Ένα ζώο που δεν περιγράφεται με σαφήνεια, πρωταγωνιστεί στο Κτίσμα, ένα από τα τελευταία διηγήματα που έγραψε ο Φραντς Κάφκα, το Δεκέμβριο του 1923, λίγους μήνες πριν πεθάνει από φυματίωση στο σανατόριο Κήρλινγκ έξω από τη Βιέννη.
Όλο το κείμενο είναι ο εσωτερικός μονόλογος του ζώου που έχει οικοδομήσει, σε χρόνο και τόπο που δεν αναφέρονται, ένα φρούριο κάτω από τη γη, με δαιδαλώδεις διαδρόμους, πλατείες και πολλές προμήθειες.
Κατά τα επιφαινόμενα, το ζώο ευτυχεί εντός του κτίσματός του, νιώθοντας ασφάλεια και απολαμβάνοντας ηρεμία. Ο άνω κόσμος δεν μπορεί να το αγγίξει και επιλέγει το ίδιο όταν νοσταλγεί τη ζωή πάνω στη γη να αφήσει για λίγο το κτίσμα του και να κυνηγήσει ή να δει τα υπέργεια πλάσματα.
Στη μέση της ιστορίας γίνεται η τομή: Ένας ήχος, αδιευκρίνιστος, σαν φάντασμα, διεισδύει στο κτίσμα του ζώου, που δεν μπορεί, όσες προσπάθειες συντονισμένες ή ασυντόνιστες κι αν κάνει, να τον αποσαφηνίσει και να τον σταματήσει. Είναι σα να έσκαψε τη δική του άβυσσο παρανοώντας μέσα στο φόβο, την αμφιβολία, τη σκοτεινιά.
Στο γνώριμο για τους αναγνώστες του σύμπαν, ο Κάφκα παγιδεύει το πλάσμα του στο ίδιο του το δημιούργημα, μετατρέποντας σε φυλακή μια στρατηγική επιλογή αυτοπροστασίας.
Δεν μαθαίνουμε ποτέ το τέλος καθώς, κατά πάσα πιθανότητα κατ’ επιλογήν, το κείμενο έμεινε αποσπασματικό.
«Το Κτίσμα», όπως σημειώνεται και στο Επίμετρο, αποτέλεσε αντικείμενο πολλαπλών ερμηνειών με αναγνώσεις βιογραφικές, ψυχαναλυτικές («Το Κτίσμα» ως η μήτρα ή το ασυνείδητο) φιλοσοφικές, θρησκειολογικές αλλά και στοχασμού πάνω στην ίδια τη διαδικασία της γραφής.
«Το Κτίσμα» του Φραντς Κάφκα σε αναθεωρημένη μετάφραση και Επίμετρο της Αλεξάνδρας Ρασιδάκη κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα.
