Δύο προγράμματα της οργάνωσης παιδικής προστασίας Terre des hommes Hellas διερευνούν και στη χώρα μας την πρόσβαση των παιδιών στη δικαιοσύνη τόσο για παιδιά δράστες όσο και για παιδιά θύματα με απώτερο στόχο την λεγόμενη «επανορθωτική» δικαιοσύνη.
Η υποδιευθύντρια της οργάνωσης, Λήδα Αυγουστή, και η συντονίστρια και δικηγόρος, Δήμητρα Μουστάκα, εξηγούν, στον Αθήνα 9.84, ποιος είναι ο στόχος των 2 προγραμμάτων και πως λειτουργούν στη πράξη.
«Η Τerre des hommes Hellas (Γη των ανθρώπων/Tdh Hellas) πραγματοποιεί αυτή την περίοδο δύο ευρωπαϊκά προγράμματα που στοχεύουν σε μία πιο φιλική για τα παιδιά δικαιοσύνη, είτε μιλάμε για παιδιά που είναι θύματα εγκληματικών πράξεων, είτε για παιδιά που είναι παραβάτες».
i-RESTORE
«Το πρώτο από τα προγράμματα ονομάζεται i-RESTORE και εστιάζει στην επανορθωτική δικαιοσύνη. Έχει δηλαδή στόχο να ενισχύσει την εφαρμογή επανορθωτικών διαδικασιών στην Ελλάδα στις υποθέσεις εκείνες που εμπλέκονται παιδιά, πρωτίστως ως θύματα αλλά και ως παραβάτες. Στο πλαίσιο του προγράμματος πραγματοποιήσαμε μία έρευνα περιορισμένου εύρους σε εθνικό επίπεδο ώστε να αποκτήσουμε μία επικαιροποιημένη και ξεκάθαρη εικόνα για το πως λειτουργεί το ελληνικό δικαστικό σύστημα όταν εμπλέκονται σε αυτό παιδιά θύματα και παιδιά παραβάτες. Η έρευνα έχει ολοκληρωθεί και πρόκειται να δημοσιευτεί άμεσα στα αγγλικά και στα ελληνικά. Με βάση τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την έρευνα και τα ζητήματα που αναδείχθηκαν ως καίρια, οργανώνουμε αυτή την περίοδο μία σειρά σεμιναρίων και εκπαιδεύσεων που θα πραγματοποιηθούν το ερχόμενο φθινόπωρο και θα απευθύνονται σε επαγγελματίες που εργάζονται στο πεδίο της δικαιοσύνης και της παιδικής προστασίας. Ο στόχος μας είναι να ενισχύσουμε τους επαγγελματίες στο ρόλο τους, να τους επιμορφώσουμε σε ζητήματα επανορθωτικής δικαιοσύνης, αλλά και να παρουσιάσουμε και να συζητήσουμε τρόπους ένταξης επανορθωτικών προσεγγίσεων στο ελληνικό σύστημα».
FOCUS
«Το δεύτερο πρόγραμμά μας, το FOCUS, είναι επίσης ένα πρόγραμμα ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, το οποίο εστιάζει στη σημασία της εξατομικευμένης προσέγγισης κάθε υπόθεσης στην οποία εμπλέκονται παιδιά, είτε στο ρόλο του θύματος, είτε στο ρόλο του παραβάτη. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματός μας, ερευνήσαμε σε εθνικό επίπεδο τις διαδικασίες που ακολουθούνται για την εξατομικευμένη και διεπιστημονική αξιολόγηση των αναγκών κάθε παιδιού, αλλά και τις σχετικές πρωτοβουλίες που έχουν πραγματοποιηθεί στο πεδίο αυτό, και πρόκειται πολύ σύντομα να δημοσιοποιήσουμε τα αποτελέσματα της έρευνας. Στη συνέχεια, θα επιδιώξουμε και πάλι να ενισχύσουμε τους επαγγελματίες του πεδίου παρέχοντας εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις, ενώ παράλληλα θα εργαστούμε για τη δημιουργία ενός πιλοτικού εργαλείου που θα μπορούσε μελλοντικά να αξιοποιηθεί για την εξατομικευμένη αξιολόγηση των αναγκών ευάλωτων παιδιών».
Τι είναι η επανορθωτική δικαιοσύνη;
«Οι δικαστικές διαδικασίες όπως τις ξέρουμε επικεντρώνονται κυρίως στην εύρεση του δράστη και στη συνέχεια στην κατάλληλη τιμωρία του. Η επανορθωτική δικαιοσύνη ωστόσο, προσεγγίζει τη διαδικασία αυτή διαφορετικά και προσανατολίζεται προς το μέλλον. Ο στόχος της δεν είναι απλά να βρεθεί η κατάλληλη τιμωρία για τον δράστη αλλά κυρίως να αποκατασταθεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό η βλάβη που προκλήθηκε στο θύμα, το οποίο πολύ συχνά παραμερίζεται στη διάρκεια της δικαστικής διαδικασίας.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Δημιουργώντας έναν ασφαλή χώρο και μία ασφαλή διαδικασία για αμφότερα τα μέρη. Στον πυρήνα της επανορθωτικής δικαιοσύνης βρίσκεται η ενεργή και εκούσια συμμετοχή του δράστη, του θύματος και σε ορισμένες περιπτώσεις της κοινότητας, οι οποίοι επιλέγουν να επικοινωνήσουν και να συζητήσουν με τη βοήθεια ενός διαμεσολαβητή».
