Οι πολίτες της Ονδούρας καλούνται σήμερα στις κάλπες για να εκλέξουν τη νέα ή τον νέο πρόεδρο, σε μια χώρα την οποία μαστίζει η βία των ισχυρών συμμοριών που επιδίδονται κυρίως στη διακίνηση ναρκωτικών κι έχουν επεκτείνει τη διαφθορά ως τα κορυφαία επίπεδα του κράτους.
Πολλοί νέοι έχουν χάσει κάθε πίστη στην πατρίδα τους κι εναποθέτουν τις ελπίδες τους για καλύτερο μέλλον στη μετανάστευση, κυρίως στις ΗΠΑ.
Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τον αριστερό πρόεδρο Μανουέλ Σελάγια το 2009, την Ονδούρα κυβερνά το Εθνικό Κόμμα (PN, συντηρητική δεξιά) του απερχόμενου προέδρου Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, τον οποίο βαρύνουν υποψίες στις ΗΠΑ πως ενέχεται στην εμπορία των ναρκωτικών.
Η Σιομάρα Κάστρο, η σύζυγος του πρώην προέδρου Σελάγια, ηγετική μορφή του κόμματος της αριστεράς LIBRE, είναι σύμφωνα με αρκετές δημοσκοπήσεις το μεγάλο φαβορί· αλλά το PN, υποψήφιος του οποίου είναι ο δήμαρχος της πρωτεύουσας, ο Νάσρι Ασφούρα, δεν έχει πει ακόμη την τελευταία του λέξη.
Οι υποψηφιότητες
Δεκατρείς υποψήφιοι –ένας βρίσκεται στη φυλακή, όπου εκτίει ποινή φυλάκισης για διακίνηση ναρκωτικών– διεκδικούν σήμερα Κυριακή την προεδρία της Ονδούρας· τρία από τα πρόσωπα αυτά προηγούνται καθαρά ενόψει της ψηφοφορίας, που αναγγέλλεται αμφίρροπη, για τη διαδοχή του αμφιλεγόμενου απερχόμενου αρχηγού του κράτους, του Χουάν Ορλάντο Ερνάντες.
Στην αριστερά
Η Σιομάρα Κάστρο θεωρείται το φαβορί των εκλογών· είναι πολύ πιθανό να γίνει η πρώτη γυναίκα που θα αναλάβει την προεδρία της Ονδούρας.
Σύζυγος του πρώην προέδρου Μανουέλ Σελάγια, ο οποίος ανατράπηκε το 2009 με το στρατιωτικό πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε από επιχειρηματίες και κόμματα της δεξιάς, αναδείχθηκε όταν τέθηκε επικεφαλής των κινητοποιήσεων εναντίον της δικτατορίας.
Εξαιρετικά ικανή ομιλήτρια παρά το ότι γενικά εκφράζεται χαμηλόφωνα, η 62χρονη, παιδί καθολικής οικογένειας της μεσαίας τάξης, έγινε δημοφιλής υπερασπιζόμενη τους λιγότερο προνομιούχους σε μια χώρα όπου ο μισός πληθυσμός και πλέον ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Αλλά σε μια Ονδούρα βαθιά συντηρητική, με το machismo, ακραία ανδροκρατική αντίληψη, βαθιά ριζωμένη παράδοση, διασύρεται διπλά από αντιπάλους της που την αποκαλούν «κομμουνίστρια» και «μαριονέτα» του άντρα της, με τον οποίο παντρεύτηκαν όταν ήταν στα 16 της και απέκτησαν τέσσερα παιδιά.
«Η σκιά του (Μανουέλ) Σελάγια πέφτει βαριά πάνω της και, στην κοινωνία της Ονδούρας, θεωρείται πως (ο σύζυγός της) είναι αυτός που έχει την εξουσία πίσω από τον θρόνο», σχολιάζει ο κοινωνιολόγος Εουχένιο Σόσα.
