Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, η κόρη του ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσου, η συγγραφέας ‘Ερη Ρίτσου, στο πλαίσιο του αφιερώματος του Αθήνα 9,84 για τον μισό αιώνα δημοκρατικής διακυβέρνησης της χώρας, μίλησε στον Γιώργο Αποστολίδη για τις πολλαπλές εξορίες του πατέρα της, για την ποιητική συλλογή «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο» και για το πώς διεσώθησαν τα “18 λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας”, μέσα από ένα πολύ ενδιαφέρον ταξίδι στο παρελθόν.
Η αγωνία για την τραγωδία στην Κύπρο
«Το καλοκαίρι του 1974 μας βρήκε με τον πατέρα μου στη Σάμο όπου και παρακολουθήσαμε όλα τα γεγονότα, το πραξικόπημα του Σαμφών, την αγωνία για το τι έχει γίνει στην Κύπρο, αν ζει ή αν πέθανε ο Μακάριος και εν τέλει την τουρκική εισβολή. Ακούγαμε όλους τους ξένους ραδιοσταθμούς προκειμένου να ενημερωθούμε για αυτήν την τραγωδία που δεν έχει τέλος, με την Κύπρο διχοτομημένη, τους ανθρώπους ξεριζωμένους και φυσικά, με το δράμα των αγνοουμένων».
Πώς γράφτηκε μέσα σε λίγες ώρες ο «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο»
«Ο πατέρας μου ήταν στενά συνδεδεμένος με την Κύπρο, ήταν πάντα μέσα στην ψυχή και στην καρδιά του. Αγαπούσε το νησί και τους ανθρώπους του και όντας ο ίδιος ένας εξαιρετικά ευαίσθητος άνθρωπος, τον συγκινούσε το δράμα που περνούσαν οι Κύπριοι. Δεν ήταν απλώς η ιστορία της εισβολής, καθώς είχε προηγηθεί η αγγλική κατοχή, με τις δολοφονίες των Κυπρίων και τον αγώνα για την απελευθέρωση και την ένωση με την Ελλάδα. Το σοκ της τουρκικής εισβολής ήταν τεράστιο για εκείνον και το αντιμετώπισε με τον τρόπο που έκανε πάντα, γράφοντας ποίηση και περνώντας μέσα αυτήν, όλα τα προσωπικά του συναισθήματα αλλά και το γενικότερο το δράμα που λάμβανε χώρα γύρω του. Η ποιητική του συλλογή «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο» είναι σαφώς επηρεασμένη από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974 και ο πατέρας μου την έγραψε μέσα σε λίγες ώρες».
Τα χρόνια της εξορίας και τα «18 λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας»
«Όσοι ήταν κομμουνιστές και αριστεροί, τους θεωρούσαν επικίνδυνους για την αστική τάξη και είχαν περάσει από φυλακές και εξορίες. Αρχικά, το 1967, έστειλαν τον πατέρα μου στη Γυάρο και μετέπειτα στη Λέρο όπου και διαγνώστηκε με καρκίνο. Στη συνέχεια, προκειμένου να μην πεθάνει στο στρατόπεδο και δημιουργηθεί πρόβλημα, τον έστειλαν σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Σάμο. Τα “18 λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας”, τα έγραψε στη Λέρο, όταν ο Μίκης Θεοδωράκης ο οποίος βρισκόταν στο εξωτερικό, του είχε στείλει μήνυμα ότι θέλει μια σειρά καινούριων ποιημάτων για να τα μελοποιήσει. Μάλιστα, διεσώθησαν κατά τύχη. Όταν διαγνώστηκε με καρκίνο, νοσηλεύτηκε αρχικά στον Άγιο Σάββα, επέστρεψε στη Λέρο και μετά στη Σάμο. Με όλες αυτές τις μετακινήσεις αλλά και με την αγωνία της αρρώστιας του, καθώς τον είχαν ενημερώσει ότι του απέμεναν μόλις 6 μήνες ζωής, είχε ξεχαστεί, δεν θυμόταν καν που τα είχε. Όταν ήρθε στη Σάμο, άνοιξα κάποια στιγμή τα τετράδια που χρησιμοποιούσε όταν ήταν στη Λέρο για να μαθαίνει μόνος του αγγλικά και ξεφυλλίζοντας ένα από αυτά για να δω ποιες καινούριες λέξεις είχε μάθει, είδα στο πίσω μέρος γραμμένα κάποια ποιήματα από τα 18 λιανοτράγουδα. Του τα έδειξα και τότε εκείνος έκατσε πάλι, τα ξαναδούλεψε και τα έστειλε στη Γαλλία, στον Θεοδωράκη».
Τα 50 χρόνια Δημοκρατίας
«Είμαστε τυχεροί που η αστική μας δημοκρατία δε χρειάστηκε άλλο τρόπο προκειμένου να υπερασπιστεί την ύπαρξή της. Έχουμε βέβαια τοπικές συγκρούσεις απέναντι στους εργάτες, στους φοιτητές. Υπάρχουν γύρω μας πόλεμοι, το δράμα στην Παλαιστίνη με τους χιλιάδες νεκρούς αμάχους και τα σχεδόν 15.000 νεκρά παιδιά , ο πόλεμος στην Ουκρανία».
