Σε αχαρτογράφητα νερά βυθίζεται η Γαλλία – Τα σενάρια της επόμενης ημέρας

Σε αχαρτογράφητα νερά εισέρχεται η 5η Γαλλική Δημοκρατία καθώς η κυβέρνηση μειοψηφίας του πρωθυπουργού Μισέλ Μπαρνιέ αντιμετωπίζει σχεδόν βέβαιη ήττα κατά τη σημερινή ψηφοφορία δυσπιστίας που αναμένεται περίπου στις 8μμ η ώρα Ελλάδας.

Εάν η ψηφοφορία της Τετάρτης διεξαχθεί, η κυβέρνηση του Μπαρνιέ, η οποία ανέλαβε καθήκοντα μόλις τον Σεπτέμβριο, θα είναι η πρώτη στη Γαλλία που θα ανατραπεί με πρόταση δυσπιστίας από το 1962 όταν οδηγήθηκε σε έξοδο η κυβέρνηση Πομπιντού . Η κατάρρευση του κυβερνητικού σχήματος από τις ψήφους της Αριστεράς και της Ακροδεξιάς θα αποτελέσει σοβαρή δοκιμασία για την δεύτερη οικονομική δύναμη στην ΕΕ και το μέλλον της ίδιας της Ένωσης μερικές πριν από την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Η ψήφος κινδυνεύει να καταστήσει «τα πάντα πιο δύσκολα και πιο σοβαρά», δήλωσε την Τρίτη στους βουλευτές ένας σαφώς ταλαιπωρημένος Μπαρνιέ, προσθέτοντας ότι η κατάσταση της Γαλλίας ήταν ήδη «δύσκολη από δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική άποψη» και «πολύ δύσκολη από οικονομική και κοινωνική άποψη». Σε τηλεοπτική συνέντευξη που παραχώρησε αργά την Τρίτη, ο Μπαρνιέ προειδοποίησε ότι υπάρχει «μεγάλη ένταση στη Γαλλία» και δήλωσε ότι για να ανακτήσει η χώρα την πολιτική σταθερότητα θα πρέπει να παραμείνει στη θέση του.

Ο υπουργός Εσωτερικών Μπρουνό Ρεταλιό δήλωσε από την πλευρά του ότι η ανατροπή της κυβέρνησης θα «ρίξει τη Γαλλία και τους Γάλλους σε μια ανυπόφορη κατάσταση». Όσοι υποστηρίζουν την πρόταση έπαιζαν «ρωσική ρουλέτα» με το μέλλον της, είπε.

Η κοινοβουλευτική συζήτηση αναμένεται να ξεκινήσει στις 4 μ.μ. τοπική ώρα ( 5 η ώρα Ελλάδας) , και θα ακολουθήσει ψηφοφορία περίπου τρεις ώρες αργότερα. Έχουν κατατεθεί δύο ξεχωριστές προτάσεις δυσπιστίας, από τον συνασπισμό της Αριστεράς και την Ακροδεξιά  με την πρώτη να θεωρείται βέβαιο ότι θα υπερψηφιστεί .

Ο πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος βρίσκεται σε επίσκεψη στη Σουηδική Αραβία, αναμένεται να επιστρέψει σήμερα στο Παρίσι γεγονός που οδήγησε τα γαλλικά ΜΜΕ να περιγράψουν την χρονική συγκυρία ως «στιγμή της αλήθειας» που κινδυνεύει να «βυθίσει τη Γαλλία σε αχαρτογράφητα νερά ».

Η πολιτική κρίση της Γαλλίας, που κυοφορείται τους τελευταίους τρεις μήνες, ξέσπασε  τη Δευτέρα, όταν ο πρωθυπουργός Μισέλ Μπαρνιέ δήλωσε ότι θα προωθήσει το  νομοσχέδιο για την συνιστώσα της κοινωνικής ασφάλισης  στον  προϋπολογισμό του 2025 μέσω του κοινοβουλίου χωρίς ψηφοφορία. Το συνταγματικό μέτρο που του επιτρέπει να το κάνει αυτό, γνωστό ως άρθρο 49.3, προσφέρει στους βουλευτές την ευκαιρία να αμφισβητήσουν την κίνηση της κυβέρνησης μέσω μιας πρότασης δυσπιστίας που θα έπρεπε να ψηφιστεί εντός 48 ωρών. Εάν η ψηφοφορία είναι επιτυχής, η κυβέρνηση αποχωρεί.