Οι αντίπαλοί της φροντίζουν εξάλλου με κάθε ευκαιρία να καταφέρονται εναντίον των θέσεών της για την αποποινικοποίηση της άμβλωσης και των γάμων προσώπων του ίδιου φύλου – προτάσεων που πυροδοτούν πολεμικές σε μια χώρα όπου ο πληθυσμός μοιράζεται ανάμεσα στους καθολικούς και τους ευαγγελικούς.
Φορώντας σχεδόν πάντα λευκό καπέλο Στέτσον, η υποψήφια προβάλλει το όραμά της για «δημοκρατικό σοσιαλισμό» στην Ονδούρα, φροντίζοντας να παίρνει τις αποστάσεις της από τις κυβερνήσεις της Κούβας και της Βενεζουέλας, που επισείουν περίπου σαν σκιάχτρα οι αντίπαλοί της.
Υποψήφια για την προεδρία και το 2013, όταν ηττήθηκε με πολύ μικρή διαφορά από τον Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, η Σιομάρα Κάστρο έχει αυτή τη φορά εξασφαλίσει την υποστήριξη ισχυρών μορφών στην πολιτική σκακιέρα, ιδίως του Σαλβαδόρ Νασράλα, τηλεοπτικού αστέρα και ατυχήσαντα υποψήφιου το 2017. Έχασε και αυτός από τον απερχόμενο πρόεδρο, σε μια διαδικασία που αμαυρώθηκε από καταγγελίες για νοθεία.
Στη δεξιά
Μεγαλόσωμος, λεπτός, ντυμένος σχεδόν πάντα με τζιν, γαλάζιο πουκάμισο και παπούτσια εργασίας, ο Νάσρι Ασφούρα αρέσκεται να παρουσιάζει τον εαυτό του σαν άνθρωπο της δράσης, αλλεργικό στα καθήκοντα γραφεία.
Ο 63χρονος γόνος οικογένειας παλαιστινίων χριστιανών, νυν δήμαρχος στην πρωτεύουσα Τεγκουσιγκάλπα, αν μη τι άλλο φαντάζει ασυνήθιστος υποψήφιος για τα δεδομένα του κυβερνώντος Εθνικού Κόμματος.
Επωφελείται πάντως από τον πανίσχυρο μηχανισμό που επέτρεψε στο Εθνικό Κόμμα να παραμείνει στην εξουσία για πάνω από δέκα χρόνια παρά τα σκάνδαλα διαφθοράς, παρά τον σάλο για τη φερόμενη διαπλοκή με τον υπόκοσμο και τους διακινητές ναρκωτικών.
«Δεν έχω περάσει ούτε μια μέρα καθισμένος στο γραφείο μου στον δήμο. Καθημερινά, βγαίνω στους δρόμους για να υπηρετήσω, να πάω να δω πού είναι τα προβλήματα», επαναλαμβάνει συχνά.
Ο δελφίνος του απερχόμενου προέδρου, που υπόσχεται να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, μπόρεσε να βελτιώσει κάπως το κυκλοφοριακό πρόβλημα στην Τεγκουσιγκάλπα οικοδομώντας σήραγγες, γέφυρες, ανισόπεδες διαβάσεις και στρογγυλές πλατείες με πολλές εξόδους τα τέσσερα χρόνια που είναι δήμαρχος στην πρωτεύουσα.
Πατέρας τριών παιδιών, ο πολιτικός μηχανικός έκανε περιουσία δημιουργώντας κατασκευαστική εταιρεία που είναι σήμερα μια από τις μεγαλύτερες της χώρας.
Αν και έχει το προσωνύμιο «ο παππούς του νόμου της τάξης», ο Νάσρι Ασφούρα δεν έχει μείνει αλώβητος από τις αναρίθμητες υποθέσεις διαφθοράς στην Ονδούρα.
Υπάρχουν καταγγελίες σε βάρος του «όχι μόνο στην Ονδούρα» αλλά και από τη δημοσιογραφική έρευνα «Pandora Papers , καθώςκαι στην Κόστα Ρίκα»· αυτό «δεν είναι καλός οιωνός», σχολιάζει ο Εουχένιο Σόσα, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο.
Μολονότι δεν έχει κατηγορηθεί ποτέ πως ενέχεται στη διακίνηση ναρκωτικών προσωπικά, «εκτίθεται προστατεύοντας τον (Χουάν Ορλάντο) Ερνάντες», προσθέτει ο ίδιος κοινωνιολόγος.
