Ένας αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την Μικρασιατική Καταστροφή, τον ξεριζωμό και τον αφανισμό των Ελλήνων από τα Μικρασιατικά παράλια. Τα όσα υπέστη ο Ελληνισμός αποτελούν μια από τις πιο μελανές σελίδες στην Ιστορία του.
Και επειδή όπως λένε, λαός που ξεχνά την ιστορία του είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει, η θλιβερή αυτή επέτειος, είναι αφορμή να ανατρέχουμε σε κείμενα και μαρτυρίες της εποχής, να μαθαίνουμε, να ξαναθυμόμαστε τις «αλησμόνητες πατρίδες» και τις εικόνες της καταστροφής που στοιχειώνουν για πάντα τη μνήμη.
Με αφορμή αυτή τη μεγάλη τραγωδία στην ιστορία του ελληνικού έθνους, ο Διδάκτωρ της Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ και συγγραφέας, Βλάσης Αγτζίδης συνομίλησε με την Μαργαρίτα Μυτιληναίου στον ραδιοφωνικό αέρα του Αθήνα 9.84 και αναφέρθηκε στη μεγάλη καταστροφή της Σμύρνης, στη σφαγή του ελληνικού και αρμενικού πληθυσμού της από τους Τούρκους, καθώς και στην πυρπόλησης της πόλης, που έλαβαν χώρα τον Σεπτέμβριο του 1922, κάνοντας λόγο για ένα «ενδοεθνικό έγκλημα» το οποίο είχε τεράστιο ανθρώπινο κόστος.
Υπολογίζεται ότι εκείνες τις μέρες βρίσκονταν στη Σμύρνη περίπου 300.000 Έλληνες, 150.000 ντόπιοι κάτοικοι και άλλοι τόσοι πρόσφυγες οι οποίοι είχαν συρρεύσει στην πόλη μετά την ήττα του ελληνικού στρατού, τον Αύγουστο του 1922.
«Ήδη από τις 7 Σεπτεμβρίου οι ελληνικές αρχές και ο ελληνικός στρατός είχαν αποχωρήσει από την πόλη χωρίς να υπάρξει η παραμικρή μέριμνα για τον ελληνικό πληθυσμό. Δεν υπάρχει ανάλογη εμπειρία σε άλλο έθνος, να εγκαταλειφθεί ένας τόσο μεγάλος πληθυσμός στο έλεος του νικητή. Ήταν γνωστά τα πάντα και παρόλα αυτά, δεν υπήρξε κανένα σχέδιο οχύρωσης της Σμύρνης αλλά ούτε και σωτηρίας του ελληνικού πληθυσμού. Το αντίθετο, μάλιστα. Είχαν ληφθεί αποφάσεις από την τότε μοναρχική κυβέρνηση να μην επιτραπεί η έξοδος των Ελλήνων από τη Μικρά Ασία. Ουσιαστικά, παραδόθηκαν στον Μουσταφά Κεμάλ Πασά, έχοντας την απόλυτη γνώση ότι η Σμύρνη πρόκειται να καταστραφεί», υπογράμμισε.
Εν συνεχεία, περιέγραψε τις απίστευτες φρικαλεότητες της καταστροφής, όπως άλλωστε τις αποτυπώνει και ο Ηλίας Βενέζης στο βιβλίο του «Το νούμερο 31328», το οποίο αφορά την εμπειρία του συγγραφέα από την αιχμαλωσία του και την σκλαβιά στα εργατικά τάγματα της Τουρκίας, αμέσως μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Ιδιαίτερη μνεία έκανε στους υπαίτιους της καταστροφής, αποδίδοντας ευθύνες για τα τραγικά γεγονότα του 1922, τόσο στην τουρκική όσο και στην ελληνική πλευρά. Άλλωστε, δεν ήταν μόνο η πυρκαγιά που δημιούργησε το δράμα στη Σμύρνη αλλά και οι σφαγές του άμαχου πληθυσμού.
