Οι εκλογές της ερχόμενης Κυριακής στην Τουρκία αφορούν πολλά περισσότερο από μια απλή αλλαγή κυβέρνησης, σημειώνει η Deutsche Welle στην ανασκόπηση της μια εβδομάδα πριν από την αναμέτρησηπου συγκεντρώνει το διεθνές ενδιαφέρον.
Στις 14 Μαΐου, η Τουρκία θα εκλέξει νέο κοινοβούλιο και νέο πρόεδρο. Και μετά από 20 χρόνια στην εξουσία, ο νυν πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δεν είναι το ξεκάθαρο φαβορί. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επίσης ότι η εκλογική του συμμαχία υπολείπεται αυτής της αντιπολίτευσης.
Ποιο είναι το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας;
Σύμφωνα με το σύνταγμά της, η Τουρκική Δημοκρατία ιδρύθηκε το 1923 ως κοινοβουλευτική δημοκρατία. Ο Ερντογάν, ωστόσο, επιθυμούσε να το αλλάξει αυτό – και το 2017, το κυβερνών κόμμα του AKP τροποποίησε το σύνταγμα με την υποστήριξη του υπερεθνικιστικού εταίρου του, του MHP.
Εισήγαγαν ένα εκτελεστικό προεδρικό σύστημα με τις εκλογές του 2018. Έκτοτε, ο πρόεδρος δεν είναι μόνο ο αρχηγός του κράτους της χώρας, αλλά και επικεφαλής της κυβέρνησης. Το αξίωμα του πρωθυπουργού καταργήθηκε.
Ο πρόεδρος εκλέγεται απευθείας από τον λαό για πενταετή θητεία και με το νέο σύστημα έχει ευρείες εξουσίες. Διορίζει και απολύει υπουργούς και υψηλόβαθμους δημόσιους υπαλλήλους κατά την κρίση του, ενώ είναι επίσης επικεφαλής του υπουργικού συμβουλίου.
Οι υπουργοί που διορίζονται από αυτόν μπορούν με τη σειρά τους να διορίζουν κυβερνήτες και κρατικούς αντιπροσώπους στις επαρχίες και τις διοικητικές περιφέρειες, γεγονός που επιτρέπει στον πρόεδρο να ασκεί την επιρροή του μέχρι την τοπική αυτοδιοίκηση.
Ο αρχηγός του κράτους έχει επίσης την εξουσία να εκδίδει προεδρικά διατάγματα και να καλύπτει πολλές θέσεις στο δικαστικό σώμα, καθώς και σε συγκεκριμένα τμήματα, όπως τα οικονομικά ή η εκπαίδευση. Τα σημαντικότερα γραφεία των μυστικών υπηρεσιών και η ισχυρή θρησκευτική αρχή Diyanet αναφέρονται επίσης απευθείας στον πρόεδρο.
Επιπλέον, με την εισαγωγή του προεδρικού συστήματος καταργήθηκε η απαίτηση της μη κομματικοποίησης. Αυτό σήμαινε ότι, ως πρόεδρος, ο Ερντογάν ήταν σε θέση να συνεχίσει να είναι πρόεδρος του συντηρητικού ισλαμικού κυβερνώντος κόμματός του, του ΑΚΡ. Υπάρχει πλέον πολύ λίγος διαχωρισμός των εξουσιών.
Ποιοι είναι υποψήφιοι για την προεδρία;
Στις προεδρικές εκλογές συμμετέχουν τέσσερις υποψήφιοι. Ωστόσο, είναι ο νυν πρόεδρος, ο Ερντογάν, και ο κύριος αντίπαλός του, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο υποψήφιος της μεγαλύτερης συμμαχίας της αντιπολίτευσης, που θα αναμετρηθούν. Πολλές δημοσκοπήσεις φέρουν τον Κιλιτσντάρογλου να προηγείται, κάνοντας τον Ερντογάν και το κυβερνητικό στρατόπεδο όλο και πιο νευρικούς.
Τα ποσοστά αποδοχής των άλλων δύο υποψηφίων κυμαίνονται μεταξύ 2-6%. Οι υποψηφιότητές τους είναι πιο πιθανό να σημαίνουν ότι η προεδρία θα κριθεί μόνο μετά από δεύτερο γύρο, σε έναν δεύτερο γύρο ψηφοφορίας.