Στο κέντρο
Ο κεντρώος υποψήφιος Γιάνι Ρόζενταλ, σε απόσταση από τους δύο βασικούς υποψήφιους κατά τις δημοσκοπήσεις, εξέτισε ποινή φυλάκισης τριών ετών σε φυλακή των ΗΠΑ για νομιμοποίηση εσόδων από τη διακίνηση ναρκωτικών.
Δεν αφέθηκε ελεύθερος παρά τον Αύγουστο του 2020, κάτι που μόλις και μετά βίας του επέτρεψε να θέσει υποψηφιότητα.
Η φυλακή ήταν δύσκολη εμπειρία για τον 56χρονο γιο του Χάιμε Ρόζενταλ, εκ των πλουσιότερων ανθρώπων στην Ονδούρα.
Παρά το όχι και πολύ ένδοξο παρελθόν του, ο Γιάνι Ρόζενταλ κέρδισε τον Μάρτιο την εσωκομματική διαδικασία του Φιλελεύθερου Κόμματος (κεντροδεξιά). Αλλά ο ατυχήσας αντίπαλός του, ο Λουίς Σελάγια (δεν τον συνδέει συγγενική σχέση με τον πρώην πρόεδρο) αρνήθηκε να του προσφέρει την υποστήριξή του, τασσόμενος αντ’ αυτού με τη Σιομάρα Κάστρο.
Βρήκε θέση στον ήλιο της πολιτικής αρένας της Ονδούρας καταφερόμενος εναντίον των δύο κυριότερων αντιπάλων: «δεν θέλουμε ούτε εξτρεμιστικό αριστερισμό, ούτε τη διαφθορά της δεξιάς, θέλουμε να ακολουθήσουμε κεντρώο φιλελεύθερο δρόμο», διαβεβαιώνει.
Πάντως, υπήρξε για δύο χρόνια υπουργός του προέδρου Μανουέλ Σελάγια.
Πατέρας τεσσάρων κορών, δηλώνει ο μόνος υποψήφιος που είναι ικανός να παρουσιάσει «βιώσιμες» λύσεις για την οικονομία. Εξαγγέλλει ότι θα μοιράζει κουπόνια 60 δολαρίων μηνιαίως σε κάθε ενήλικο πολίτη της Ονδούρας.
Ο «μηχανισμός»
Διαισθανόμενο την αλλαγή του ανέμου, το PN ανέβασε πολύ τον τόνο της προεκλογικής του εκστρατείας, προσάπτοντας στην επικεφαλής του LIBRE ότι είναι «κομμουνίστρια», δαιμονοποιώντας τις προτάσεις της για την αποποινικοποίηση της άμβλωσης και τους γάμους ομοφυλοφίλων, ζητήματα που προκαλούν πολεμικές στη μικρή, συντηρητική χώρα της Κεντρικής Αμερικής, όπου ο πληθυσμός μοιράζεται μεταξύ των καθολικών και των ευαγγελικών.
Το κυβερνών κόμμα της δεξιάς έχει εξάλλου κατηγορηθεί επανειλημμένα από την αντιπολίτευση πως δεν διστάζει να διαπράξει νοθεία για να κερδίσει εκλογικές αναμετρήσεις.
Το 2013, ο απερχόμενος πρόεδρος κέρδισε οριακά τη Σιομάρα Κάστρο, προτού προχωρήσει σε αναθεώρηση του Συντάγματος ώστε να μπορέσει να διεκδικήσει δεύτερη θητεία το 2017.
Επανεξελέγη εν μέσω νέων καταγγελιών για εκτεταμένη νοθεία, επικρατώντας του διάσημου τηλεοπτικού παρουσιαστή Σαλβαδόρ Νασράλα, με βίαιες διαδηλώσεις να ξεσπούν κατόπιν στη χώρα.
