Δέκα παρεμβάσεις περιλαμβάνει το ασφαλιστικό νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί σήμερα στη Βουλή.
Eνστάσεις για σειρά διατάξεων του νομοσχεδίου, εξέφρασε η ΓΣΕΕ, με υπόμνημα που υπέβαλλε στην Βουλή, επισημαίνοντας ότι η νομοθετική παρέμβαση “είτε δεν αγγίζει είτε τοποθετείται αποσπασματικά για σημαντικά ζητήματα”.
Ειδικότερα, οι βασικές ρυθμίσεις είναι οι ακόλουθες:
1. Χορήγηση έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης έως τις 20 Δεκεμβρίου 2022 στους ευάλωτους συνταξιούχους, τους δικαιούχους αναπηρικού επιδόματος, τους ανασφάλιστους υπερήλικες, τους δικαιούχους Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και τους δικαιούχους Επιδόματος Παιδιού.
2. Μείωση σε 10 χρόνια (από 20) του χρόνου παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών που δεν έχουν βεβαιωθεί.
3. Μονιμοποίηση της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες.
4. Αύξηση από 12 σε 24 των μηνιαίων δόσεων των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών.
5. Επέκταση της άδειας μητρότητας για εργαζόμενες στον ιδιωτικό τομέα σε 9 (από 6) μήνες.
6. Κρατική επιδότηση 40% των ασφαλιστικών εισφορών για μετατροπή συμβάσεων μερικής απασχόλησης εργαζομένων σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα σε συμβάσεις πλήρους απασχόλησης
7. Κατάργηση της ειδικής εισφοράς 1% των ασφαλισμένων του πρώην Ταμείου Πρόνοιας των Δημοσίων Υπαλλήλων (ΤΠΔΥ) καθώς και για τις λοιπές κατηγορίες ασφαλισμένων που δεν είναι ασφαλισμένοι στο ΤΠΔΥ. Πραγματική αύξηση εισοδήματος.
8. Επέκταση σε όλους τους ενστόλους του δικαιώματος της «μάχιμης πενταετίας», δηλαδή της αναγνώρισης έως και πέντε επιπλέον ετών ασφάλισης, με την καταβολή των αντίστοιχων εισφορών.
9. Μείωση του ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) για τη λήψη σύνταξης και παροχών αναπηρίας, για όλους τους ασφαλισμένους του ΕΦΚΑ για τους οποίους προβλεπόταν μεγαλύτερο ποσοστό
10. Θέσπιση Προγράμματος Πρώιμης Παρέμβασης για παιδιά 0-6 ετών που έχουν διαγνωσθεί με αναπηρίες ή αναπτυξιακές δυσκολίες.
Ενίσχυση ευάλωτων ομάδων
Χορηγείται έκτακτη οικονομική ενίσχυση στους ευάλωτους συνταξιούχους, τους δικαιούχους αναπηρικού επιδόματος, τους ανασφάλιστους υπερήλικες, τους δικαιούχους Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και τους δικαιούχους Επιδόματος Παιδιού έως τις 20 Δεκεμβρίου.
Το ποσό της έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης για τους χαμηλοσυνταξιούχους αυξάνεται στα 250 ευρώ (από 200 προηγουμένως). Διευρύνονται τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια. Η περίμετρος των δικαιούχων συνταξιούχων της έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης των 250 ευρώ είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με πέρυσι καθώς την λαμβάνουν όσοι έχουν ατομικό εισόδημα έως 9.600€ (από 7.200€ που ίσχυε πέρυσι), οικογενειακό εισόδημα έως 16,800€ (από 14,400€ που ίσχυε πέρυσι) και αντικειμενική αξία ακινήτων έως 300.000€ (από 200,000€ που ίσχυε).
Χορηγείται, επίσης, έκτακτη οικονομική ενίσχυση 250 ευρώ στους 174.000 περίπου δικαιούχους αναπηρικού επιδόματος του ΟΠΕΚΑ, ενώ η μηνιαία σύνταξη ανασφάλιστων υπερηλίκων και το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης ανασφάλιστων υπερήλικων χορηγούνται προσαυξημένα κατά 250 ευρώ στους 36.000 περίπου δικαιούχους. Διευκρινίζεται ότι αν ένας χαμηλοσυνταξιούχος του ΕΦΚΑ είναι ταυτόχρονα δικαιούχος αναπηρικού ή άλλου επιδόματος του ΟΠΕΚΑ θα λάβει μόνο την ενίσχυση των χαμηλοσυνταξιούχων.