Το κοινοβούλιο έχει κάποια βαρύτητα;
Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Ερντογάν έχει προσαρμόσει τον κρατικό μηχανισμό στους δικούς του σκοπούς, επεκτείνοντας επανειλημμένα τις εξουσίες του.
Παρόλο που ο αριθμός των βουλευτών αυξήθηκε από 550 σε 600 όταν εισήχθη το προεδρικό σύστημα, ο Ερντογάν έχει υποβιβάσει το τουρκικό κοινοβούλιο σε ασήμαντο βαθμό. Μπορεί ακόμα να συζητά και να ψηφίζει νόμους, αλλά το κυβερνητικό στρατόπεδο, με την κυρίαρχη πλειοψηφία του, έχει μπλοκάρει κάθε σχέδιο της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο και απλά επιβάλλει την ψήφιση
Η κυβέρνηση έχει επίσης χρησιμοποιήσει την πλειοψηφία της για να εμποδίσει τα αιτήματα της αντιπολίτευσης, όπως η σύσταση επιτροπών διερεύνησης σε περίπτωση μεγάλων καταστροφών ή καταγγελιών για διαφθορά. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η κυβέρνηση δεν έχει καν απαντήσει στις έρευνες της αντιπολίτευσης.
Επί του παρόντος, στο κοινοβούλιο εκπροσωπούνται 14 κόμματα. Πολλά από αυτά κατάφεραν να περάσουν το όριο του επτά τοις εκατό σχηματίζοντας εκλογικές συμμαχίες.
Ποιες είναι οι πολιτικές συμμαχίες;
Τρεις εκλογικές συμμαχίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στις βουλευτικές εκλογές: Η Λαϊκή Συμμαχία του Ερντογάν, η Εθνική Συμμαχία του μεγαλύτερου μπλοκ της αντιπολίτευσης και η Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας, υπό την ηγεσία του φιλοκουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος ή HDP.
Εδώ και χρόνια, εκτός από το ΑΚΡ, η Λαϊκή Συμμαχία του Ερντογάν περιλαμβάνει τα υπερεθνικιστικά κόμματα MHP και BBP. Πρόσφατα προστέθηκε σε αυτά το Κόμμα Νέας Ευημερίας, το οποίο έχει τις ρίζες του στην ισλαμιστική ιδεολογία Milli Gorus.
Η συμμαχία του Ερντογάν υποστηρίζεται επίσης από το ριζοσπαστικό ισλαμιστικό φιλοκουρδικό κόμμα HUDAPAR, το οποίο έχει στενές σχέσεις με την τρομοκρατική οργάνωση Τουρκική Χεζμπολάχ. Αρκετές μεγάλες ορθόδοξες μουσουλμανικές κοινότητες κάνουν επίσης ανοιχτή εκστρατεία υπέρ του Ερντογάν και της συμμαχίας του- κινδυνεύουν να χάσουν τα πολυάριθμα προνόμια που απολαμβάνουν σήμερα υπό τον συγκεκριμένο πρόεδρο, αν χάσει.
Η μεγαλύτερη συμμαχία της αντιπολίτευσης αποτελείται από έξι κόμματα από πολύ διαφορετικά μέρη του πολιτικού φάσματος. Ο υποψήφιος πρόεδρός τους, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, κατάφερε να τα ενώσει και χαίρει σεβασμού μεταξύ πολλών επικριτών της κυβέρνησης. Η κουρδο-σοσιαλιστική Συμμαχία Εργασίας και Ελευθερίας ευνοεί επίσης τον Κιλιτσντάρογλου.
Η κινητήρια δύναμη πίσω από αυτή την τρίτη συμμαχία είναι το φιλοκουρδικό HDP. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη νομικές διαδικασίες με στόχο την απαγόρευση του κόμματος αυτού. Χιλιάδες μέλη του βρίσκονται στη φυλακή με την κατηγορία της τρομοκρατίας και σχεδόν όλοι οι δήμαρχοι του HDP έχουν απομακρυνθεί από τα καθήκοντά τους.