Εάν στην Ονδούρα ξεσπάσουν νέες ταραχές μετεκλογικά, αυτό θα προκαλέσει δυσφορία στην Ουάσινγκτον: οι ΗΠΑ «θέλουν να αποφευχθεί η επανάληψη (των εκλογών) του 2017 και η ενδεχόμενη αύξηση της μεταναστευτικής πίεσης», τονίζει ο κ. Σίφτερ.
Τεταμένη επαύριον
Η ψηφοφορία αναγγέλλεται αμφίρροπη και η επαύριον των εκλογών τεταμένη.
Εάν η Σιομάρα Κάστρο κερδίσει με μικρή διαφορά, «το Εθνικό Κόμμα θα κραυγάσει πως έγινε νοθεία», προειδοποιεί ο Βίκτορ Μέσα, διευθυντής μιας ΜΚΟ η οποία αγωνίζεται για τον εκδημοκρατισμό της Ονδούρας, πρώην υπουργός Εσωτερικών και Δικαιοσύνης επί των ημερών του Μανουέλ Σελάγια στην προεδρία.
Εάν αντιθέτως επικρατήσει ο Νάσρι Ασφούρα, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι «η αντιπολίτευση δεν θα το αποδεχθεί», συμπληρώνει.
Σχεδόν ο μισός από τον πληθυσμό των 10 εκατομμυρίων πολιτών της Ονδούρας ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και η πανδημία του νέου κορονοϊού επέτεινε τη μιζέρια.
Η ανεργία σχεδόν διπλασιάστηκε μέσα σε έναν χρόνο, από το 5,7% το 2019 στο 10,9% το 2020.
«Το σημαντικότερο είναι (η επόμενη ή ο επόμενος πρόεδρος) να φέρει θέσεις εργασίας, παιδεία, βοήθεια στους φτωχούς για να βγουν από την κατάστασή τους, και, ας το ελπίσουμε, όχι ταραχές», λέει ο Ουίλσον Γκαρσία, πλανόδιος έμπορος, 37 ετών.
«Ελπίζουμε πως οι εκλογές θα είναι ειρηνικές, ότι δεν θα έχουμε προβλήματα, ότι θα είναι όλα διαφανή και ότι όλοι οι υποψήφιοι» θα αποδεχθούν το αποτέλεσμα, προσθέτει η Ντέλια Φλόρες, και αυτή πλανόδια έμπορος, 65 ετών.
Πάντως, οι συγκεκριμένες δεσμεύσεις έλαμψαν διά της απουσίας τους σε αυτή την προεκλογική εκστρατεία.
«Κράτος σε αποσύνθεση»
Ο Γιάνι Ρόζενταλ, του Φιλελεύθερου Κόμματος (κεντροδεξιά), τρίτος στις δημοσκοπήσεις από τους δεκατρείς συνολικά υποψήφιος για το κορυφαίο αξίωμα της χώρας, εξήγγειλε πως θα δίνει κάθε μήνα σε κάθε ενήλικο πολίτη της χώρας κουπόνια αξίας 60 δολαρίων. Ο σκεπτικισμός για τη δέσμευση αυτή του υποψήφιου που πέρασε τρία χρόνια σε φυλακή των ΗΠΑ μετά την καταδίκη του για ξέπλυμα χρήματος που προερχόταν από τη διακίνηση ναρκωτικών είναι άφθονος.
«Οι πολιτικοί υπόσχονται και τάζουν αλλά δεν βλέπω να κάνουν τίποτα», σχολιάζει με πικρία ο Χοσέ Βελάσκες, 50 ετών.
Όποια ή όποιος κι αν κερδίσει, θα αντιμετωπίσει «τεράστιο κατάλογο προκλήσεων, με την πρώτη να είναι η ανοικοδόμηση των δημοκρατικών θεσμών της χώρας», προειδοποιεί ο κ. Μέσα.
Στην πορεία των δύο τελευταίων ετών, το κοινοβούλιο διέλυσε επιτροπή καταπολέμησης της διαφθοράς που υποστηριζόταν από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΚ) και υιοθέτησε νέο ποινικό κώδικα, που προβλέπει ελαφρύτερες ποινές για πρόσωπα που καταδικάζονται για διαφθορά ή διακίνηση ναρκωτικών.