Τον Δεκέμβριο θα χορηγηθεί διπλή δόση στους περίπου 225.000 δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, ενώ προβλέπεται και χορήγηση εφάπαξ οικονομικής ενίσχυσης για τον Δεκέμβριο των οικογενειών που λαμβάνουν επίδομα παιδιού, η οποία αντιστοιχεί σε μιάμιση επιπλέον μηνιαία δόση επιδόματος παιδιού. Το ποσό της ενίσχυσης ανέρχεται σε 105 ή 63 ή 42 ευρώ για κάθε παιδί για το πρώτο και το δεύτερο παιδί, ανάλογα με το ύψος του εισοδήματος, και σε 210 ή 126 ή 84 από το τρίτο και για κάθε επόμενο παιδί. Η έκτακτη δόση καταβάλλεται έως 20 Δεκεμβρίου στους δικαιούχους του επιδόματος κατά το πέμπτο δίμηνο του 2022. Αντίστοιχη έκτακτη δόση καταβάλλεται στους λοιπούς νέους δικαιούχους του επιδόματος του 2022, μετά την έγκριση της αίτησής τους.
Επιπλέον, έως τις 20 Δεκεμβρίου θα λάβει χώρα και η τακτική καταβολή των επιδομάτων του ΟΠΕΚΑ.
“Ξεπάγωμα” των συντάξεων από 1/1/2023
Το ποσοστό αύξησης των κύριων συντάξεων από 1/1/2023 θα ισούται με το ήμισυ του αθροίσματος του ετήσιου ποσοστού μεταβολής του ΑΕΠ και του μέσου ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτών (πληθωρισμός) του προηγούμενου έτους.
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, ο υπολογισμός αυτού του ποσοστού θα γίνεται πριν την αλλαγή του έτους, με βάση τις εκτιμήσεις του κρατικού προϋπολογισμού. Αν από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (που δημοσιεύονται αργότερα μέσα στο έτος) προκύψει διαφορετικός ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ και του τιμαρίθμου, η απαραίτητή διόρθωση γίνεται στην απόφαση του επόμενου έτους.
Με τη ρύθμιση αυτή, αύξηση της τάξεως του 7,75% θα δουν σχεδόν 1,8 εκατομμύρια συνταξιούχοι. Από αυτούς, μεγάλο ποσοστό θα δει ακέραια την αύξηση της τάξεως του 7,75%, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των υπολοίπων θα δει αυξήσεις που θα ξεπερνούν το 7% αναλόγως του ύψους της προσωπικής διαφοράς που διαθέτουν.
Για τους υπόλοιπους μειώνεται σημαντικά η προσωπική διαφορά. Ωστόσο και το 90% περίπου εκείνων που έχουν προσωπική διαφορά, θα δουν αυξήσεις μέσω της κατάργησης της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης και της καταβολής της έκτακτης ενίσχυσης των 250 ευρώ. Υπενθυμίζεται σε αυτό το πλαίσιο ότι εκτός από τις αυξήσεις της τάξεως του 7,75%, οι συνταξιούχοι μπορούν να δουν τρεις ακόμα αυξήσεις στα εισοδήματά τους. Καταργείται η έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης, καταβάλλεται εφάπαξ ενίσχυση 250 ευρώ σε ευάλωτους συνταξιούχους και καταβάλλεται η τέταρτη δόση των αυξήσεων του νόμου Βρούτση σε παλαιούς συνταξιούχους με περισσότερα από 30 χρόνια ασφαλιστικού βίου. Με τον συνδυασμό των παραπάνω αυξήσεων προκύπτει ότι παραπάνω από το 95% των συνταξιούχων θα δουν τελικά αύξηση στα εισοδήματά τους.
Παραγραφή χρεών προς τον ΕΦΚΑ
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις μειώνεται ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο ΕΦΚΑ προκειμένου να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές σε 10 χρόνια, από 20 χρόνια που είναι σήμερα. Εάν η απαίτηση δεν βεβαιωθεί (αναζητηθεί) μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, παραγράφεται.
Το νομοθετικό πλαίσιο προσαρμόζεται κατ’ αρχάς στην απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας. Στη συνέχεια, από 1ης Ιανουαρίου 2027, η παραγραφή γίνεται πενταετής, ώστε να είναι αντίστοιχη με αυτή που ισχύει για τη φορολογική διοίκηση, συνεπώς και ο ΕΦΚΑ θα οφείλει να βεβαιώνει οφειλές εντός πενταετίας.
