Το δεύτερο βήμα στο πλαίσιο της προσπάθειας για την καταπολέμηση του bullying και της βίας μέσα στα σχολεία κάνει το υπουργείο Παιδείας εκπονώντας ειδικό νομοσχέδιο με στόχο τον περιορισμό του φαινομένου. Είχε προηγηθεί πριν από λίγες εβδομάδες η παρουσίαση της πλατφόρμας για καταγγελίες περιστατικών βίας στα σχολεία.
Το νομοσχέδιο για την προώθηση «θετικών προτύπων σχέσεων εντός της σχολικής κοινότητας» στοχεύει στην επέκταση και εμβάθυνση των δράσεων για την αντιμετώπιση του φαινομένου της Ενδοσχολικής Βίας και του Σχολικού Εκφοβισμού χωρίς ωστόσο να είναι γνωστό πότε θα παρουσιαστεί επίσημα για να τεθεί αμέσως μετά σε δημόσια διαβούλευση πριν κατατεθεί στη Βουλή.
Όπως τονίζει το υπουργείο Παιδείας, το νομοσχέδιο για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Ενδοσχολικής Βίας και του Σχολικού Εκφοβισμού, μέσω του προγράμματος «Ζούμε Αρμονικά ΜΑΖΙ, Σπάμε τη Σιωπή!», έρχεται «να εμβαθύνει τις δράσεις που ήδη έχουν αναπτυχθεί από το υπουργείο Παιδείας σε διάφορα επίπεδα».
Το νομοσχέδιο -μεταξύ άλλων- προβλέπει τον διπλασιασμό του αριθμού ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών που υπηρετούν στα σχολεία, τη συνεργασία με αρμόδιους φορείς για στοχευμένες παρεμβάσεις στα σχολεία και τη θεσμοθέτηση Συμβούλου Σχολικής Ζωής σε κάθε σχολική μονάδα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παράλληλα στόχος είναι η ενδυνάμωση υποστηρικτικών φορέων με αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού ενώ θα εισαχθούν ειδικά θεματικά Εργαστήρια Δεξιοτήτων στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα από το Νηπιαγωγείο μέχρι και το Γυμνάσιο, όπως τα προγράμματα «Ημερολόγια Εκφοβισμού» για μαθητές Γυμνασίου και η «Σχολική Διαμεσολάβηση: Πρόληψη και Επίλυση της Ενδοσχολικής Βίας», για μαθητές από ΣΤ’ Δημοτικού και άνω.
Επιμόρφωση δασκάλων και καθηγητών
Οι επιμορφώσεις σε πάνω από 125.000 εκπαιδευτικούς σε σχετικά θέματα, καθώς και τα 166 Νέα Προγράμματα Σπουδών και τα νέα σχολικά εγχειρίδια που θα τα συνοδεύουν καλλιεργούν το πνεύμα κατά της βίας και των διακρίσεων ενώ το Πρόγραμμα «Ζούμε Αρμονικά ΜΑΖΙ, Σπάμε τη Σιωπή!» συμπληρώνει τις δράσεις και ταυτόχρονα αποτελεί, σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Παιδείας, «μια πολυπαραγοντική, οργανωμένη και εξειδικευμένη απάντηση σε φαινόμενα ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού».
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς, και στελέχη εκπαίδευσης, με στόχο την πρόληψη, αντιμετώπιση και προστασία παιδιών και εφήβων από κάθε μορφή βίας και σχολικού εκφοβισμού και την δημιουργία ασφαλών, συμπεριληπτικών, και υγειών σχολικών κοινοτήτων και εκπαιδευτικών περιβαλλόντων ικανών να προάγουν την αρμονική ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και πρόοδο όλων των μαθητών/τριών και εκπαιδευμένων. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται μέσω εθνικών πόρων που έχει διαθέσει το υπουργείο Παιδείας.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές το νομοσχέδιο θα περιλαμβάνει τις εξής ρυθμίσεις:
– Δημιουργούνται ομάδες δράσεις για την αντιμετώπιση της σχολικής βίας.
Σε επίπεδο σχολικής μονάδας, ο Διευθυντής μαζί με έναν εκπαιδευτικό που ορίζεται από εκείνον (στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση) ή τον Σύμβουλο Σχολικής Ζωής (στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση) θα είναι Υπεύθυνοι Αντιμετώπισης της Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού και θα λειτουργούν ως σημείο αναφοράς και ενημέρωσης για θέματα σχολικού εκφοβισμού, θα υλοποιούν εκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα ευαισθητοποίησης στη σχολική μονάδα τους και θα επιλαμβάνονται περιστατικών ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού, σε άμεση επικοινωνία με την τετραμελή Ομάδα Δράσης της Διεύθυνσης στην οποία υπάγονται.
Σε επίπεδο Διεύθυνσης Εκπαίδευσης, θα λειτουργήσουν τετραμελείς Ομάδες Δράσης, αποτελούμενες από τον Διευθυντή Εκπαίδευσης, έναν Σύμβουλο Εκπαίδευσης, έναν ψυχολόγο και έναν κοινωνικό λειτουργό ώστε να υπάρχει εποπτεία του προγράμματος σε τοπικό επίπεδο. Οι Ομάδες Δράσεις θα συντάσσουν ετήσιες εκθέσεις με τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά τους για τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας που έλαβαν χώρα μαζί με τις προτάσεις τους, και θα τις υποβάλλουν στον Περιφερειακό Διευθυντή Εκπαίδευσης ο οποίος θα ενημερώνει τακτικά το ΥΠΑΙΘ, εξασφαλίζοντας τη χάραξη μελλοντικής πολιτικής ενάντια στην ενδοσχολική βία βάσει δεδομένων.
Σε κεντρικό επίπεδο, θα συσταθεί επιτροπή εμπειρογνωμόνων που έχει την ευθύνη για την εποπτεία και την επιμέλεια του προγράμματος, καθώς και τη συναγωγή σχετικών συμπερασμάτων. Η επιτροπή θα αναλάβει την εκπόνηση ειδικών πρωτοκόλλων πρόληψης και χειρισμού φαινομένων ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η επιστημονική αρτιότητα του προγράμματος.
– Αναπτύσσεται πλατφόρμα για αναφορές περιστατικών βίας με την δυνατότητα και ανώνυμης αναφοράς.
Η πλατφόρμα έχει αναπτυχθεί από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων (ΙΤΥΕ) ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ σε συνεργασία με την κεντρική επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Σε αυτήν, οι μαθητές θα μπορούν να αναφέρουν περιστατικά συμπληρώνοντας την ειδικά διαμορφωμένη φόρμα καταγραφής περιστατικού ΑΝΩΝΥΜΑ ή επώνυμα, ενώ οι γονείς θα μπορούν να αναφέρουν περιστατικά επώνυμα. Θα δοθεί έτσι η δυνατότητα σε περισσότερα θύματα σχολικού εκφοβισμού να μιλήσουν και να υποστηριχθούν. Θα απαιτείται η σύνδεση με κωδικούς Πανελληνίου Σχολικού Δικτύου (για μαθητές) ή Taxis (για γονείς).
Η πλατφόρμα θα περιέχει επίσης πρωτόκολλα διαχείρισης περιστατικών, καλές πρακτικές, καθώς και στοχευμένο ενημερωτικό υλικό προς ενημέρωση της εκπαιδευτικής κοινότητας, τους γονείς και το ευρύτερο κοινό, λειτουργώντας έτσι ως κεντρικός ψηφιακός κόμβος του ΥΠΑΙΘ κατά της ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού.
Η αναφορά θα αποστέλλεται στην ομάδα Δράσης όπου αποδέκτες των αναφορών θα είναι οι Υπεύθυνοι Αντιμετώπισης της Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού της οικείας σχολικής μονάδας που θα μπορούν να επιληφθούν αμέσως των περιστατικών αυτών και στην ομάδα Δράσης της αρμόδιας Δ/νση Εκπαίδευσης.
Σε περίπτωση αδυναμίας επίλυσης του ζητήματος σε επίπεδο σχολείου, η σχολική ομάδα δράσης καταφεύγει στην αρμόδια ομάδα της Δ/νσης Εκπαίδευσης για υποστήριξη.
– Συστηματικές επιμορφώσεις εκπαιδευτικών.
Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) θα αναπτύξει νέο και εμπλουτισμένο υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Άμεσος στόχος είναι η επιμόρφωση των Ομάδων Δράσης των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης και των Υπεύθυνων Αντιμετώπισης της Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού των σχολικών μονάδων μέσα στο πρώτο έτος λειτουργίας του προγράμματος.