Κάτι όχι ακριβώς ανεξήγητο: πολλοί κοινοβουλευτικοί βρίσκονταν στο στόχαστρο ερευνών της επιτροπής που διαλύθηκε.
Διακινητές ναρκωτικών που έχουν συλληφθεί ή εκδοθεί στις ΗΠΑ εμπλέκουν προσωπικά τον πρόεδρο Ερνάντες. Ο αδελφός του, ο Αντόνιο «Τόνι» Ερνάντες, καταδικάστηκε φέτος από αμερικανικό ομοσπονδιακό δικαστήριο να εκτίσει ισόβια κάθειρξη για τη διακίνηση 185 τόνων κοκαΐνης με προορισμό τις ΗΠΑ.
Στην Ονδούρα «το κράτος βρίσκεται σε διαδικασία αποσύνθεσης, το έχει διαβρώσει το οργανωμένο έγκλημα», τονίζει ο κ. Μέσα.
Πόλεμοι συμμοριών, καραβάνια μεταναστών
Στη χώρα των σχεδόν 10 εκατομμυρίων κατοίκων (κατά υπολογισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2020) ο δείκτης ανθρωποκτονιών συγκαταλέγεται στους υψηλότερους στον κόσμο, εξαιρουμένων εμπόλεμων ζωνών: έφθασε τις 37,6 ανά 100.000 κατοίκους το 2020.
Θεωρείται, μαζί με το Μεξικό, μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες στον κόσμο για τους δημοσιογράφους (92 δολοφονίες μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια) και τους υπερασπιστές του περιβάλλοντος.
Βρίσκεται στην καρδιά του «τριγώνου του θανάτου», μαζί με το Ελ Σαλβαδόρ και τη Γουατεμάλα, την περιοχή όπου η δράση των «μάρας», των συμμοριών που επιδίδονται σε εμπορία ναρκωτικών, εκβιάσεις και άλλες παράνομες δραστηριότητες, αποτελεί γάγγραινα.
Το φαινόμενο αυτό, σε συνδυασμό με την τεράστια ανεργία, πυροδοτεί κύματα παράτυπης μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ, ειδικά ανηλίκων που φοβούνται πως θα τους στρατολογήσουν εξαναγκαστικά οι συμμορίες. Η μετανάστευση παίρνει ενίοτε τη μορφή των εντυπωσιακών «καραβανιών», πορειών χιλιάδων πολιτών της Ονδούρας που κινούνται με τα πόδια.
Πολιτική αστάθεια
Η χώρα, που απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1821, έχει γνωρίσει πραξικοπήματα, ένοπλες εξεγέρσεις, ένοπλες συρράξεις με τους γείτονές της (με τη Γουατεμάλα το 1880, με το Σαλβαδόρ στον πολύ σύντομο guerra del fútbol , ή«πόλεμο του ποδοσφαίρου», το 1969).
Μια σχεδόν αδιάλειπτη περίοδος διακυβέρνησης από στρατιωτικά καθεστώτα, που κράτησε κάπου είκοσι χρόνια, θα έπαιρνε τέλος το 1982, με την εκλογή του προέδρου Ρομπέρτο Σουάσο Κόρδομπα. Έκτοτε, τα κόμματα της δεξιάς (Φιλελεύθερο και Εθνικό) αναμετρώνταν σε κάθε εκλογική διαδικασία κι εναλλάσσονταν στην εξουσία.
Αφού εξελέγη με τα χρώματα των Φιλελεύθερων το 2005, ο πρόεδρος Μανουέλ Σελάγια ανατράπηκε το 2009 με στρατιωτικό πραξικόπημα που υποστήριξαν η δεξιά και ο επιχειρηματικός κόσμος, αφού έκανε αριστερή στροφή προσεγγίζοντας τον εκλιπόντα πλέον τότε πρόεδρο της Βενεζουέλας Ούγο Τσάβες.
Οι εκλογές που ακολούθησαν, στα τέλη του 2009, έφεραν στην εξουσία τον Πορφίριο Λόμπο Σόσα (Εθνικό Κόμμα).
