Οι Έλληνες και Φιλέλληνες Ιστοριογράφοι και Απομνημονευματογράφοι και η προσέγγιση και απόδοση των ιστορικών γεγονότων από την δική τους οπτική γωνία καθώς και η επίδραση της Ελληνικής Επανάστασης στα έργα Τέχνης Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, Φιλελλήνων και περιηγητών, τέθηκαν επί τάπητος στο πλαίσιο της εκπομπής «ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» σε δημοσιογραφική επιμέλεια του Γιώργου Αποστολίδη, που παρουσίασε για μια ακόμα φορά πτυχές των γεγονότων στην πορεία του Αγώνα για την Ανεξαρτησία των Ελλήνων, με τη συνεργασία της δόκτορος Ιστορίας του ΕΚΠΑ και φιλολόγου, κ. Σοφίας Καρύμπαλη- Κυριαζή.
Ο πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, κ. Δημήτρης Παυλόπουλος, μας ταξίδεψε στον κόσμο της Τέχνης, εξηγώντας πως η Επανάσταση του 1821 ενέπνευσε τους δημιουργούς και κυρίως τι σηματοδότησε αναφορικά με την εξωστρέφεια του Αγώνα των Ελλήνων.
Υπογράμμισε την τάση της Τέχνης εκείνης της περιόδου να αφοσιώνεται στην αποτύπωση του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, με τον ηρωισμό και την αυτοθυσία των Αγωνιστών του 1821 να προβάλλονται ως ηθικό πρότυπο.
Όπως χαρακτηριστικά είπε «γνωρίσαμε τους Αγωνιστές του 1821 μέσα από τα μάτια των ξένων καλλιτεχνών και εικαστικών δημιουργών» .
Αναφέρθηκε – μεταξύ άλλων- σε μια σειρά σημαντικών Φιλελλήνων καλλιτεχνών όπως ο Καρλ Κράτσαϊζεν, ο οποίος ζωγράφιζε τα πορτρέτα μορφών της Επανάστασης αλλά και στον Δανό Άνταμ ντε Φρίντελ ο οποίος δημιουργούσε χαρακτικά με προσωπογραφίες των Αγωνιστών.
«Οι πίνακες που δημιουργήθηκαν μετέπειτα έχουν εφαλτήριο τις πρώτες αυτές λιθογραφίες. Την ίδια στιγμή τα γεγονότα που λάμβαναν χώρα στην Ελλάδα, ταξίδευαν εκτός συνόρων και ενέπνεαν ξένους καλλιτέχνες».
Ιδιαίτερη μνεία έκανε στον διάσημο Γάλλο ζωγράφο, Ευγένιο Ντελακρουά, έναν από τους αρκετούς Ευρωπαίους που απεικόνισαν σκηνές του Αγώνα και που με τα έργα του μετέφερε μια εικονογραφία του Αγώνα των Ελλήνων μέσα από ένα ρομαντικό πνεύμα, σημειώνοντας πως πίνακες όπως η «Σφαγή της Χίου» τόνωσαν το φιλελληνικό αίσθημα στις ξένες χώρες.
«Αυτά τα έργα παρουσιάζονται σε εκθέσεις στην Ευρώπη, κυρίως στη Γαλλία , και συνυπάρχουν με το λογοτεχνικό κλίμα που εκείνη την εποχή ήταν σε μεγάλο βαθμό φιλελληνικό».
Δεν παρέλειψε να μιλήσει και για τον Πέτερ φον Ες, τον Γερμανό ζωγράφο που διακρίθηκε κυρίως στις αναπαραστάσεις μαχών, απαθανατίζοντας τις ιστορικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα ως συνοδός του Όθωνα και ζωγράφισε την υποδοχή του ως πρώτου βασιλιά της Ελλάδας, στο Ναύπλιο και στην Αθήνα.
«Βρισκόμαστε στα χρόνια του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού που συνυπάρχει με τον Φιλελληνισμό. Περνάμε από τα πρόσωπα στα ιστορικά γεγονότα και από την προσωποκεντρική αφήγηση στην πιο συλλογική που με τον καιρό δημιουργεί και τη λεγόμενη εθνική μνήμη».
Φυσικά και οι Έλληνες ζωγράφοι της εποχής όπως ο Θεόδωρος Βρυζάκης, ο Παναγιώτης Ζωγράφος με τις μικρογραφίες του Μακρυγιάννη ή ο Θεόφιλος που εμφανίζεται στο προσκήνιο πολύ αργότερα, μέσα στον 20ο αιώνα και αγαπούσε να ζωγραφίζει τον Νικηταρά και τον Ανδρούτσο, πρόσθεσαν μια ξεχωριστή πινελιά στα πράγματα.
Και πρόσθεσε: «Το δικό τους ρόλο στην εικονογραφία του Αγώνα διαδραμάτισαν επίσης η Γλυπτική και η Μικροτεχνία, με εμβληματικότερο έργο τον έφιππο ανδριάντα του Κολοκοτρώνη στη Σταδίου, στην καρδιά της Αθήνας, τον σημαντικότερο ίσως αδριάντα της νεοελληνικής γλυπτικής ο οποίος συνδυάζει το ολόγλυφο στοιχείο και το ανάγλυφο».
