Η Μήδεια του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Αιμίλιου Χειλάκη και Μανώλη Δούνια ξεκινάει σήμερα, Τετάρτη 29 Ιουνίου 2022, την πανελλαδική περιοδεία της, από το Θέατρο Πέτρας. Τρεις υποκριτές, η Αθηνά Μαξίμου, ο Αιμίλιος Χειλάκης και ο Αναστάσης Ροϊλός, θα ερμηνεύσουν όλους τους ρόλους, όπως την εποχή που έγραψε το έργο ο Ευριπίδης. Ο Αιμίλιος Χειλάκης μίλησε στον Αθήνα 9.84 και τη Βάσια Μπακετέα.
Β.Μ. Η Μήδεια μοιάζει πολύ επίκαιρη σήμερα μεν, ωστόσο είναι πολύ δύσκολη στην προσέγγιση της, και στην θεματολογία και στο υλικό. Ειδικά αφού στο τέλος ο Ευριπίδης ανεβάζει την μητροκτόνο, σαν θεά, με άρμα στους ουρανούς. Πως προσεγγίσατε το κείμενο;
Α.Χ. Η Μήδεια αποτελεί ένα από τα σημεία μελέτης μας, για το τι είναι ο ξένος, στην κοινωνία. Η Μήδεια πέραν του ότι είναι μια ερωτευμένη γυναίκα, η οποία προδίδεται από τον άντρα της, όχι απλά τον εραστή της, γιατί θα παντρευτεί μίαν άλλη γυναίκα, είναι ένας άνθρωπος ο οποίος είναι ξένος από την αρχή. Είναι από την βάρβαρη Κολχίδα, που έχει έρθει σαν λάφυρο στην «πολιτισμένη» Ελλάδα.
Η Μήδεια του Ευριπίδη είναι μια γυναίκα η οποία προτιμάει να σκοτώσει η ίδια τα σπλάχνα της, παρά να τα σκοτώσουν οι εχθροί της, γιατί ούτως ή άλλως τα παιδιά του Ιάσωνα και της Μήδειας θα τα σκότωναν οι συγγενείς του Κρέοντα και της Γλαύκης. Αυτό το λέει και η ίδια η Μήδεια στον Ευριπίδη. Δεν προσπαθεί να δικαιολογήσει την πράξη της, αλλά προτιμάει τα παιδιά της, να τα αφανίσει η ίδια, παρά να τα σκοτώσουν οι άλλοι. Γιατί αυτή τα γέννησε. Επ’ ουδενί, δεν πρέπει να κάνουμε συγκρίσεις με το σήμερα.
Καμία σχέση δεν έχουν οι λογοτεχνικοί ήρωες, που είναι φάροι για την συμπεριφορά μας στο κοινωνικό σύνολο, με ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές
Καμία σχέση δεν έχουν οι λογοτεχνικοί ήρωες, που είναι φάροι για την συμπεριφορά μας στο κοινωνικό σύνολο, με ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές. Φτάνουμε να κοιτάμε τους διπλανούς μας μέσω αυτών των φάρων, να λέμε ότι κάποια είναι Μήδεια, κάποιος είναι Οιδίπους, κάποια είναι Ηλέκτρα, όμως αυτοί οι ήρωες και τα έργα που έχουν γραφτεί για αυτούς, δεν έχουν να κάνουν με την συμπεριφορά του ανθρώπου, αλλά με την συμπεριφορά του κοινωνικού συνόλου προς τον άνθρωπο. Όλοι οι αρνητικοί ήρωες στο Αρχαίο Αττικό Δράμα, έχουν κακοπάθει από την κοινωνία τους.