Ο απερχόμενος πρόεδρος Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, ή «ΧΟΕ», από τα αρχικά του, που ανήκει επίσης στο Εθνικό Κόμμα, εξελέγη το 2013 και επανεξελέγη το 2017, έπειτα από δυο ψηφοφορίες που αμαυρώθηκαν από καταγγελίες για νοθεία από την αντιπολίτευση και βίαια επεισόδια.
«Ναρκωκράτος»
Ο αδελφός του αρχηγού του κράτους, ο πρώην βουλευτής Αντόνιο «Τόνι» Ερνάντες, καταδικάστηκε τον Μάρτιο να εκτίσει ισόβια κάθειρξη από αμερικανικό ομοσπονδιακό δικαστήριο για τη μεταφορά κάπου 185 τόνων κοκαΐνης στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με αμερικανούς εισαγγελείς, ωφελείτο στη διακίνηση ναρκωτικών από την προστασία του αδελφού του.
Διακινητές ναρκωτικών που έχουν συλληφθεί ή εκδοθεί στις ΗΠΑ από την κυβέρνηση Ερνάντες έχουν καταθέσει στοιχεία για δωροδοκίες του περιβάλλοντος του προέδρου της Ονδούρας.
Ο ίδιος ο κ. Ερνάντες ερίζει πως πρόκειται για ψευδομάρτυρες, για βαρόνους των ναρκωτικών που βάλθηκαν να τον εκδικηθούν για τον πόλεμο που διεξάγει εναντίον τους. Θυμίζει πως εγκατέστησε αεροπορική, θαλάσσια και χερσαία ασπίδα για να αντιμετωπιστούν τα καρτέλ των ναρκωτικών, με την υποστήριξη της Ουάσινγκτον.
Χώρα φτωχή παρότι 5η στον κόσμο στις εξαγωγές καφέ
Η Ονδούρα συγκαταλέγεται στα φτωχότερα κράτη της Λατινικής Αμερικής· ο μισός και πλέον πληθυσμός της ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Το 2020, το ΑΕΠ της συρρικνώθηκε κατά 9%, αφού η οικονομία της επλήγη κατά σειρά από την πανδημία του νέου κορονοϊού και τους κυκλώνες Ήτα και Γιώτα.
Μολαταύτα κατατάσσεται πέμπτη στον κόσμο στις εξαγωγές καφέ. Αυτή η δραστηριότητα, η παραγωγή καφέ, συνεισφέρει τις περισσότερες θέσεις εργασίας.
Ανάμεσα σε άλλα είδη εξάγει επίσης ξυλεία, μπανάνες, ανανά, φοινικέλαιο, ρύζι, φασόλια, γαρίδες.
Τα εμβάσματα από τους μετανάστες αντιπροσωπεύουν το 20% του ΑΕΠ. Πάνω από ένα εκατομμύριο πολίτες της Ονδούρας ζουν στο εξωτερικό, πάνω απ’ όλα στις ΗΠΑ, που είναι επίσης ο κυριότερος εμπορικός εταίρος της χώρας.
Η διαφθορά στην Ονδούρα χαρακτηρίζεται ενδημική: η χώρα κατατάσσεται 157η από τις 180 που συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο της ΜΚΟ Διεθνής Διαφάνεια.
Η «Αθήνα των Μάγια»
Τα ερείπια της Κοπάν, πόλης του πολιτισμού των Μάγια (δυτικά), που αρχαιολόγοι αποκαλούν την «Αθήνα των Μάγια», συμπεριλαμβάνονται στα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, μολαταύτα έχουν εγκαταλειφθεί σε επισφαλή κατάσταση.
Η αρχεία πόλη, τα ερείπια της οποίας συμπεριλαμβάνουν κάπου χίλια κτίσματα, ήταν οργανωμένη γύρω από την ακρόπολη και την κεντρική πλατεία. Στα πιο αξιόλογα ευρήματα συγκαταλέγονται μια σκάλα με ιερογλυφικά, το γήπεδο για αθλοπαιδιές, καθώς και υπόγειες σήραγγες που οδηγούν στον θαμμένο ναό Ροσαλίλα.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ
