«Εδώ ήταν κατώτερος ο μαύρος, εκεί ο Άραβας, εκεί ο Εβραίος, αλλού ο Ασιάτης, ανάλογα με το πού βρισκόσουν. Και τα έθνη που έγιναν μεγάλα και τρανά λόγω κάποιου ιστορικού ατυχήματος ήταν αυτά που κυριάρχησαν. Για μια συγκεκριμένη εποχή» (σ. 141).
Ο Αφροαμερικανός δημοσιογράφος και ζωγράφος Σίμιον Μπράουν πηγαίνει στο Παρίσι από τον φόβο ότι αν μείνει στη χώρα του θα αναγκαστεί να σκοτώσει άνθρωπο. Η Γαλλία πιστεύει ότι θα του φέρει την απαιτούμενη εσωτερική γαλήνη, ότι θα λειτουργήσει καταπραϋντικά απέναντι στα τόσα χρόνια φυλετικής βίας που έχει υποστεί. Όμως, γρήγορα συνειδητοποιεί ότι η προκατάληψη υπάρχει πάντα, μόνο τα θύματα αλλάζουν. Η στάση της γαλλικής κυβέρνησης απέναντι στους Αλγερινούς θα τον κάνει να αντιληφθεί τη μετάθεση του προβλήματος· πάντα θα υπάρχει η συμπεριφορά του καταπιεστή και του καταπιεζόμενου. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης επιβιώνουν στο διηνεκές, απλά αλλάζουν κάθε φορά ονομασίες.
Ο Αφροαμερικανός συγγραφέας Γουίλλιαμ Γκάρντνερ Σμιθ γνώρισε ο ίδιος τη βία από τα παιδικά του ήδη χρόνια στη Φιλαδέλφεια. Το 1951 κατέφυγε στη Γαλλία, όπου κι εκεί όμως διέκρινε τα εμφανή προβλήματα, σ’ αντίθεση με την εξωραϊστική εικόνα πολλών ομότεχνών του. Στο συγκεκριμένο και πιο γνωστό μυθιστόρημά του που κυκλοφόρησε το 1963 –ανατριχιαστικά επίκαιρο, καθότι διαχρονικό- καταγράφει το σκληρό πορτρέτο του αιώνιου ρατσισμού και της προκατάληψης. Το μίσος ενεδρεύει όχι μόνο στην πλευρά του κυρίαρχου έθνους, αλλά και μεταξύ των ίδιων των θυμάτων. Όχι τυχαία, αυτό είναι και το μοναδικό μυθιστόρημα του Σμιθ που δεν μεταφράστηκε στα γαλλικά παρά μόνο πρόσφατα, επαναφέροντας στην επικαιρότητα τον λησμονημένο, αλλά τόσο απαραίτητο, συγγραφέα.
«Ο πόνος στο κεφάλι του είχε μειωθεί λιγάκι και πριν βυθιστεί στον ύπνο σκέφτηκε το πρόσωπο του Γάλλου μπάτσου, το πρόσωπο του Κρις, του Μάικ, του ναύτη, το πρόσωπο του Ναζί βασανιστή στο Μπούχενβαλντ και στο Νταχάου, το πρόσωπο του υστερικού όχλου στο Λιτλ Ροκ, το πρόσωπο του Νοτιοαφρικανού ρατσιστή ή του Πορτογάλου χασάπη στην Ανγκόλα και, ναι, τα μαύρα πρόσωπα των δολοφόνων του Λουμούμπα – όλοι είχαν το ίδιο πρόσωπο. Όπου κι αν υπήρχε αυτό το πρόσωπο, ήταν εχθρός του· και όποιος φοβόταν, βασανιζόταν ή πολεμούσε ενάντια σ’ αυτό το πρόσωπο ήταν αδελφός του» (σ. 262).
Το «Πρόσωπο από πέτρα» του Γουίλλιαμ Γκάρντνερ Σμιθ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στερέωμα σε μετάφραση Κατερίνας Σχινά.
Κώστας Μοστράτος