Η διάταξη αφορά σε όλες τις κατηγορίες οφειλετών ασφαλιστικών εισφορών (εργοδότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοτελώς απασχολούμενοι, αγρότες). Αφορά και στον ΕΦΚΑ, στο βαθμό που θα πρέπει να βεβαιώνει τις απαιτήσεις πιο κοντά στην ημερομηνία γένεσης των οφειλών, κάτι που ενισχύει τα ασφαλιστικά έσοδα και αποθαρρύνει κακές πρακτικές υπερβολικών καθυστερήσεων.
Σημειώνεται ότι μετά τη δημιουργία του ΚΕΑΟ η βεβαίωση των οφειλών γίνεται σχεδόν σε πραγματικό χρόνο. Επομένως, η διάταξη αυτή αφορά σχεδόν αποκλειστικά παλαιές οφειλές.
Διευκρινίζεται πως οι μισθωτοί δεν θίγονται από την παραγραφή οφειλών του εργοδότη, καθώς η ασφάλιση που αντιστοιχεί στις παραγεγραμμένες οφειλές αυτές εξακολουθεί να τους αναγνωρίζεται.
Επιπλέον, οι αυτοαπασχολούμενοι θα μπορούν να καταβάλουν τις οφειλές τους, παρά την παραγραφή, εφόσον το επιθυμούν, προκειμένου να αναγνωρίσουν ως ασφαλιστικό χρόνο το διάστημα που παραγράφηκε.
Παράδειγμα 1
Αυτοαπασχολούμενος που υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης το 2022 οφείλει εισφορές για τα έτη 2002-2011, τις οποίες ο ΕΦΚΑ δεν του έχει καταλογίσει μέχρι τη στιγμή της αίτησης. Οι εισφορές αυτές αφορούν διάστημα πέραν της δεκαετίας και άρα είναι παραγεγραμμένες. Έστω ότι, για να θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα, ο αυτοαπασχολούμενος χρειάζεται ακόμη 5 χρόνια ενσήμων. Τότε έχει την δυνατότητα να πληρώσει τα 5 από τα 10 παραγεγραμμένα χρόνια, ώστε να τα αναγνωρίσει ως ασφαλιστικό χρόνο.
Αντιθέτως, εάν ο ΕΦΚΑ είχε προβεί σε κοινοποίηση προς τον ασφαλισμένο της βεβαίωσης οφειλής των εν λόγω εισφορών εντός δεκαετίας από τη γένεσή της (γεγονός που διακόπτει τον χρόνο παραγραφής) τότε ο ασφαλισμένος οφείλει το σύνολο των εισφορών.
Παράδειγμα 2
Το 2019 βεβαιώθηκε και στη συνέχεια, με αίτηση του ασφαλισμένου, ρυθμίστηκε οφειλή του 2008, η οποία με την εν λόγω διάταξη αναφέρεται σε διάστημα πέραν της δεκαετίας και άρα καθίσταται παραγεγραμμένη. Ο οφειλέτης αυτός μπορεί, με αίτησή του, να ζητήσει τη διακοπή της ρύθμισης και τη διαγραφή της υπολειπόμενης οφειλής του. Μπορεί, όμως, να συνεχίσει να εξυπηρετεί τη ρύθμιση, ώστε να του αναγνωρισθεί ο ασφαλιστικός χρόνος που αντιστοιχεί στην οφειλή.
Η παραγραφή διακόπτεται κάθε φορά που ο ασφαλισμένος ειδοποιείται ότι οφείλει ασφαλιστικές εισφορές και η δεκαετία ξεκινά εκ νέου από την ειδοποίηση.
Παράδειγμα
Αν κάποιος οφείλει ασφαλιστικές εισφορές για την άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος το 2018 και δεν τις έχει καταβάλει, η παραγραφή της οφειλής του ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου 2019. Εάν δεν έχει ειδοποιηθεί ότι χρωστά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2028, η απαίτηση παραγράφεται. Εάν όμως βεβαιωθεί η οφειλή και του έλθει ατομική ειδοποίηση στις 5 Οκτωβρίου 2021, η παραγραφή εκτείνεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2031. Εάν στη συνέχεια γίνει κάποια πράξη διοικητικής εκτέλεσης (λ.χ. κατάσχεση κάποιου περιουσιακού στοιχείου) στις 10 Μαρτίου 2030, η παραγραφή εκτείνεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2041.
