«Κάποια στιγμή ο Καζαντζάκης τον σημαδεύει με το δάχτυλο και τον ρωτά: ‘Πες μου, τι αγαπάς περισσότερο στη ζωή;’. Και η απάντηση του Ιστράτι: ‘Αγαπώ να πιστεύω σε όλα!’ (σσ. 193-194)».
Η θυελλώδης ιστορία του διάσημου στην εποχή του Ελληνορουμάνου συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι. Τον παρακολουθούμε από τη γέννησή του στη Βραΐλα της Ρουμανίας το 1884 και τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια μέχρι τις πολλές περιπλανήσεις του. Καταγράφονται η αιώνια πίστη στη φιλία και την ελευθερία, οι διάφορες δουλειές του ποδαριού, η απόπειρα αυτοκτονίας με ξυράφι στη Νίκαια και η γνωριμία με τον Ρομέν Ρολάν, με τη στήριξή του οποίου θα οδηγηθεί στην παγκόσμια φήμη. Το 1927 ο Ιστράτι θα παρευρεθεί στη Ρωσία για τη δεκαετή επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, θα ενθουσιαστεί αρχικά με την κατάσταση στη χώρα, θα συνδεθεί με βαθιά φιλία με τον Νίκο Καζαντζάκη και θα κάνει ένα σύντομο πέρασμα στην Ελλάδα, όπου θα προκαλέσει σκάνδαλο και θα απελαθεί. Μια δεύτερη επίσκεψη στη Ρωσία και η μεταστροφή του, όταν συνειδητοποιεί τα τρωτά του καθεστώτος, θα τον οδηγήσει στο να θεωρηθεί προδότης και να χάσει παλιούς φίλους του. Το 1935 πεθαίνει στην πατρίδα του σε ηλικία 51 ετών.
Ποιος τελικά ήταν ο Παναΐτ Ιστράτι; Ο Κώστας Ακρίβος βυθίζεται στην πολυτάραχη εκείνη ιστορική περίοδο, περιγράφοντας αναλυτικά τον βίο και το έργο του συγγραφέα που χαρακτηρίστηκε ως ο «Γκόρκι των Βαλκανίων» και θεωρήθηκε ως ο καλύτερος Ανατολίτης παραμυθάς. Ο Ιστράτι αποδεικνύεται ασυμβίβαστος, γνήσιος επαναστάτης, αξιοθαύμαστος, λάτρης της ζωής, με μια δύσκολη και συναρπαστική πορεία και σημαντικότατα βιβλία που ευτυχώς τα τελευταία χρόνια διαβάζονται και εκτιμώνται ξανά.
«Μπορεί στον τομέα της λογοτεχνίας να μην έχει βρει ακόμη τον μέντορά του, αυτό όμως δεν τον εμποδίζει να μάχεται, έστω γραπτώς, για τις ιδέες του: στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας Λα Φέιγ δημοσιεύεται το άρθρο του ‘Τολστοϊσμός ή Μπολσεβικισμός;’. Πρόκειται για έναν τίτλο που ξεγελάει, καθώς τη διάζευξη την ακυρώνει το περιεχόμενο. Ένας άνθρωπος της εποχής του δεν είναι ανάγκη σώνει και καλά να ταχτεί με το μέρος του ενός ή του άλλου, ψευτοδίλημμα είναι. Ο σωστός πολίτης πρέπει να ασπάζεται τις αρχές της Οκτωβριανής Επανάστασης, ταυτόχρονα όμως να αγωνίζεται για τον ανθρωπισμό και την ηθική που πρέσβευε ο Τολστόι. Αυτό ήταν το πιστεύω του Ιστράτι και υπέρ αυτού αγωνιζόταν με τα γραπτά του και τις πράξεις του (σ. 135)».
Το «Όνομα πατρός: Δούναβης» του Κώστα Ακρίβου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Κώστας Μοστράτος
