Στα “Κατά Α.Γ. Πάθη” της Κλαρίσε Λισπέκτορ, το όνομα που κρύβεται πίσω από τα αρχικά του τίτλου δεν το μαθαίνουμε ποτέ.
Γιατί πολύ λίγη σημασία έχει το πρόσωπο, κυρίως όσο κλιμακώνεται η δράση, εσωτερική πάντα, αφού το πρόσωπο υποχωρεί, συρρικνώνεται, γίνεται σχεδόν λεπτομέρεια της υπόστασης της ηρωίδας.
Μια αστή που πλήττει μέσα στην αβρή καθημερινότητα της στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, καλλιτέχνις, πλούσια, αποφασίζει να καθαρίσει το δωμάτιο της πρώην υπηρέτριάς της. Μπαίνοντας σ’ ένα χώρο του σπιτιού της με σαφή την αίσθηση ανοικείωσης απέναντί του, έρχεται αντιμέτωπη με μια κατσαρίδα, εφιάλτη της παιδικής της ηλικίας, και την λιώνει κλείνοντας την πόρτα.
Η επιθετικότητά της την συγκλονίζει: «Γιατί έβγαινε σαν πύον στην επιφάνειά μου η πιο αληθινή μου σύσταση – και ένιωθα με τρόμο και αηδία πως “το να είμαι” ερχόταν από μια πηγή πολύ προγενέστερη της ανθρώπινης και , τί φρίκη, πολύ μεγαλύτερη της ανθρώπινης».
Με τον τρόπο του μοντερνιστικού μυθιστορήματος, με την τελευταία φράση κάθε κεφαλαίου να γίνεται η απαραίτητη συνεκτική δύναμη του επόμενου, με την πυκνή γραφή, το κατακερματισμένο νόημα, η Βραζιλιάνα συγγραφέας μετατρέπει το λιτό δωμάτιο υπηρεσίας ενός αστικού διαμερίσματος του Ρίο σε σημείο αφετηρίας για ένα ταξίδι αυτογνωσίας της ηρωίδας της που φτάνει στις εσχατιές της ύπαρξης, συνεχίζοντας εκεί που άφησαν τη δική τους αφήγηση ο Κάφκα και ο Καμύ.
Σε πρώτο πρόσωπο, με τη γλώσσα μέσον και εμπόδιο, η Α.Μ. αφήνει πίσω της τον εφησυχασμό των βεβαιοτήτων του αστικού της περιβάλλοντος, περιλαμβανομένης και της θρησκείας, και ανοίγεται σε έναν κόσμο όπου η μεγάλη περιπέτεια της ψυχής λαμβάνει χώρα σε ένα άδειο δωμάτιο υπηρεσίας και όπου η απογύμνωση γίνεται ο μονόδρομος προς την ελευθερία.
Και απελευθερώνεται.
Το μυθιστόρημα της Κλαρίσε Λισπέκτορ “Τα Κατά Α.Γ. Πάθη”, σε μετάφραση Μάριου Χατζηπροκοπίου, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αντίποδες.
Ελεωνόρα Ορφανίδου