οι ήρωες και τα έργα που έχουν γραφτεί για αυτούς, δεν έχουν να κάνουν με την συμπεριφορά του ανθρώπου, αλλά με την συμπεριφορά του κοινωνικού συνόλου προς τον άνθρωπο
Για αυτό με έναν τρόπο οι περισσότεροι αναλήπτονται. Όπως έχουμε ανάληψη στους ουρανούς της Μήδειας, με το άρμα του Ήλιου. Δεν δικαιώνει εδώ ο Ευριπίδης την μητροκτόνο, εδώ απλά δείχνει ότι αυτοί που μένουν πίσω, εν προκειμένω ο Ιάσωνας, θα έχουν να τιμωρηθούν για το τι έχουν προκαλέσει. Δεν δικαιώνει τους φόνους ο Ευριπίδης, δείχνει όμως έναν άνθρωπο, που δεν είναι Αθηναίος πολίτης, αλλά είναι από την βάρβαρη Κολχίδα, ότι τα όρια του φτάνουν σε σημεία που δεν μπορεί κανείς να φανταστεί.
Άρα έχουμε εδώ να συνομιλήσουμε, με το πως ο ξένος όταν φτάσει στο σημείο να πιεστεί, αντιδρά. Πως συμπεριφέρθηκε η κοινωνία των Αθηνών προς τον ξένο του 500 π.Χ. Πως συμπεριφέρθηκαν οι Αθηναίοι απέναντι στις κατακτήσεις τους. Αυτό έκανε ο Ευριπίδης. Σήκωνε έναν μεγάλο καθρέφτη στους συμπολίτες του, να συνομιλήσουν με τις πράξεις τους.
O Ευριπίδης σήκωνε έναν μεγάλο καθρέφτη στους συμπολίτες του
Ο Ευριπίδης κεντράρει περισσότερο, στο τι παθαίνει ο Ιάσωνας, παρά στο τι κάνει η Μήδεια. Ο κομμός είναι του Ιάσωνα. Έχει διαπράξει ύβρι ο Ιάσων. Το τραγικό πρόσωπο είναι ο Ιάσων. Και η Μήδεια. Σε αυτήν την συνομιλία των τραγικών προσώπων εστιάζεται η τραγωδία. Το θέμα είναι ότι εμάς, αυτό που μας μένει είναι, ότι κάποια που σκότωσε τα παιδιά της δικαιώνεται. Αν το δούμε αλλιώς θα καταλάβουμε ότι δεν δικαιώνεται η Μήδεια, καταστρέφεται ακόμη περισσότερο ο Ιάσων.
Β.Μ. Είπατε ότι ο Ευριπίδης σηκώνει έναν καθρέφτη στους θεατές της εποχής, αλλά εμείς το βλέπουμε σήμερα το έργο.
Α.Χ. Το κοινωνικό σύνολο και οι δομές του, δεν έχουν αλλάξει από τότε. Τα ίδια πράγματα μας βασανίζουν. Μας βασανίζει ο ξένος, ο τρόπος που η εξουσία συμπεριφέρεται στον πολίτη, ανεξαρτήτως κόμματος και πολιτικών πεποιθήσεων, ανεξαρτήτως αν πιστεύεις ή όχι στον θεό. Η εξουσία πάντα είναι συντριπτική. Απέναντι στον πολίτη. Η εξουσία πρέπει να διατηρήσει τα κεκτημένα ενώ ο πολίτης θα πρέπει να ζήσει την ζωή του. Είναι δύο πράγματα που ποτέ δεν συμβιβάζονται. Είναι βίοι παράλληλοι. Δεν θα συναντηθούν ποτέ. Όταν λοιπόν ο σημερινός θεατής δει μια γυναίκα στην οποία η αντρική εξουσία συμπεριφέρεται βάναυσα, θα καταλάβει κάτι ακόμη και σήμερα, για τα κινήματα τα φεμινιστικά, σε σχέση με το metoo, σε σχέση με το ότι ακούγεται για το τι είναι πατριαρχικό απέναντι στην γυναίκα, τι είναι η γυναικοκτονία.
Τρία αντρικά πρότυπα εξουσίας απέναντι στο θηλυκό
Υπάρχουν τρεις γυναικοκτονίες μέσα στο έργο, εγώ σέβομαι τον όρο. Είναι ο τρόπος που συμπεριφέρεται ο Κρέοντας στην Μήδεια, ο τρόπος που συμπεριφέρεται ο Αιγέας στην Μήδεια, και ο τρόπος που συμπεριφέρεται ο Ιάσωνας στην Μήδεια. Τρία αντρικά πρότυπα εξουσίας απέναντι στο θηλυκό. Και το θηλυκό ψάχνει διαρκώς να βρει τρόπους, να διαχειριστεί αυτές τις συμπεριφορές της ανδρικής εξουσίας απέναντι του. Ο θεατής σήμερα θα καταλάβει πάρα πολλά για την Μήδεια. Γιατί σήμερα περισσότερο από ποτέ έχει αναδειχθεί το πόσο λάθος είναι η θέση της γυναίκας το 2022 στην κοινωνία μας.