Υπενθυμίζεται ότι πριν από λίγες ημέρες είχε ανακοινωθεί η ανάπτυξη πλατφόρμας για την καταχώριση περιστατικών ενδοσχολικής βίας, η οποία θα υποστηριχθεί τεχνικά από το ο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων (ΙΤΥΕ) ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ, του οργανισμού που έχει την ευθύνη και για την έκδοση των σχολικών βιβλίων. Η πλατφόρμα θα είναι διαθέσιμη για όλους όσοι θέλουν να κάνουν καταγγελία ανώνυμα αλλά και επώνυμα εφόσον το επιθυμούν. Αποδέκτες αυτών των αναφορών θα είναι οι Υπεύθυνοι Αντιμετώπισης της Σχολικής Βίας και Εκφοβισμού του κάθε σχολείου, αλλά και οι Ομάδες Δράσεις. Όπως είπε η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, «στο νομοσχέδιο θα περιλαμβάνεται και διάταξη ενταγμένη στο “Πρόγραμμα Φιλία”, που θα προβλέπει ψηφιακή πλατφόρμα, στην οποία θα υπάρχει πρόβλεψη για ανώνυμες καταγγελίες για περιστατικά σχολικής βίας, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους μαθητές να μιλήσουν. Είναι νέο πρόγραμμα, που θα δίνει δυνατότητα για ανώνυμες καταγγελίες, και θα γίνει πολύ άμεσα».
Η υπουργός δήλωσε ότι προσλήφθηκαν στα σχολεία 3200 ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, υπάρχουν σύμβουλοι σχολικής ζωής και υπογράμμισε ότι έχουμε πολλές καταγγελίες για φερόμενα περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης, τα οποία θα ήταν λιγότερα αν από αρκετά χρόνια νωρίτερα είχαμε μάθημα σεξουαλικής αγωγής από την 3η Δημοτικού. Το νέο πρόγραμμα «ΦΙΛΙΑ» περιλαμβάνει ένα πλέγμα δράσεων και στοχευμένο εκπαιδευτικό υλικό για την σχολικό εκφοβισμό και την ενίσχυση του ασφαλούς περιβάλλοντος. Έχει ως βασικούς στόχους την πρόληψη αντιμετώπιση και την προστασία παιδιών και εφήβων από κάθε μορφή βίας και απευθύνεται σε στελέχη εκπαίδευσης, εκπαιδευτικούς, μαθητές και γονείς.
Το bullying στην Ελλάδα και το εξωτερικό
Σύμφωνα με Πανελλαδική έρευνα που διεξήχθη για το Χαμόγελο του Παιδιού (2022), βασικές Αιτίες που οι νέοι (16-20 ετών) αποδίδουν την πυροδότηση του εκφοβισμού είναι η διαφορετικότητα και συγκεκριμένα η διαφορετική εθνικότητα (85%), σεξουαλική ταυτότητα (82%) και νοητική ικανότητα (82%). Επιπλέον, μόνο 40% όσων δέχθηκαν εκφοβισμό σε παιδική ηλικία ζήτησαν βοήθεια, με τους γονείς να αποτελούν πρώτη επιλογή στο 18%, και τους καθηγητές στο 6%.
Σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO επί του θέματος, παγκοσμίως, 1 στους 3 μαθητές έχει υπάρξει θύμα σχολικού εκφοβισμού από συμμαθητές του τον τελευταίο μήνα. Ειδικότερα την Ευρώπη, το η αναλογία είναι 1 στους 4 μαθητές. Το ποσοστό μαθητών που υφίσταται σχολική βία μειώνεται με την ηλικία, με τα μεγαλύτερα ποσοστά ωστόσο να καταγράφονται μεταξύ 10-15 ετών, ενώ μόνο σε 5 χώρες έχει μειωθεί το ποσοστό των μαθητών που είναι θύμα σχολικού εκφοβισμού και σωματικής βίας. Σύμφωνα με στοιχεία του Π.Ο.Υ. τα αγόρια τείνουν να εκφοβίζουν άλλους περισσότερο από τα κορίτσια, ενώ περίπου 1 στα 12 αγόρια (8%) δήλωσε ότι είχαν εκφοβίσει άλλους τουλάχιστον 2-3 φορές τους τελευταίους δύο μήνες, σε σύγκριση με 1 στα 20 κορίτσια (5%).
Ισίδωρος Ρούσσος