Αύξηση των δόσεων ρύθμισης οφειλών
Αυξάνονται από 12 σε 24 οι μηνιαίες δόσεις των υπό ρύθμιση ασφαλιστικών οφειλών, με ελάχιστο μηνιαίο ποσό τα 50 ευρώ. Η αίτηση ρύθμισης γίνεται ηλεκτρονικά στο ΚΕΑΟ. Με τον τρόπο αυτό εναρμονίζονται οι κανόνες για τη φορολογική και ασφαλιστική διοίκηση (ίδιος αριθμός δόσεων για ρύθμιση χρεών σε ΔΟΥ και ΕΦΚΑ) και διευκολύνονται οι οφειλέτες ληξιπρόθεσμων ασφαλιστικών οφειλών στην τήρηση της ρύθμισης.
Μειωμένη σύνταξη στο Δημόσιο
Θεσπίζονται ενιαίοι κανόνες που αφορούν στα όρια ηλικίας για έξοδο με μειωμένη σύνταξη μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών υπαλλήλων που θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα από 01.01.2013 και μετά.
Ειδικότερα, στο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι τα μειωμένα όρια ηλικίας για όσους δημόσιους υπαλλήλους θεμελίωσαν συνταξιοδοτικό δικαίωμα την περίοδο 2010-2012 και έχουν υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης για μειωμένη σύνταξη εντός του 2022 διατηρούνται ενεργά. Το ίδιο ισχύει και για όσους συμπληρώσουν τα μειωμένα αυτά όρια ηλικίας μέχρι και 31.12.2022 ακόμα και αν δεν έχουν υποβάλλει ακόμα αίτηση. Οι τελευταίοι μάλιστα θα μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα τους για πρόωρη συνταξιοδότηση οποτεδήποτε επιθυμούν, δηλαδή και μετά το 2023.
Πιο αναλυτικά, προβλέπεται ότι για όσους δημοσίους υπαλλήλους είχαν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα τα έτη 2010,2011 και 2012 (άρα είχαν ήδη 25 χρόνια συμπληρωμένης υπηρεσίας μέχρι τότε), το δικαίωμα για λήψη μειωμένης σύνταξης κρίνεται με βάση τα όρια ηλικίας που ίσχυαν μέχρι τον ν. 4336/2015, εφόσον αυτά συμπληρωθούν έως και την 31η Δεκεμβρίου 2022.
Για παράδειγμα, δημόσιος υπάλληλος που είχε συμπληρώσει 25 χρόνια υπηρεσίας κατά τα προαναφερόμενα έτη και εξακολουθεί να υπηρετεί από τότε, με βάση τη νομοθεσία που ίσχυε πριν το 2015 δικαιούται να λάβει μειωμένη σύνταξη το 2022, εάν συμπληρώνει τα μειωμένα κατά περίπτωση έτη ηλικίας μέχρι και 31.12.2022. Εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, το δικαίωμα στην άμεση καταβολή μειωμένης σύνταξης μπορεί να ασκηθεί οποτεδήποτε, –και μετά το 2022), οπότε και θα έχουν συμπληρωθεί τουλάχιστον 35 χρόνια υπηρεσίας.
Αντιθέτως, αν τα όρια ηλικίας που ίσχυαν μέχρι το ν. 4336/2015 δεν συμπληρώνονται εντός του 2022, οι δημόσιοι υπάλληλοι που είχαν συμπληρώσει 25 έτη υπηρεσίας τα έτη 2010,2011 και 2012, δεν δικαιούνται μειωμένη σύνταξη το 2022, αλλά μόλις συμπληρώσουν το 62ο έτος της ηλικίας τους.
Μείωση του ποσοστού αναπηρίας για παροχές
Προβλέπεται η μείωση του ποσοστού αναπηρίας (από 67% σε 50%) που απαιτείται για τη λήψη σύνταξης λόγω αναπηρίας για όλους τους ασφαλισμένους του Φορέα για τους οποίους προβλεπόταν μεγαλύτερο ποσοστό. Καταργούνται όλες οι επιμέρους συνταξιοδοτικές διατάξεις των φορέων που έχουν ενταχθεί στον ΕΦΚΑ για τη χορήγηση αναπηρικής σύνταξης από κοινή νόσο, και δημιουργείται ένα ενιαίο πλαίσιο για όλα τα Άτομα με Αναπηρία. Από 1η Ιανουαρίου 2025 ο τ. ΟΓΑ θα υπαχθεί και εκείνος πλήρως στο ενιαίο αυτό πλαίσιο ως προς την αναπηρία.