«Το μπλοκάρισμα αυτού του προϋπολογισμού είναι, δυστυχώς, ο μόνος τρόπος που μας δίνει το σύνταγμα για να προστατεύσουμε τον γαλλικό λαό από έναν επικίνδυνο, άδικο και τιμωρητικό προϋπολογισμό», δήλωσε την Τρίτη η Μαρίν Λεπέν.

Ο Μπαρνιέ, ο οποίος διορίστηκε από τον Μακρόν μετά τις πρόωρες εκλογές του Ιουνίου βρίσκεται αντιμέτωπος με μια Βουλή  διαιρεμένη σε τρία περίπου ίσα μπλοκ χωρίς σαφή πλειοψηφία Απέτυχε  να κερδίσει την υποστήριξη των βουλευτών για έναν αυστηρό προϋπολογισμό προκειμένου να  σώσει τη Γαλλία από την δημοσιονομική κατάρρευση . Ο προϋπολογισμός που περιλαμβάνει αυξήσεις φόρων και περικοπές δημοσίων δαπανών συνολικού ύψους περίπου 60 δισ. ευρώ (50 δισ. στερλίνες) με στόχο τη μείωση του ελλείμματος του δημόσιου τομέα της χώρας σε περίπου 5% του ΑΕΠ, από 6,1% φέτος – υπερδιπλάσιο του ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου στην ευρωζώνη.

Εάν η κυβέρνηση του Μπαρνιέ πέσει, θα είναι η πιο σύντομη σε διάρκεια διακυβέρνηση από την έναρξη της Πέμπτης Δημοκρατίας το 1958. Αν και ο πρωθυπουργός θα πρέπει να προσφέρει την παραίτησή του, ο Μακρόν θα μπορούσε να του ζητήσει να παραμείνει ως υπηρεσιακός υπουργός.

Ο πρόεδρος θα πρέπει στη συνέχεια να διορίσει νέο πρωθυπουργό, αλλά αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να μην γίνει πριν από το επόμενο έτος. Το σύνταγμα της Γαλλίας δεν επιτρέπει τη διάλυση του κοινοβουλίου δύο φορές μέσα σε ένα χρόνο, οπότε δεν μπορούν να γίνουν νέες εκλογές πριν από τον Ιούλιο.

Παρόλο που το Λαϊκός Συνασπισμός της Αριστερας , η πρώτη κοινοβουλευτική δάναμη και οι σύμμαχοί του αμφισβητούν σταθερά τον Μπαρνιέ από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, ο Εθνικός Συναγερμός της Λεπέν -το οποίο στην πραγματικότητα κρατά την τύχη της κυβέρνησης στα χέρια του- απέφυγε μέχρι τώρα να τραβήξει τη σκανδάλη ψηφίζοντας με τα αριστερά κόμματα της αντιπολίτευσης. Η απόφαση να το πράξει αυτό αποτελεί επίσης ένα στοίχημα για το προεδρικό στοίχημα της Λεπέν το 2027.

Η Λεπέν έχει περάσει χρόνια προσπαθώντας να παρουσιάσει τον Εθνικό  Συναγερμό  ως ένα υπεύθυνο κυβερνητικό κόμμα και ενώ οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων του θα υποστήριζε μια κίνηση για την πτώση της κυβέρνησης, οι πιο μετριοπαθείς συντηρητικοί μπορεί κάλλιστα να αναστατωθούν.

Το διπλό παιχνίδι της Λεπέν

Ενώ ο Ζόρνταν Μπαρντεέλα και η Μαρίν Λεπέν φροντίζουν να μην ζητούν οι ίδιοι την παραίτηση του αρχηγού του κράτους, αφήνουν τα στρατεύματά τους να διαδώσουν την ιδέα. Μέσω της πρότασης μομφής που οι ακροδεξιοί βουλευτές λένε ότι θέλουν να ψηφίσουν την Τετάρτη, στο στόχαστρο μπαίνει πράγματι ο πρόεδρος.

Ο Εθνικός Συναγερμός (RN) έχει πάψει εδώ και καιρό να δίνει ιδιαίτερη σημασία στον Εμανουέλ Μακρόν. « Πρόκειται για έναν έκπτωτο δημοκρατικό μονάρχης που κυκλοφορεί με ανοιχτό πουκάμισο και θηλιά στο λαιμό του μέχρι την επόμενη διάλυση», λέει για τον πρόεδρο της Δημοκρατίας ο Φιλίπ Ολιβιέ , ευρωβουλευτής, σύμβουλος της Μαριν Λεπέν και πρόεδρος της ομάδας RN στην Εθνοσυνέλευση.

