2015 και είναι αφιερωμένο στην εξαιρετική και πολυβραβευμένη φλαουτίστα και σύζυγο μου Iwona Glinka. Το έργο, μετά από μία κάπως εκτεταμένη εισαγωγή, χωρίζεται σε τέσσερα συνεχόμενα, χωρίς παύση μεταξύ τους, μέρη. Στο πρώτο και τρίτο απόσπασμα του κονσέρτου η σολίστ χρησιμοποιεί το φλάουτο σε Ντο, ενώ στο δεύτερο και τέταρτο το Άλτο φλάουτο σε σολ αντίστοιχα. Τα τέσσερα μέρη χωρίζονται από μία εκτεταμένη cadence μετά τη λήξη του δεύτερου μέρους. 

Έργο απαιτητικό και άκρως σολιστικό που φτάνει τον εκτελεστή στα όρια του, πρωτοπαρουσιάστηκε στο Κισινάου (Chisinau) της Μολδαβίας τον Νοέμβριο του 2019 υπό την διεύθυνση του εξαιρετικού Pawel Kotla ο οποίος θα διευθύνει και την επικείμενη συναυλία. 

Μορφολογικές η λοιπές αναλύσεις πιστεύω ότι είναι περιττές, καθώς ο κάθε ακροατής είναι ελεύθερος να αποφασίσει μόνος κατά πόσον ένα έργο του υποκινεί το ενδιαφέρον η του προκαλεί μουσικό-αισθητικά ερεθίσματα, χωρίς να δεσμεύεται από τυχόν μουσικολογικές ή «παραπεμπτικές» αναλύσεις που ενδεχομένως παρεμποδίζουν τον αυθορμητισμό μιας ακρόασης. 

Ας μη ξεχνάμε ότι η Μουσική είναι κατεξοχήν αφαιρετική Τέχνη και ως εκ τούτου δεν χρήζει οιασδήποτε φιλολογικής επεξήγησης. 

Μιχαήλ Τραυλός 

ΠΙΟΤΡ ΙΛΙΤΣ ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΥ (1840 – 1893) 

 

Συμφωνία αρ.4 σε φα ελάσσονα, έργο 36 

  1. Andante sostenuto – Moderato con anima
  2. Andantino in modo di canzone –Piùmosso – Tempo I 
  3. Scherzo: Pizzicato ostinato (Allegro – Meno mosso – Tempo I)
  4. Finale:Allegro con fuoco 

 

Ακριβώς την εποχή που ξεκινούσε να σχεδιάζει την Τέταρτη Συμφωνία του (Μάιος 1877), ο Τσαϊκόφσκυ δέχθηκε μία επιστολή από μία παλιά του μαθήτρια, την Αντονίνα Μιλιούκοβα, η οποία εξέφραζε προς εκείνον τα βαθιά της ερωτικά αισθήματα. Η κοπέλα συνέχισε να «πολιορκεί» τον συνθέτη και εκείνος, σκεπτόμενος πως ένας γάμος θα έκρυβε από τον κοινωνικό του περίγυρο την ομοφυλοφιλία του, κατέληξε να την παντρευτεί τον ερχόμενο Ιούλιο. Ο γάμος τους διήρκεσε ουσιαστικά λίγο παραπάνω από δύο εβδομάδες. Η Συμφωνία βέβαια είχε εν πολλοίς σχηματοποιηθεί πριν από αυτόν, άρα η μουσική της ουσία δεν σχετίζεται με την οικτρή του αποτυχία. Η ενορχήστρωση εντούτοις έγινε από τον Σεπτέμβριο ως τον Ιανουάριο του 1878, σε μία περίοδο εύλογα πολύ δύσκολη συναισθηματικά για τον Τσαϊκόφσκυ, που καταρρακωμένος αναζήτησε μία διέξοδο ταξιδεύοντας σε Ελβετία, Γαλλία και Ιταλία. 

Η Συμφωνία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 22 Φεβρουαρίου 1878 στη Μόσχα υπό τη διεύθυνση του Νικολάι Ρουμπινστάιν και αφιερώθηκε σε μία άλλη σημαντική γυναίκα της ζωής του συνθέτη, τη Ναντέζντα φον Μεκ. Η σχέση τους ξεκίνησε λίγους μήνες πριν από τα παραπάνω γεγονότα και κράτησε για σχεδόν δεκατέσσερα χρόνια. Σε αυτό το διάστημα ουδέποτε συναντήθηκαν αλλά αλληλογραφούσαν τακτικά· η φον Μεκ αναδείχθηκε σε στενή φίλη, ένθερμη υποστηρίκτρια και μεγάλη ευεργέτιδα για τον Τσαϊκόφσκυ. Σε εκείνη λοιπόν εκμυστηρεύθηκε αναλυτικά τις σκέψεις του γύρω από το «πρόγραμμα» της Τέταρτης Συμφωνίας: 

«…Η Εισαγωγή [φανφάρα των χάλκινων πνευστών] είναι ο πυρήνας όλης της Συμφωνίας, αναμφίβολα η κύρια ιδέα της. Είναι η Μοίρα, αυτή η θανάσιμη δύναμη που στέκεται εμπόδιο στην επιτυχή αναζήτηση της ευτυχίας, που με φθόνο εξασφαλίζει πως η ειρήνη και η χαρά δεν θα είναι ολοκληρωμένες και ασυννέφιαστες… Το δεύτερο μέρος [ανοίγει με ένα μελαγχολικό σόλο του όμποε] δείχνει μία άλλη όψη της θλίψης. Πόσο θλιβερό είναι που τόσα πολλά είναι ήδη παρελθόν! Κανείς πενθεί για όσα έχασε αλλά δεν έχει ούτε το κουράγιο ούτε τη την επιθυμία να αρχίσει μία νέα ζωή. Υπάρχει μια γλυκόπικρη ανακούφιση στην αναπόληση… Δεν υπάρχει συγκεκριμένο συναίσθημα για το τρίτο μέρος [τα έγχορδα παίζουν με πιτσικάτο]. Υπάρχουν περίτεχνες χειρονομίες όλο καπρίτσιο, θολές φιγούρες, σαν κι αυτές που γεννά η φαντασία κάποιου που έχει πιει. Από μακριά ακούγεται μία στρατιωτική μουσική. Πρόκειται για ασύνδετες εικόνες που περνούν από το μυαλό ενός κοιμισμένου… Όσο για το φινάλε, αν δεν βρίσκεις τη χαρά στον εαυτό σου, κοίτα γύρω σου. Πήγαινε προς τους ανθρώπους. Δες πώς μπορούν να χαίρονται τη ζωή και πώς παραδίνονται ολοκληρωτικά στη γιορτή [τα ξύλινα πνευστά παρουσιάζουν τη μελωδία ενός παραδοσιακού τραγουδιού]! Πριν προλάβουμε όμως να λησμονήσουμε τον εαυτό μας μες στη χαρά των άλλων, η Μοίρα [μοτίβο της αρχής] κάνει ακόμα μία φορά αισθητή την παρουσία της. Αλλά η χαρά συνεχίζει να υπάρχει, απλή και αθώα. Γλέντα με τη χαρά των άλλων και μπορείς ακόμα να ζήσεις.» 

 

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
ΑΘΗΝΑ +
spot_img

Συμβαίνει στην Αθήνα