back to top
23.1 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

23.1 C
Athens
Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024

ΙΟΥΝΙΟΣ (25/06)- Η ποίηση και το δημοτικό τραγούδι ως πηγαία έκφραση του αγωνιστικού φρονήματος του Νέου Ελληνισμού

Διαβάστε επίσης

Το έργο του Σολωμού και του Κάλβου τα χρόνια της Επανάστασης, τα τραγούδια των καπεταναίων και η αφήγηση της κλεφτουριάς στα σαλόνια της Ευρώπης.

Ο ΑΘΗΝΑ 9.84 για την επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση του 21. Την τελευταία Παρασκευή κάθε μήνα, 1 με 2 το μεσημέρι, από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο, η εκπομπή «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» με τον Γιώργο Αποστολίδη, παρουσιάζει πτυχές των γεγονότων από την πορεία του Αγώνα για την ανεξαρτησία των Ελλήνων.

Στα ωριαία αφιερώματα, αναλύονται θέματα που συνδέουν την εποχή με όσα ζούμε και βιώνουμε σήμερα. Φιλοξενούνται ιστορικοί, πανεπιστημιακοί, πολιτικοί και άνθρωποι του Πολιτισμού που φωτίζουν, ο καθένας με το δικό του τρόπο, επιλεγμένα θέματα. Την επιστημονική επιμέλεια των εκπομπών, έχει η δρ. Ιστορίας του ΕΚΠΑ και φιλόλογος, Σοφία Καρύμπαλη- Κυριαζή.

Στις 25 Μαίου, στο επίκεντρο βρέθηκαν η ποίηση και το δημοτικό τραγούδι ως πηγαία έκφραση του αγωνιστικού φρονήματος των Νεοελλήνων.

*Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Γενεύης, Βασιλική Τσάιτα Τσιλιμένη αναφέρθηκε στη πρόσληψη και στην ποιητική απόδοση γεγονότων του Απελευθερωτικού Αγώνα, μέσα από το έργο του Διονύσιου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» και το βλέμμα του Ανδρέα Κάλβου στις «Ωδές».

«Ο ποιητικός λόγος συνδέεται με τα γεγονότα του 1821. Η φωνές αυτών των δύο μεγάλων ποιητών κατόρθωσαν να μεταδώσουν στη Δύση τον ελληνικό επαναστατικό σφυγμό. Με το έργο τους στήριξαν και ενέπνευσαν τον Αγώνα, αφού η ποίηση της εποχής ήχησε ως κάλεσμα προς την Ελευθερία.

Ο Κάλβος στην 9η ωδή του με τίτλο «Εις ελευθερίαν» εντυπωσιάζει με το γεγονός ότι μιλά για Αρετή με μια ανεπτυγμένη, επεξεργασμένη, στοχαστική και περίπλοκη σκέψη… ( θέλει Αρετήν και Τόλμην…)
Επιλέγει να χρησιμοποιήσει τη συγκεκριμένη διάσταση σε αντίθεση με τις γενικές έννοιες του θάρρους και του κουράγιου, με τις οποίες κυρίως συνδεόταν έως τότε η ελευθερία, για να ξεπεράσει κάποια περισσότερο εθνικιστικά θα λέγαμε σήμερα, όρια.
Γίνεται ορατή η σύνδεση της Ελευθερίας με τις έννοιες του ατόμου, της δικαιοσύνης, της ειρήνης και όχι μόνον με την απελευθέρωση από το ζυγό και το στόχο της δημιουργίας ενός Έθνους.»

Η Σολωμική σκέψη είναι εξίσου ενταγμένη στην περιπέτεια της εξέτασης τι σημαίνει κάποιος να είναι ελεύθερος και σε άμεση σύνδεση με την έννοια της ατομικότητας. Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι και ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν, που γράφτηκε το 1823, μεταφράστηκε άμεσα στην αγγλική , γαλλική και την ιταλική γλώσσα, επειδή αναγνωρίστηκε ως ένα εξαιρετικά σημαντικό κείμενο, άξιο να μεταδοθεί στον υπόλοιπο κόσμο και να εμπνεύσει για τη διάδοση του κινήματος του φιλελληνισμού. Σε αυτό συντέλεσε και η μελοποίηση του Νικόλαου Μάντζαρου.»

*Στην ίδια εκπομπή, η φιλόλογος Νικολέτα Σκιαδά μίλησε για το κλέφτικο τραγούδι που γεννήθηκε στα λημέρια των επαναστατών σε χαράδρες απάτητων βουνών, εξυμνώντας τους ήρωες και τα κατορθώματά τους.
«Είναι η ψυχή του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα, το δημοτικό, κλέφτικο τραγούδι. Αποτελεί βασικό συντελεστή της παλιγγενεσίας και στον πυρήνα του διαφυλάσσει την ιστορική μνήμη.
Εμφανίστηκε στον 17ο αιώνα στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα για να ακμάσει στη διάρκεια των δύο επόμενων αιώνων.
Οι καταβολές του όμως πρέπει να αναζητηθούν στα Κρητικά ακριτικά τραγούδια του 16ου αιώνα, των οποίων συνιστά συνέχεια.