Β.Μ. Είπατε ότι οι ήρωες εκπροσωπούν ένα κοινωνικό σύνολο, και κατ’ επέκταση αυτής της σκέψης αναρωτιέμαι τι κάνατε με τον χορό;
Α.Χ. Έχουμε και τρία αγόρια μέσα στον χορό. Ο χορός είναι γυναίκες από την Κόρινθο. Εμείς θέλουμε όμως να φτιάξουμε τους πολίτες της Κορίνθου. Αυτά τα νέα παιδιά θυμίζουν ότι το πρόβλημα της γυναίκας είναι γενικό πρόβλημα του συνόλου. Δεν είναι απλά υπόθεση των γυναικών. Γιατί αν εγώ έχω δίπλα μου μια γυναίκα που διαρκώς βασανίζεται από συμπεριφορές των άλλων, θα υποστώ κι εγώ τις συνέπειες των άλλων απέναντι της. Η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της. Σε άλλες περιπτώσεις είναι άλλοι φόνοι, είτε πνευματικοί, είτε λογοτεχνικοί, είτε και βιολογικοί φόνοι. Όταν όμως στο κοινωνικό σύνολο αρχίζουν οι ρανίδες του αίματος του, να χάνονται χωρίς λόγο, τότε αυτή η αιμορραγία δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα για το μέλλον. Αυτά τα παρελθόντα ζούμε ακόμα.
Β.Μ. Επιλέξατε επίσης τους τρεις υποκριτές. Αυτό γιατί το κάνατε; Τι εξυπηρετεί σήμερα;
Α.Χ. Δεν μπαίνουν ψυχολογικά μέσα στον ρόλο οι ηθοποιοί. Όταν έχεις να παίξεις τον Κρέοντα, τον παιδαγωγό και τον Ιάσωνα, δεν πας σπίτι σου το βράδυ και λες «Α, τι θα πρέπει να φάω για να παίξω τον Ιάσωνα». Λειτουργείς μέσα σε ένα μεγάλο σύστημα, δεν λειτουργείς ψυχολογικά. Αυτό που λέμε το θέατρο της μεθόδου. Εδώ πέρα εμείς τον γλιτώνουμε αυτόν τον βραχνά. Τι έχει φάει ο ήρωας, τι σκέφτεται ο ήρωας. Στο αρχαίο Αττικό δράμα οι ήρωες δεν σκέφτονται, αμέσως μιλούν και πράττουν. Έχουμε βασανιστεί από τον λογοτεχνικό ήρωα που σκέφτεται μέχρι να πράξει.
Όταν έχεις να παίξεις τον Κρέοντα, τον παιδαγωγό και τον Ιάσωνα, δεν πας σπίτι σου το βράδυ και λες «Α, τι θα πρέπει να φάω για να παίξω τον Ιάσωνα».
Το αντίστροφο συνέβαινε στην αρχαιότητα. Πράττανε και μετά καταλαβαίναν τι είχαν κάνει. Και αυτό είναι το μεγάλο στοιχείο του τραγικού. Θα ήταν ένα απλό δράμα αν καθόμασταν, να δούμε τον Ιάσωνα να σκέφτεται αν θα πρέπει να πει κάποια πράγματα στην Μήδεια. Το τραγικό και η ύβρις έρχεται γιατί ο Ιάσων μιλάει χωρίς να σκέφτεται.