«Μάχιμη πενταετία» για ένστολους
Μέχρι τώρα, σταδιακά, το δικαίωμα της «μάχιμης πενταετίας» είχαν αποκτήσει με διαφορετικές ρυθμίσεις αρκετές κατηγορίες ενστόλων. Εξαιρούνταν όμως κάποιες άλλες κατηγορίες με αποτέλεσμα διαμαρτυρίες για άνιση μεταχείριση. Με τη ρύθμιση που προωθείται όσοι ένστολοι εξαιρούνταν από τις σχετικές προβλέψεις θα αποκτήσουν πλέον το δικαίωμα να αναγνωρίσουν έως και επιπλέον 5 έτη ασφάλισης, καταβάλλοντας τις αναλογούσες εισφορές.
Με την επέκταση της «μάχιμης πενταετίας» διασφαλίζεται η ίση μεταχείριση των ενστόλων (στρατός ξηράς, ναυτικό, αεροπορία, αστυνομία, λιμενικό, πυροσβεστική) και εξασφαλίζεται η καλύτερη λειτουργία των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας.
Πλαφόν σε υψηλές επικουρικές συντάξεις
Σύμφωνα με τη νομοθεσία του 2015-2016 οι επικουρικές συντάξεις υπολογίζονται, κατά ένα μέρος τους, με βάση τις εισφορές που είχαν καταβληθεί κατά το χρονικό διάστημα 2002-2014. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις ασφαλισμένων οι εισφορές αυτές ενσωμάτωναν και κοινωνικούς πόρους, με αποτέλεσμα να καταλήγουν αν δεν γινόταν αυτή η παρέμβαση σε προκλητικά υψηλές επικουρικές συντάξεις (ακόμα και 15.000 ευρώ το μήνα ή και παραπάνω)! Με το πλαφόν περιορίζεται το ανώτατο ύψος των επικουρικών συντάξεων σε αυτό, που αντιστοιχεί στις νόμιμες προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί στους ασφαλισμένους κατά τον καιρό που κατέβαλαν τις εισφορές.
Ειδικότερα, θεσπίζεται το πλαφόν στις επικουρικές συντάξεις, ίσο με το 6/20 του πλαφόν κύριας σύνταξης (1.382,40 ευρώ/μήνα).
Η ΓΣΕΕ
Ενστάσεις εξέφρασε η ΓΣΕΕ επισημαίνοντας ότι με βάση τις διατάξεις του νομοσχεδίου:
Διαπιστώνεται η επέκταση της παροχής στους εννέα μήνες και ειδικά για τον πατέρα στους επτά μήνες, κινείται προς την θετική κατεύθυνση. Όμως, δεν δίνεται αναδρομικότητα στην συγκεκριμένη διάταξη από 19 Ιουλίου 2021, ημερομηνία που τέθηκε σε ισχύ ο αντίστοιχος εργασιακός νόμος (ν.4808/21). Επίσης, δεν υπάρχει αύξηση της προστασίας της απόλυσης για εργαζόμενες – νέες μητέρες από τους 18, στους 24 μήνες, με ανάλογη προστασία και για τους πατέρες. Δεν θεσμοθετείται διπλασιασμός της εν λόγω άδειας, όταν θα πρόκειται για γονείς με παιδιά με αναπηρία. Επιπλέον, δεν έχουν πρόσβαση στην παροχή αυτή, οι νεοπροσλαμβανόμενες και οι εργαζόμενες σε εποχικά επαγγέλματα.
ΓΣΕΕ ζητάει επίσης να εξομοιωθούν οι προϋποθέσεις για λήψη μειωμένης σύνταξης με 15αετία (4.500 Ημέρες Ασφάλισης), για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους. Προτείνονται οι 750 Ημέρες Ασφάλισης κατά την τελευταία πενταετία του εργασιακού βίου, ως όριο.
Η Συνομοσπονδία προτείνει, επίσης, να μπορούν οι εργαζόμενοι να αναγνωρίσουν πλασματικό χρόνο ασφάλισης, ανεξάρτητα εάν προέρχονται από τον Ιδιωτικό ή από τον Δημόσιο Τομέα, για να εξαλειφθούν φαινόμενα άνισης μεταχείρισης.
Δημήτρης Κωστάκος