Ένα υποθαλάσσιο παρατηρητήριο δημιουργείται στο βυθό ανοικτά της Σαντορίνης με επίκεντρο το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο.
Πρόκειται για ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα μέσω του οποίου οι ερευνητές θα αντλήσουν πολύτιμες εικόνες και πληροφορίες για τον ενεργό χαρακτήρα του ηφαιστείου, εκεί όπου “καμινάδες” εκλύουν αέριες μάζες και στον βυθό καταγράφονται άγνωστα βακτήρια τα οποία προέρχονται ίσως από το διάστημα.
“Ερευνούμε εδώ και πάρα πολλά χρόνια τον υποθαλάσσιο χώρο γύω από το ηφαίστειο της Σαντορίνης” λέει στον “Αθήνα 984” η κα Παρασκευή Νομικού καθηγήτρια Γεωλογίας στο ΕΚΠΑ. Όπως σημειώνει το πεδίο των ερευνών δεν περιορίζεται μόνο στο γνωστό ηφαίστειο στο νησί, αλλά και στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο. Σε απόσταση 7 χλμ βορειοανατολικά της Σαντορίνης έχει εντοπιστεί ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο το οποίο ονομάζεται “Κολούμπος” και βρίσκεται σε βάθος 500 μέτρων. Εκεί έχει ανακαλυφθεί ένα υδροθερμικό πεδίο δηλαδή “καμινάδες” οι οποίες εκπέμπουν αέρια και υδροθερμικά ρευστά”.
Το ηφαιστειακό συγκρότημα,με την γεωλογική οπτική χαρακτηρίζεται ως ενεργό ενώ στο Κολούμπο η τελευταία έκρηξη έγινε 27 Σεπτεμβρίου του 1650. Τα πρόσφατα χρόνια η εξέλιξη της τεχνολογίας προσδίδει πολλές δυνατότητες στους ερευνητές για την μελέτη των φαινομένων ακόμα και σε μεγάλα βάθη.
“Η νέα τεχνολογία επιτρέπει καλύτερες παρατηρήσεις” υπογραμμίζει η κα Νομικού στην εκπομπή “Μία ημέρα στην Αθήνα” (27/5/21) και εξηγεί τις δυσκολίες στην υποθαλάσσια έρευνα. “Χρειάζονται ωκεανογραφικές αποστολές και υψηλή τεχνολογία για να παρακολουθούμε ότι γίνεται στον υποθαλάσσιο χώρο. Έτσι χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) ένα μεγάλο πρόγραμμα το οποίο μας επιτρέπει να αγοράσουμε μηχανήματα υψηλής θαλάσσιας τεχνολογίας. Αυτά μπορούμε να τα τοποθετήσουμε στην καρδιά του υποθαλάσσιου ηφαιστείου για να παρακολουθούμε την δράση του”
Υποθαλάσσιο Παρατηρητήριο
“Θα είναι, ακριβώς, ένα υποθαλάσσιο παρατηρητήριο σε μόνιμη βάση το οποίο θα εμπλουτίζεται συνεχώς με καινούργιο εξοπλισμό. Το τελικό αποτέλεσμα θα ήταν όλα αυτά τα δεδομένα, να τα παίρνουμε σε πραγματικό χρόνο όπως γίνεται στα υποθαλάσσια παρατηρητήρια στις ΗΠΑ. Εκεί βλέπουν τα στοιχεία από το ηφαίστειο μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή τους” λέει η κα Νομικού “Τώρα εμείς κάνουμε το πρώτο βήμα με την αγορά των οργάνων και την τοποθέτησή τους μέσα στην καρδιά του ηφαιστείου”
Πρωτόγονες μορφές ζωής στα βάθη του Αιγαίου
Η αξιοποίηση της τεχνολογίας αποτελεί ένα εφαλτήριο για μια διεπιστημονική προσέγγιση ειδικών ερευνητών από διαφορετικά πεδία, οι οποίοι μπορούν να μοιάζονται τα στοιχεία του προγράμματος.
“Για εμας το Κολούμπο αποτελεί ένα μοναδικό φυσικό εργαστήριο στο οποίο όχι μόνο οι γεωλόγοι αλλά και φυσικοί, χημικοί, βιολόγοι προσπαθούν να κατανοήσουν την μοναδικότητα του χώρου αλλά και πως λειτουργεί ένα ηφαιστειο. Για παράδειγμα, στην καρδιά του ηφαιστείου, στα 500 μέτρα βάθος έχουν βρεθεί σπάνια βακτήρια. Ειδικοί επιστήμονες βιολόγοι θεωρούν οτι είναι πρωτόγονες μορφές ζωής σε άλλους πλανήτες” λέει η κα Νομικού και σημειώνει ότι όταν τοποθετηθούν εκεί τα όργανα θα συλλεχθεί βακτηριακό υλικό το οποίο θα μας δώσει περισσότερα στοιχεία”
Το ερώτημα “πόθεν προέκυψαν τα βακτήρια, αυτά στο βυθό του Αιγαίου, παραμένει επι του παρόντος αναπάντητο.
“Αυτό δεν το γνωρίζουμε, αυτά είναι και τα μεγάλα μας ερωτηματικά. Γιατί πχ σε αυτόν τον χώρο υπάρχει τόσο μεγάλη υδροθερμία; Γνωρίζουμε αυτήν την στιγμή- με ότι αποτελέσματα διαθέτουμε- ότι κάτω απο το ηφαίστειο αυτό υπάρχει ένας μαγματικός θάλαμος. Δηλαδή μια συγκέντρωση μάγματος, μια δεξαμενή, τελείως διαφορετική απο ότι υπάρχει κάτω απο το ηφαίστειο της Νεας Καμμένης στην Σαντορινη όπου το 1950 έγινε η τελευταία έκρηξη”
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν το Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος και Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), η Σχολή Αγρονόμων & Τοπογράφων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛΚΕΘΕ, το Τμήμα Μηχανικών Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, το Τμήμα Γεωεπιστημών του γαλλικού ENS-PSL, το Ιταλικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας, καθώς και το γερμανικό GEOMAR.
Πληροφορίες αναλυτικά στην ιστοσελιδα του προγράμματος https://santory.gr
Γ.Αποστολίδης