Τα ερωτήματα της επόμενης ημέρας 

Τα ερωτήματα που τίθενται για την επόμενη ημέρα μετά την ψηφοφορία στην γαλλική Εθνοσυνέλευση αφορούν την διακυβέρνηση της χωρας σε συνθήκες πολιτικής αβεβαιότητας Για παράδειγμα  είναι υποχρεωμένος ο πρωθυπουργός να παραιτηθεί σε περίπτωση ψήφου δυσπιστίας; Υπάρχει κίνδυνος να μην έχει προϋπολογισμό η Γαλλία για το 2025 και να κανει σταση πληρωμών ;

Είναι υποχρεωμένος ο πρωθυπουργός να παραιτηθεί αν εγκριθεί πρόταση μομφής;

Σύμφωνα με το άρθρο 50 του Συντάγματος, όταν η Εθνοσυνέλευση εγκρίνει πρόταση μομφής, ο Πρωθυπουργός «οφείλει» να υποβάλει την παραίτησή του στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.«Δεν υπάρχει καμία ασάφεια σχετικά με το γεγονός ότι η κυβέρνηση παραιτείται αμέσως» εάν εγκριθεί μια τέτοια πρόταση, εξηγεί ο ειδικός συνταγματολόγος Ζουλιέν Μπουντόν καθηγητής δημοσίου δικαίου στο Πανεπιστήμιο Paris-Saclay.«Δεν ορίζεται προθεσμία, αλλά θα ήταν δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί η παραίτηση του αρχηγού του κράτους δεν πρέπει να υποβληθεί αμέσως», συμφωνεί Στεφάνι Νταμρεί καθηγήτρια δημόσιου δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Λιλ.

Τι θα συμβεί με τα νομοσχέδια που κατέθεσε η κυβέρνηση Μπαρνιέ;

Εάν η κυβέρνηση ανατραπεί, όλα τα νομοσχέδια που βρίσκονται υπό εξέταση θα παγώσουν αμέσως, σύμφωνα με επιφανείς νομικούς που μιλούν στη εφημερίδα Le Monde. Ολα παγώνουν ξεκινώντας από τα νομοσχέδια του προϋπολογισμού που συζητούνται στο Κοινοβούλιο, και το πιο εμβληματικό από όλα, το νομοσχέδιο για τα δημοσιονομικά (PLF) του 2025. ΟΙ επιφανείς; συνταγματολόγοι της Γαλλίας υποστηρίζουν ότι «η κυβέρνηση θα μπορεί να κάνει μόνο “ τις καθημερινές δουλειές”. Σε αντίθεση με τους συναδέλφους του, ο Ματιέ Καρπεντιέ καθηγητής δημοσίου δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης-Capitole, υποστηρίζει ότι «τίποτα στην πρόσφατη κοινοβουλευτική μας ιστορία δεν δικαιολογεί τη θέση ότι η ανατροπή της κυβέρνησης καθιστά τα νομοθετικά της κείμενά της άκυρα». Η μόνη επιτυχής πρόταση μομφής, που ψηφίστηκε τον Οκτώβριο του 1962 κατά της κυβέρνησης Πομπιντού, ακολουθήθηκε από τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης «η οποία κατέστησε άκυρη κάθε εκκρεμή νομοθεσία», συνεχίζει. Σήμερα όμως η κατάσταση είναι διαφορετική, διότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μπορεί να προκηρύξει γενικές εκλογές πριν από τον Ιούλιο του 2025 το νωρίτερο.

Υπάρχει κίνδυνος να παγώσει ο προϋπολογισμός;

Εάν η κυβέρνηση αποδοκιμαστεί, οι πιθανότητες να εγκριθεί από το Κοινοβούλιο ο προϋπολογισμός για το 2025 θα καταστούν ελάχιστες. Οι προθεσμίες είναι πολύ στενές για να εξεταστεί ένα νέο σχέδιο που θα ετοιμάσει η επόμενη κυβέρνηση από την Εθνοσυνέλευση και τη Γερουσία πριν από τις 31 Δεκεμβρίου.

Αν και τεχνικά είναι πιθανό το κράτος να μην είναι σε θέση να πραγματοποιήσει δαπάνες ή να εισπράξει έσοδα την 1η Ιανουαρίου, το γαλλικό νομικό σύστημα διαθέτει ασφαλιστικές δικλείδες για να αποτρέψει αυτό που θα ήταν παρόμοιο με το αμερικανικό shutdown – όταν οι κυβερνητικές δραστηριότητες σταματούν επειδή δεν έχει επιτευχθεί συμφωνία για τον προϋπολογισμό. Αυτή η διαμόρφωση δεν έχει συμβεί ποτέ στην ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας.