«Έγιναν συλλήψεις και σφαγές όχι μόνο στην προβλήτα της Σμύρνης αλλά και σε όλη την έκταση της Ιωνίας. Οι Τούρκοι, συνέλαβαν 150.000 άρρενες εκ των οποίων περίπου 15.000 διασώθηκαν και επέστρεψαν στην Ελλάδα, ως πρόσφυγες, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Πρόκειται για μια ανθρωπιστική τραγωδία η οποία έχει δύο θύτες. Ο ένας είναι ο φυσικός θύτης, ο άγριος τουρκικός εθνικισμός του Μουσταφά Κεμάλ Πασά και ο δεύτερος η δική μας πλευρά, η μοναρχική κυβέρνηση των Αθηνών η οποία δεν έλαβε κανένα μέτρο προστασίας αυτού του πληθυσμού ώστε να βοηθηθούν και να συγκροτήσουν μια στοιχειώδη άμυνα απέναντι στις ορδές του Κεμάλ».
Περιγράφοντας τη μεγάλη φωτιά που ξέσπασε στη Σμύρνη στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922, εκείνη την αποφράδα ημέρα για τους Έλληνες, τους Αρμένιους κατοίκους της Σμύρνης καθώς και τις εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων προσφύγων που είχαν καταφύγει στην πόλη, έκανε λόγο για ένα «οργανωμένο σχέδιο» ώστε να μην υπάρχει έρεισμα σε επίπεδο κατοικιών ώστε να διεκδικηθεί από τους «απόκληρους γκιαούρηδες», από τους «Ρωμιούς», η επιστροφή στην πόλη.
«Η πυρκαγιά της Σμύρνης δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός, ούτε εξαπλώθηκε από τα ξύλινα σπίτια και τους ανέμους. Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες μαρτυρίες ότι αυτή η φωτιά πυροδοτήθηκε από Τούρκους αντάρτες και τακτικούς του στρατού στο πλαίσιο ενός οργανωμένου σχεδίου. Ήδη, από τη δεκαετία του ’50 υπάρχουν κείμενα επιφανών Κεμαλικών συγγραφέων που το αποδέχονται και θεωρούν ότι ήταν μια λάθος κίνηση. Η Σμύρνη καταστράφηκε συνειδητά για να μη υπάρχει καμία δυνατότητα των Ελλήνων και Αρμενίων κατοίκων της να επιστρέψουν εκεί».
Όσο για το ρόλο που διαδραμάτισαν οι συμμαχικές δυνάμεις, τόνισε: « Ήδη, πιο πριν, είχαν συνάψει συμμαχία με τους Τούρκους, πρώτα οι Ιταλοί, μετά οι Γάλλοι, οι Αμερικανοί ενώ στο τέλος ουδετεροποιήθηκαν και οι Βρετανοί. Την ημέρα που ξεκίνησε η σφαγή και η πυρκαγιά της Σμύρνης, στο λιμάνι της πόλης ναυλοχούσαν το πολεμικά πλοία των δυτικών συμμάχων».
Η καταστροφή της Σμύρνης θα πονάει πάντα, θα θυμώνει αλλά και θα αφυπνίζει.
Ας θυμηθούμε κάποια από τις περιγραφές του Τζόρτζ Χόρτον, του Γενικού Προξένου των ΗΠΑ στη Σμύρνη ο οποίος ήταν αυτόπτης μάρτυρας των όσων συνέβησαν τον Σεπτέμβριο του 1922.
«Πολλοί από τους πρόσφυγες κουβαλούσαν τους αρρώστους στους ώμους τους. Θυμάμαι ιδιαίτερα μια γυναίκα με γκρίζα μαλλιά η οποία σερνόταν μέσα στους δρόμους της Σμύρνης κουβαλώντας στην πλάτη της τον σκελετωμένο γιο της που ψηνόταν στον πυρετό. Ήταν πιο ψηλός από τη μητέρα του και τα πόδια του σερνόντουσαν στο χώμα…»
«Η Σμύρνη, μάνα….κάηκε», αλλά η ιστορία θα παραμένει ζωντανή για να μας θυμίζει όσα δεν πρέπει να ξαναζήσουμε…
