«[…] ευχόμουν και καραδοκούσα την ευκαιρία που θα με έφερνε σε κάποιο μέρος της οικουμένης, που θα με έκανε να φύγω σε τόπους άγνωστους για μένα και έτσι να αποκτήσω εμπειρία χωρών, που ποτέ πριν δεν είδα».
Το 1545 ο Κερκυραίος αντιγραφέας χειρογράφων Νίκανδρος Νούκιος ζει στη Βενετία, παίζοντας ενεργό ρόλο στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή του τόπου. Μια διπλωματική αποστολή στο Βυζάντιο και στην αυλή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς στέκεται η αφορμή για ένα μεγάλο ταξίδι ενάμισι έτους και για το ξεδίπλωμα της περιπέτειας της διαδρομής σε τρία εκτενή χειρόγραφα. Ως άλλη μορφή περιήγησης και οδοιπορικού, ο Νίκανδρος καταγράφει όλα τα θαυμαστά μέρη, τα διαφορετικά ήθη και έθιμα, ενώ ανατρέχει σε πρόσφατα ιστορικά γεγονότα, θυμάται την προσωπική του τραγωδία με την πολιορκία της πατρίδας του και συναντά τις κορυφαίες και κυρίαρχες προσωπικότητες της εποχής.
Άνθρωπος της Αναγέννησης, ο Νίκανδρος βρίσκεται στο κέντρο όλων των καθοριστικών αλλαγών, εκείνων που διαμόρφωσαν το μετέπειτα τοπίο της Ευρώπης. Άλλοτε με το ενδιαφέρον στραμμένο στη γεωγραφία και άλλοτε στην ιστορία ή τη λαογραφία, ο συγγραφέας παραδίδει τελικά έναν γλαφυρό πίνακα του 16ου αιώνα. Η μαρτυρία του παρέμεινε για αιώνες στην αφάνεια, ακόμη και όταν ο Γιώργος Σεφέρης επισήμανε το 1952 την εξέχουσα σημασία της. Ίσως να προκαλούσε αμηχανία το ότι δεν έχουμε την περιπλάνηση σε ένα εξωτικό μέρος, αλλά αντίθετα την προσεκτική παρατήρηση της Δύσης. Τώρα για πρώτη φορά μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε την πλήρη μετάφραση του έργου και τη χαρά της απόλαυσης της αφήγησης ενός Έλληνα που γνώρισε την Ευρώπη.
«Αχ, πώς θα μπορούσα να αναθυμηθώ χωρίς δάκρυα τη συμφορά που έπεσε πάνω σου, γλυκιά μου πατρίδα. Πώς θα μπορούσα, ακόμη, να λησμονήσω να παραδώσω στη γραφή αυτά που είδα με τα ίδια μου τα μάτια; Μακάρι να μην τα είχα δει ποτέ μου!Δεν θα είχα λυπηθεί τόσο πολύ, αν τα είχα μάθει από άλλον αλλά διατηρώντας μέσα μου άσβεστη τη θλίψη, έστω και αν βρίσκομαι σε ξένο τόπο, επείγομαι να αφηγηθώ τις συμφορές της πατρίδας μου. Θα παραήταν ανόητο να αποσιωπήσω γεγονότα αξιομνημόνευτα που αφορούν τη δική μας ιστορία, τη στιγμή που διηγούμαι όσα συμβαίνουν σε άλλους λαούς».
Το «Ταξίδι στην Εσπερία» του Νίκανδρου Νούκιου του Κερκυραίου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα σε εισαγωγή και επιμέλεια του Ιταλού βυζαντινολόγου Πάολο Οντορίκο και μετάφραση της Σμαράγδας Τσοχανταρίδου. Η έκδοση συνοδεύεται και από κείμενα των Ζοέλ Σναπ και Υβ Ερσάν.
Κώστας Μοστράτος