Με ποιους τρόπους θα συνεχίσει το κράτος να λειτουργεί το 2025;

Σε περίπτωση που δεν έχει ψηφιστεί και δημοσιευτεί προϋπολογισμός μέχρι το τέλος του έτους, η νέα κυβέρνηση (ή η παραιτηθείσα κυβέρνηση) θα μπορούσε να ζητήσει «επείγουσα εξουσιοδότηση από το Κοινοβούλιο για την επιβολή φόρων και τις πιστώσεις που αφορούν τις υπηρεσίες που έχουν ψηφιστεί», όπως προβλέπεται στην παράγραφο 4 του άρθρου 47 του Συντάγματος.

Αυτός ο ειδικός νόμος, οι λεπτομέρειες του οποίου καθορίζονται στο άρθρο 45 του κανονισμού για τα δημοσιονομικά θέματα θα επέτρεπε την προσωρινή ανανέωση των δαπανών και των εσόδων του προϋπολογισμού του 2024 για το 2025. Ο Εθνικός Συναγερμός έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί ότι θα ψηφίσει υπέρ του ειδικού νομοσχεδίου που θα επιτρέψει «τουλάχιστον την ανανέωση του προϋπολογισμού του 2024, εν αναμονή μιας νέας κυβέρνησης και ενός επίσημου δημοσιονομικού νόμου», όπως υπογράμμισα η Μαρίν Λεπέν σε άρθρο της στη Le Figaro.

Ωστόσο, αυτή η λύση θα ήταν μόνο βραχύβια, ιδίως δεδομένης της επιδείνωσης του ελλείμματος

Η πολιτική αβεβαιότητα τροφοδοτεί τη δυσπιστία των επενδυτών: συμβάλλει στην αύξηση των επιτοκίων με τα οποία η Γαλλία αναλαμβάνει χρέος (τα οποία είναι ήδη υψηλά) και θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στη χρηματιστηριακή αγορά και την οικονομία στο σύνολό της. Επομένως, θα ήταν προς το συμφέρον της νέας κυβέρνησης να καταθέσει το συντομότερο δυνατό ένα νέο νομοσχέδιο για τα δημοσιονομικά του 2025, το οποίο, μόλις εγκριθεί από το Κοινοβούλιο, θα αντικαταστήσει αυτόν τον «αυτόματο» προϋπολογισμό.

Πώς επιλέγει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τον πρωθυπουργό;

Θεωρητικά, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει την εξουσία να διορίσει το πρόσωπο της επιλογής του στη θέση του Πρωθυπουργού. Δεν έχει καμία νομική υποχρέωση να επιλέξει ένα μέλος της μεγαλύτερης ομάδας στην Εθνοσυνέλευση. Ωστόσο, η θεσμική λογική δεν του επιτρέπει να παρακάμψει τη γνώμη της πλειοψηφίας των βουλευτών, δεδομένου ότι μια κυβέρνηση που θα πήγαινε κόντρα στις επιθυμίες τους θα μπορούσε γρήγορα να ανατραπεί με πρόταση μομφής. Επομένως, ο αρχηγός του κράτους αναμένεται να επιλέξει έναν υποψήφιο που είναι πιθανό να κερδίσει την υποστήριξη της πλειοψηφίας των βουλευτών – ή τουλάχιστον να μην απορριφθεί από την πλειοψηφία τους.

Τίποτα δεν θα εμπόδιζε τον Εμανουέλ Μακρόν να επαναπροτείνει τον Μισέλ Μπαρνιέ, ακόμη και αν ο τελευταίος αποδοκιμαζόταν από τους βουλευτές.

Τι είναι η κυβέρνηση τεχνοκρατών ;

Εάν η κατάσταση είναι αδιέξοδη, ο διορισμός μιας «τεχνικρατικής» κυβέρνησης θα μπορούσε να είναι η διέξοδος. Αυτό συνεπάγεται τον διορισμό υπουργών χωρίς κομματική ένταξη για τη διαχείριση των τρεχουσών υποθέσεων και την εφαρμογή ορισμένων συναινετικών μεταρρυθμίσεων, με την υποστήριξη των διαφόρων πολιτικών μπλοκ στη Συνέλευση κατά περίπτωση.