Την ώρα της σκηνικής πράξης πρέπει τα πράγματα να είναι πάρα πολύ γρήγορα. Να μην «σημαίνουν» κάτι. Αυτό είναι που λέω εγώ παλιό και κακό θέατρο. Το έχω διαπράξει κι εγώ πολλές φορές
Β.Μ. Πιστεύετε;
Α.Χ. Πιστεύω πάρα πολύ στο θέατρο που δεν έχει τέταρτα και πέμπτα επίπεδα. Το θέατρο είναι κάτι που συμβαίνει τώρα και είναι μεταξύ ανθρώπων που συνομιλούν τώρα, στην πρόβα μπορεί να βάλουμε 4,5,8 επίπεδα αλλά την ώρα της σκηνικής πράξης πρέπει τα πράγματα να είναι πάρα πολύ γρήγορα. Να μην «σημαίνουν» κάτι. Αυτό είναι που λέω εγώ παλιό και κακό θέατρο. Το έχω διαπράξει κι εγώ πολλές φορές. Εγώ το έχω κάνει επι σκηνής: προσπαθώ να σας δείξω ότι σημαίνει και κάτι άλλο, από αυτό που λέω. Έχω κάνει τα χειρότερα μου.
Β.Μ. Να μιλήσουμε λίγο για τη διανομή που είναι και η μισή σκηνοθεσία.
Α.Χ. Η σκηνοθεσία ξεκινάει από την επιλογή της μετάφρασης του Γιώργου Μπλάνα.
Β.Μ. Είναι νέα μετάφραση;
Α.Χ Έχει εκδοθεί η μετάφραση αυτή από το 2016 κατά παραγγελία δικιά μου, του Μανώλη Δούνια και της Αθηνάς Μαξίμου, που είχαμε σκεφτεί από τότε να κάνουμε αυτήν την παράσταση και ο Γιώργος Μπλάνας έκανε την μετάφραση ξέροντας ότι θα την δουλέψουμε εμείς. Ο Γιώργος συναναπνέει μαζί μας, είμαστε πολλά χρόνια συνεργάτες. Είχε υπόψιν ότι Μήδεια θα είναι η Αθηνά, και εγώ Ιάσων ότι κορυφαία του χορού θα είναι η Γιώτα Νέγκα. Έχουμε κορυφαίες του χορού την Μυρτώ Αλικάκη και την Γιώτα Νέγκα. Η Μυρτώ αναλαμβάνει τον λόγο και η Γιώτα το μέλος. Έχουμε μια πλήρη έκταση των υλικών μας επι σκηνής, το πως αντιλαμβανόμαστε το αρχαίο δράμα. Το μέλος, η κίνηση, η μουσική, ο λόγος. Προσπαθούμε να είμαστε συνεπείς σε σχέση με την αντίληψης μας με το αρχαίο δράμα.
Β.Μ. Αυτό όμως είναι πολύ δύσκολο όταν λείπει το αρχαίο κείμενο και η μετρική ανάλυση.
Α.Χ. Ο Γιώργος Μπλάνας, σε αυτό είμαστε πολύ τυχεροί, ο τρόπος που μεταφράζει, ουσιαστικά έχει μια μετρική που του επιτρέπει να είναι συνεπής, όχι τόσο με την μετρική του Αρχαίου κειμένου, αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο ούτως ή άλλως …
το θέατρο είναι μια τελετουργία. Και η τελετουργία πάντα έχει ύμνους
Β.Μ. Και δεν ξέρω αν έχει και νόημα…
Α.Χ. Κατά πάσα πιθανότητα δεν έχει. Δηλαδή τον ανάπαιστο ή τον ίαμβο αν τον βάλουμε σήμερα, μπορείς να βάλεις ένα ζεμπέκικο, «μα αυτό είναι ζεμπέκικο, όχι αυτό είναι ιαμβικό μέτρο», και θα παρεξηγηθείς. Ενώ ο Δημήτρης Καμαρωτός ως μουσικός έχει βάλει μέτρα, τα οποία θυμίζουν σημερινές μουσικές και είναι μέτρα που ακουμπάνε σε μέτρα της εποχής. Όμως εκείνη την στιγμή δεν βοηθάει την ιστορία, αν ακολουθείς μόνο το μέτρο. Γιατί τότε θα πρέπει να ανεβάσουμε την αρχαία τραγωδία ως όπερα. Ο μεγαλύτερος συγγενής με το πως ανεβαίναν οι αρχαίες τραγωδίες είναι πιθανά η όπερα. Νομίζω έχουμε βασανιστεί πάρα πολύ από τις ψυχολογίες που μας όρισαν τεράστιοι συγγραφείς όπως ο Ίψεν ή ο Στρίνμπεργκ. Όμως το θέατρο είναι μια τελετουργία. Και η τελετουργία πάντα έχει ύμνους. Δεν είναι τυχαίο.