Το δημοτικό τραγούδι συνέβαλε αποφασιστικά στη διατήρηση της γλώσσας, της θρησκείας και της ελληνικής παράδοσης, αν και δεν συγκαταλέγεται στις ιστορικές πηγές δεδομένου ότι αναμειγνύει το θρύλο με την ιστορία.
Διακρίνεται σε ιστορικό και κλέφτικο. Πρωταγωνιστούν ήρωες όπως ο Αθανάσιος Διάκος, ο Παπαφλέσσας, ο Νικηταράς, ο Βαρλάμης, οι Κολοκοτρωναίοι, οι Κοντογιανναίοι, αλλά και ανώνυμοι αγωνιστές.

Η προφορικότητα των δημοτικών ασμάτων, έφερε τις παραλλαγές, ακολουθώντας τις μετακινήσεις των δημιουργών τους στην ενδοχώρα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τα 40 παλληκάρια από τη Λειβαδιά, ενώ εξακολουθούν να υπάρχουν και μετά την Επανάσταση με τη μορφή ληστρικών τραγουδιών…. »

*Την ταυτοτική διάσταση των τραγουδιών της κλεφτουριάς, χαρτογράφησε η εθνομουσικολόγος και συνεργάτης του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων, Μάρθα Μαυροειδή, επιλέγοντας να αναφερθεί στους ανώνυμους ήρωες, που καθισμένοι στη σκιά δέντρων ή μεγάλων θάμνων έχτιζαν κόμπο – κόμπο, λέξη – λέξη τη δική τους τραγουδιστή, προφορική εκδοχή για τη μάχη η οποία προηγήθηκε.

«Ήταν η αφήγηση της δικής τους ιστορίας, σε μια προσπάθεια να δοθεί νόημα στα αποσπασματικά και φαινομενικά ασύνδετα κομμάτια μιας ζωής, με τον τρόπο που μόνο το τραγούδι ξέρει να κάνει.
Γιατί διαθέτει δύο ισχυρά όπλα. Από τη μια πλευρά την ποίηση που συνδέει λέξεις και φτιάχνει νοήματα. Και από την άλλη τη μουσική που μιλά κατευθείαν στο υποσυνείδητο με μελωδίες. Αυτό υφαίνει ένα νήμα που συνδέει τις στιγμές μεταξύ τους, δημιουργώντας την αίσθηση του ιστορικού χρόνου ως τις μέρες μας. Και διαμορφώνει τη συλλογική ή τις συλλογικές ταυτότητες, σε μια διαδικασία διαρκούς επαναπροσδιορισμού.»

Και ο ήχος; Θα εκπλαγεί ν ακούσει κανείς πως το κλαρίνο τότε, δεν είχε κατασκευαστεί. Υπήρχαν όμως λίρες και πολλά λαουτοειδή όργανα. «Ο ταμπουράς του Μακρυγιάννη είναι ένα έγχορδο όργανο, ένα είδος λαούτου. Ακόμη, υπήρχαν κάποια κρουστά και από πνευστά, φλογέρες και ζουρνάδες.»

*Ο δημοσιογράφος Παντελής Μπουκάλας, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής που επιμελήθηκε την ειδική έκδοση για την δημώδη ποίηση, περιέγραψε τη πολυκύμαντη διαδρομή των κλέφτικων, όπως μεταφέρθηκαν στη Δύση από τον Γάλλο ερευνητή Κλώντ Φωριέλ το 1824 -1825 στο Παρίσι, εκδόθηκαν και μεταφράστηκαν σε πέντε γλώσσες, μεσούντος του απελευθερωτικού αγώνα από τον τουρκικό ζυγό.

«Ο Φωριέλ δεν ήρθε ποτέ στην Ελλάδα. Η συγκέντρωση των δημοτικών μας τραγουδιών κατέστη δυνατή χάρη και στην πολύτιμη συμβολή Ελλήνων λογίων, ανάμεσά τους ο Αδαμάντιος Κοραής. Εκδόθηκαν σε δύο τόμους και μάλιστα στον τελευταίο ο εκδότης Διδότος είχε την καλή σκέψη να προσθέσει τον ΄Υμνο εις την Ελευθερίαν, νωπός ακόμα τότε, όπως και το τραγούδι του Ρήγα Φεραίου.
Με την κίνηση αυτή, ο Κλώντ Φωριέλ ανέδειξε και διέσωσε μια ποίηση που δεν ήταν γνωστή ούτε καν ανάμεσα στους κύκλους των Ελλήνων λογίων, την οποία μάλιστα αποστρέφονταν διότι ήταν γραμμένη στη δημοτική.»

Τέλος, η υψίφωνος Κάτια Πάσχου, υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Ιδρύματος Θεοχαράκη, έκλεισε το αφιέρωμα, μιλώντας και αυτή για τα τραγούδια των κλεφτών που μετά τη μετάφρασή τους, έφτασαν μέχρι τα σαλόνια της αριστοκρατίας στο Παρίσι.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
ΑΘΗΝΑ +
spot_img

Συμβαίνει στην Αθήνα