Εν συνεχεία, ο κ. Νίκος Βασιλάτος, νομικός, Ιστορικός, συγγραφέας, μελετητής σε θέματα Ιστορίας, συνεργάτης και σύμβουλος Ελληνικών Μουσείων για τις συλλογές των όπλων αναφέρθηκε σε μια άλλη πτυχή του Αγώνα των Ελλήνων, τον εξοπλισμό που διέθεταν οι Αγωνιστές όταν αντιμετώπιζαν τους Τούρκους σε ξηρά και θάλασσα.
«Για να επιτύχει η Επανάσταση ήταν αναγκαία τα ανάλογα μέσα. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Εθνικός μας Ύμνος ξεκινά με αναφορά στα όπλα. Τα όπλα χρειάζονταν για να μπορέσει να ανατραπεί η Οθωμανική εξουσία και να αποκτηθεί η πολύτιμη ελευθερία», τόνισε.
Και υπογράμμισε: «Πριν από την έναρξη της Επανάστασης, στην ηπειρωτική Ελλάδα, οι μόνοι οι οποίοι είχαν γνώση των όπλων και κατείχαν κάποια από αυτά ήταν οι κλέφτες και οι αρματολοί και στην Πελοπόννησο οι κτηνοτρόφοι με άδεια των Τούρκων για να προστατεύουν τα κοπάδια τους. Στη Βόρεια Ελλάδα ήταν λίγο περισσότεροι. Εκείνοι όμως που ήταν πολύ καλά εξοπλισμένοι ήταν οι ναυτικοί ,γεγονός που βοήθησε πολύ την Επανάσταση».
Επισήμανε ότι στο πλαίσιο της οργάνωσης του οπλισμού των Ελλήνων, η πρώτη μεγάλη αγορά έγινε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο τον Ιούλιο του 1821, με ένα υδραϊκό πλοίο, το «Βαρώνος Στρογγανώφ», με ρωσική σημαία και επομένως απαραβίαστο από τους Τούρκους.
«Μπήκε στο λιμάνι της Μασσαλίας, φόρτωσε 2000 τουφέκια, δύο πυροβόλα, μεγάλη ποσότητα πυρομαχικών και ξεκίνησε για την Ελλάδα. Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη αποστολή όπλων στη χώρα μας μαζί με κάποια άλλα όπλα απροσδιόριστου αριθμού που έστειλαν οι Έλληνες της Σμύρνης και τα οποία αποβιβάστηκαν κοντά στη Μάνη».
Τέλος, από την πλευρά της, η κ. Παναγιώτα Παναρίτη, επιμελήτρια εκδόσεων στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, μίλησε για την πρωτοβουλία της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος και του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, να προχωρήσουν στη μετάφραση και έκδοση βιβλίων στα ελληνικά, με τα απομνημονεύματα Φιλελλήνων οι οποίοι βρέθηκαν στο πεδίο των μαχών και κατέγραψαν τα όσα έζησαν, μεταφέροντας το πνεύμα του Αγώνα καθώς και υποστηρικτικών φυλλαδίων τα οποία κυκλοφόρησαν στην Ευρώπη από τους εκεί φιλελληνικούς κύκλους και είχαν ως στόχο να νομιμοποιήσουν τον Αγώνα των Ελλήνων.
«Με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 και με στόχο τη διάσωση και διάδοση της ιστορικής μνήμης, θελήσαμε να κάνουμε γνωστά στο ευρύ κοινό τα Απομνημονεύματα Φιλελλήνων που έλαβαν μέρος στον Αγώνα και μέσω αυτών των κειμένων έδωσαν τη δική τους οπτική για τα πρόσωπα και τα γεγονότα. Ας μη ξεχνάμε ότι το κλίμα στην Ευρώπη υπήρξε εχθρικό για την Ελλάδα, ειδικά στα πρώτα χρόνια της Επανάστασης. Η Ιερά Συμμαχία με προεξάρχοντα τον Αυστριακό καγκελάριο Μέτερνιχ τάχθηκε ενάντια σε κάθε επαναστατικό κίνημα.
Θεωρούσε και την Ελληνική Επανάσταση ένα κοινωνικό κίνημα που είχε σκοπό να ανατρέψει την καθεστηκυία τάξη. Είχε ξεκινήσει μια μεγάλη προπαγάνδα εναντίον του ελληνικού Αγώνα. Μάλιστα, ένα μέρος των Φιλελλήνων που είχαν έρθει στην Ελλάδα και βίωσαν δύσκολες καταστάσεις, όταν επέστρεψαν στην πατρίδα τους, μέσω των Απομνημονευμάτων τους, τάχθηκαν έντονα κατά των Ελλήνων. Βλέπουμε λοιπόν, ότι υπήρξαν δύο όψεις των Φιλελλήνων, και σαφώς όχι μόνο εκείνων που ήταν φίλα προσκείμενοι στον Ελληνικό Αγώνα».