Αυτή η κατάσταση , την οποία η Ιταλία έχει βιώσει αρκετές φορές σε περιόδους κρίσης,στη Γαλλία δεν έχει διαρκέσει ποτέ για πολύ καιρό. Πράγματι, είναι δύσκολο για μια τέτοια εκτελεστική εξουσία να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα λόγω έλλειψης νομιμοποίησης από την κάλπη. Πάνω απ’ όλα, αυτή η υπόθεση θα προσέκρουε γρήγορα στη δυσκολία κατάρτισης ενός νέου προϋπολογισμού για το 2025, τη στιγμή που οι διάφορες πολιτικές ομάδες ήδη πασχίζουν να καταλήξουν σε συναίνεση για τα κείμενα του προϋπολογισμού τις τελευταίες εβδομάδες.

Τι είναι η υπηρεσιακή κυβέρνηση;

Όταν ένας πρωθυπουργός παραιτείται, αλλά ο διάδοχός του δεν έχει ακόμη διοριστεί, ο ίδιος και οι υπουργοί του παραμένουν προσωρινά στην εξουσία για να «διαχειριστούν τις τρέχουσες υποθέσεις», δηλαδή να εξασφαλίσουν τη συνέχεια του κράτους και των υπηρεσιών του, και συνεπώς την ουσιαστική καθημερινή λειτουργία των διοικήσεων για τις οποίες είναι υπεύθυνοι.«Ένας υπουργός που παραιτείται δεν είναι πλέον πραγματικά υπουργός, αλλά ενεργεί ως υπουργός. Δεν μπορεί να κάνει οτιδήποτε, υπάρχουν όρια στην εξουσία του», δηλώνει  στη Le Monde τον Ιούλιο του 2024 ο Μπενζαμίν Μορέλ λέκτορας δημοσίου δικαίου στο Πανεπιστήμιο Paris-Panthéon-Assas.

Μια κυβέρνηση που είναι επιφορτισμένη με τη διεκπεραίωση των καθημερινών υποθέσεων δεν μπορεί, κατ’ αρχήν, να λαμβάνει μέτρα πολιτικού χαρακτήρα: δεν μπορεί να δημιουργεί νέα δικαιώματα και υποχρεώσεις για τον πληθυσμό, να λαμβάνει μέτρα που δεν προβλέπονται ήδη από τους υπάρχοντες και θεσπισμένους νόμους ή να προβαίνει σε σημαντικούς διορισμούς.Ωστόσο, μπορεί να εκδίδει διατάγματα, εγκυκλίους και διαταγές για την εφαρμογή νόμων που έχουν ήδη ψηφιστεί.

Κανένα νομικό κείμενο δεν ορίζει συγκεκριμένα τι μπορεί ή δεν μπορεί να κάνει μια παραιτούμενη κυβέρνηση. Πρόκειται για μια παραδοσιακή αρχή του δημόσιου δικαίου που χρονολογείται από την Τρίτη Δημοκρατία και έχει επιβεβαιωθεί στην πράξη . Ομως επειδή υπάρχουν ελάχιστα προηγούμενα, η νομολογία είναι ισχνή. «Η διαχωριστική γραμμή είναι δύσκολο να χαραχθεί, επειδή είναι θέμα που πρέπει να αποφασίσει το Conseil d’Etat», σημειώνει  το περασμένο καλοκαίρι ο συνταγματολόγος Ντομινίκ Ρουσσό .Το Conseil d’Etat έχει την εξουσία να αμφισβητήσει ένα διάταγμα εάν κρίνει ότι το μέτρο υπερβαίνει τον στόχο της διατήρησης της συνέχειας των δημόσιων υπηρεσιών.

Από την άλλη πλευρά, οι εξουσίες μιας παραιτηθείσας κυβέρνησης δεν περιορίζονται όταν τα μέτρα που λαμβάνονται είναι επείγοντα. Εάν η κυβέρνησή της αποδοκιμαστεί, αυτή η επείγουσα εξαίρεση θα μπορούσε να επιτρέψει στην κυβέρνηση Μπαρνιέ να υποβάλει, πριν από το τέλος του έτους, ένα ειδικό νομοσχέδιο που θα την εξουσιοδοτεί να συνεχίσει να επιβάλλει τους υφιστάμενους φόρους μέχρι την ψήφιση του νόμου για τα δημοσιονομικά του έτους.

Πότε μπορεί να πραγματοποιηθεί η επόμενη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης;

Η επιστροφή στις κάλπες θεωρείται γενικά ως μια επιλογή για την αποσαφήνιση ή την αποσυμφόρηση μιας τεταμένης πολιτικής κατάστασης. Ωστόσο, στην παρούσα περίπτωση και προς το παρόν, η επιλογή αυτή αποκλείεται κατ’ αρχήν. Το άρθρο 12 του Συντάγματος απαγορεύει «νέα διάλυση κατά το έτος που ακολουθεί» τις προηγούμενες εκλογές.

Πηγή: Le Monde