Ένας νουνεχής θεατής θα καταλάβει ότι δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος
Β.Μ. Αισθάνομαι ότι προσπαθείτε να «δικαιώσετε» την Μήδεια.
Α.Χ. Νομίζω ναι. Δεν είμαι κι εγώ σίγουρος. Ακολουθώ τις γραμμές του μύθου. Με τις συνισταμένες πηγαίνουμε. Οι συνισταμένες κάποια στιγμή οδηγούν στο ότι δικαιώνεται αυτός που έχεις οργιστεί μαζί του. Γιατί κάποια στιγμή καταλαβαίνεις το αδιέξοδο του. Γιατί μένουμε κάποια στιγμή υπέρ ή κατά κάποιου ήρωα; Γιατί οι συνισταμένες το οδηγούν. Ο κομμός του Ιάσωνα στο τέλος που λέει «γιατί το έκανες; Εγώ πως θα ζήσω;» Και του λέει η Μηδεια «ζήσε μόνος τώρα έτσι άστεγος και άκληρος όπως εσύ επιθύμησες να με δεις». Σχεδόν οι συγγραφείς έχουν επιλέξει τον ηττημένο. Όμως ένας νουνεχής θεατής θα καταλάβει ότι δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος, είναι όλοι ηττημένοι στην αρχαία τραγωδία.
Εισιτήρια εδώ
ΔΙΑΝΟΜΗ
ΜΗΔΕΙΑ | Αθηνά Μαξίμου
ΙΑΣΩΝ – ΚΡΕΩΝ – ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ | Αιμίλιος Χειλάκης
ΑΙΓΕΑΣ – ΤΡΟΦΟΣ – ΑΓΓΕΛΟΣ | Αναστάσης Ροϊλός
ΚΟΡΥΦΑΙΕΣ ΧΟΡΟΥ | Μυρτώ Αλικάκη, Γιώτα Νέγκα
ΜΟΥΣΙΚΟΣ – ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ | Δημήτρης Καμαρωτός
ΧΟΡΟΣ
Πετρίνα Γιαννάκου
Μάιρα Γραβάνη
Αλεξάνδρα Δρανδάκη
Γιώργος Ζυγούρης
Ελευθερία Κοντογεώργη
Εριέττα Μανούρη
Βασίλης Μπούτσικος
Γιώργος Νούσης
Δάφνη Σταθάτου
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας
Σκηνοθεσία – Διασκευή: Αιμίλιος Χειλάκης – Μανώλης Δούνιας
Πρωτότυπη Μουσική – Διδασκαλία Χορικών: Δημήτρης Καμαρωτός
Σκηνικά- Κοστούμια: Εύα Νάθενα
Κίνηση – Χορογραφία: Πατρίσια Απέργη
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Λογοθεραπεία – αγωγή λόγου: Ηλίας Παπαθανασίου
Βοηθός Σκηνοθετών: Νίκος Τσιμάρας
Βοηθός Σκηνογράφου-Ενδυματολόγου: Δάφνη-Χρυσή Φωτεινάτου
Βοηθός Χορογράφου: Εμμανουέλα Σακελλάρη
Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου
Μακιγιάζ: Σίσσυ Πετροπούλου
Διεύθυνση παραγωγής: Έφη Πανουργιά
Εκτέλεση παραγωγής: Γιάννης Κουλούρης
Υπεύθυνη περιοδείας: Αλεξάνδρα Κούζουνα
Social Media -Διαφήμιση: Renegade Media / Βασίλης Ζαρκαδούλας
Παραγωγή: ΘΕΑΤΡΟΧΩΡΟΣ