Ποιος ωφελείται από την επανορθωτική διαδικασία;
«Στην πράξη, τα οφέλη των επανορθωτικών διαδικασιών είναι πολλά για όλα τα μέρη. Το θύμα αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στη διαδικασία, η φωνή του/της ακούγεται και του/της δίνεται η ευκαιρία να επανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης. Παράλληλα, ο δράστης δεν αντιμετωπίζει απλά μία τιμωρία αλλά καλείται να αναλάβει έμπρακτα την ευθύνη των πράξεων του, να αντιμετωπίσει τις συνέπειες και να κάνει ενεργά βήματα για την επανόρθωση της βλάβης που προκάλεσε».
Τι ισχύει στη χώρα μας
«Στην Ελλάδα, μπορούμε να μιλήσουμε κυρίως για επανορθωτικές προσεγγίσεις ή διαδικασίες. Απέχουμε ακόμα πολύ από το να μιλήσουμε για ένα επανορθωτικό σύστημα δικαιοσύνης.
Σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούμε ότι ενώ υπάρχει το νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο για την βελτίωση της πρόσβασης των παιδιών στη δικαιοσύνη, υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στην πρακτική εφαρμογή τους και στη λειτουργία των προβλεπόμενων δομών. Ένα χαρακτηριστικό πλέον παράδειγμα αποτελούν τα Σπίτια του Παιδιού, το νομικό πλαίσιο για τα οποία υπάρχει ήδη από το 2017, αλλά μέχρι σήμερα δεν λειτουργούν.
Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, αυτό που παρατηρούμε είναι η έλλειψη ενός ενιαίου συστήματος που θα συμπεριλαμβάνει και θα ευθυγραμμίζει το σύστημα δικαιοσύνης με το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και παιδικής προστασίας. Αυτοί οι τομείς τέμνονται και αλληλεπιδρούν, επομένως, ο συντονισμός τους είναι αναγκαίος όταν συζητάμε για τα δικαιώματα και την προστασία των παιδιών».
Τα ίδια τα παιδιά πώς εμπλέκονται στα δύο προγράμματά σας;
«Θελήσαμε στην καρδιά και των δύο προγραμμάτων μας για τη δικαιοσύνη να βρίσκονται τα ίδια τα παιδιά. Οι εμπειρίες, οι απόψεις και οι ιδέες τους καθοδηγούν και διαμορφώνουν τα προγράμματά μας. Συστήσαμε λοιπόν, δύο Συμβουλευτικές Επιτροπές Νέων, μία στο πλαίσιο κάθε προγράμματος. Η κάθε Συμβουλευτική Επιτροπή αποτελείται από οκτώ με εννιά παιδιά ηλικίας 15 έως 18 ετών, κορίτσια και αγόρια. που μπορεί να προέρχονται από διαφορετικές χώρες αλλά ζουν στην Ελλάδα και ενδιαφέρονται να μάθουν για το ελληνικό σύστημα δικαιοσύνης και να συνεισφέρουν στη βελτίωσή του. Οι Συμβουλευτικές Επιτροπές Νέων συναντιούνται μία φορά τον μήνα και εκπαιδεύονται αλλά και συζητούν ιδέες και σκέψεις σχετικά με συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν στην επανορθωτική δικαιοσύνη, την αντιμετώπιση των παιδιών-παραβατών και των παιδιών θυμάτων εντός του δικαστικού συστήματος, τα δικαιώματα των παιδιών και άλλα ζητήματα φιλικής προς το παιδί δικαιοσύνης. Στη διάρκεια των προγραμμάτων, οι Επιτροπές θα δημιουργήσουν καμπάνιες ευαισθητοποίησης για να ενημερώσουν το ευρύ κοινό σχετικά με τα δικαιώματα τους και τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να συμβάλλουμε στην καλύτερη προστασία τους, θα γίνουν δηλαδή τα ίδια τα παιδιά συνήγοροι των δικαιωμάτων τους.
Η επιλογή να εντάξουμε τις Συμβουλευτικές Επιτροπές Νέων ως κεντρική παράμετρο στα προγράμματά μας ήταν φυσικά συνειδητή και αντανακλά απολύτως την αντίληψη της Terre des hommes για τη φιλική προς τα παιδιά δικαιοσύνη: Είναι μια δικαιοσύνη που τα περιλαμβάνει, τα ακούει και τα προστατεύει. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει καταλληλότερος να μας συμβουλέψει για ζητήματα που αφορούν τα παιδιά από τα ίδια τα παιδιά. Ήρθε η ώρα να τα ακούσουμε και να ακολουθήσουμε τις συμβουλές τους».
Terre des hommes
Η Terre des hommes, είναι ένας διεθνής οργανισμός με δράσεις στην προστασία παιδιού σε περισσότερες από 40 χώρες παγκοσμίως, δραστηριοποιείται και στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια με στόχο την προστασία χιλιάδων παιδιών και των οικογένειών τους εστιάζοντας στη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας τους από την εμπορία ανθρώπων και κάθε είδους εκμετάλλευση και βία, καθώς και την ενδυνάμωση των συστημάτων προστασίας παιδιού και προστασίας δικαιωμάτων μειονοτήτων, όπως το δικαίωμα στην εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια και την εργασία. Ειδικότερα, η Terre des hommes είναι παρούσα στην Ελλάδα από το Μάρτιο του 2016 με δράσεις στη Μακεδονία, την Ήπειρο και την Αττική, παρέχοντας σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες κάλυψη βασικών αναγκών, εκπαιδευτική υποστήριξη και υπηρεσίες προστασίας.
H Τerre des hommes, μαζί με συνεργάτες της, αυτές τις μέρες λανσάρει μια πλατφόρμα για την δικαιοσύνη ανηλίκων η οποία θα παρέχει ενημέρωση, εργαλεία, οδηγίες και συστάσεις σε επαγγελματίες που εργάζονται στον τομέα της δικαιοσύνης ανηλίκων σε όλο τον κόσμο.
Καλλιόπη Ασλανίδου