Ο πρώην συμπρόεδρος του HDP, Selahattin Demirtas, ο οποίος κρατείται σε φυλακή υψίστης ασφαλείας τα τελευταία επτά χρόνια, διεξάγει μια αποτελεσματική εκστρατεία κατά του Ερντογάν και της κυβέρνησής του πίσω από τα κάγκελα. Οι δικηγόροι του μεταφέρουν τα μηνύματά του στο κοινό, τα οποία έχουν επίσης συμβάλει στον επηρεασμό της πορείας της προεκλογικής εκστρατείας, ιδίως όσον αφορά το κουρδικό ζήτημα.
Ποιοί έχουν δικαίωμα ψήφου και ποιά τα νούμερα της συμμετοχής ;
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, πάνω από 64,1 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν δικαίωμα ψήφου στις εκλογές της 14ης Μαΐου. Περισσότεροι από 3,4 εκατομμύρια από αυτούς ζουν στο εξωτερικό. Αυτό καθιστά την ψήφο του εξωτερικού το τέταρτο μεγαλύτερο μπλοκ μετά τις μεγάλες τουρκικές μητροπόλεις της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης. Η ψηφοφορία στο εξωτερικό ξεκίνησε στις 27 Απριλίου.
Η συμμετοχή στις εκλογές του 2018 ήταν υψηλότερη από 86% στην ίδια την Τουρκία. Μεταξύ των ψηφοφόρων του εξωτερικού, ήταν περίπου 50%. Ο Ερντογάν κέρδισε την προεδρία στον πρώτο γύρο με 53% των ψήφων και η εκλογική του συμμαχία έλαβε σχεδόν το 54% των έγκυρων ψήφων που δόθηκαν στην Τουρκία. Και οι δύο ήταν πιο επιτυχημένοι μεταξύ των ψηφοφόρων του εξωτερικού, συγκεντρώνοντας πάνω από 60% μεταξύ αυτής της ομάδας.
Σύμφωνα με την τουρκική εκλογική αρχή, 167.000 Σύροι έχουν επίσης δικαίωμα ψήφου στις επερχόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Το ίδιο ισχύει και για 23.000 άτομα από το Αφγανιστάν, 21.000 από το Ιράν, 16.000 από το Ιράκ και 6.000 από τη Λιβύη. Με εξαίρεση το φιλοκουρδικό HDP, όλα τα πολιτικά κόμματα κατεβαίνουν με την προεκλογική υπόσχεση να στείλουν τους πρόσφυγες πίσω το συντομότερο δυνατό.
Φέρει κάτι νέο η προεκλογική ρητορική;
Οι καταστροφικοί σεισμοί του Φεβρουαρίου και η χρονική συγκυρία του μήνα νηστείας του Ραμαζανιού σήμαιναν ότι η προεκλογική εκστρατεία ξεκίνησε με καθυστέρηση. Η μεγαλύτερη συμμαχία της αντιπολίτευσης και ο υποψήφιος πρόεδρός της, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, πέρασαν στην επίθεση μόλις πριν από λίγες εβδομάδες.
Η προεκλογική εκστρατεία του Ερντογάν επικεντρώνεται κυρίως στα εγκαίνια μεγάλων κρατικών έργων, όπως τα αποκαλυπτήρια του πρώτου αεροπλανοφόρου ή τα εγκαίνια του πρώτου πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας σε τουρκικό έδαφος, χάρη στη ρωσική τεχνολογία. Αλλά του αρέσει επίσης να κάνει εμφανίσεις σε αυλές τζαμιών και του αρέσει να βασίζεται στην παραπληροφόρηση.
Όλα τα κανάλια ενημέρωσης ακολουθούν επιμελώς την κυβερνητική γραμμή. Το TRT, ο κρατικός ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός σταθμός, και το πρακτορείο ειδήσεων Anadolu συνοδεύουν τον Ερντογάν και τους συμμάχους του σε κάθε βήμα. Η αντιπολίτευση υπολογίζει ότι οι κατεστημένοι είχαν 3.600 λεπτά ραδιοφωνικού χρόνου τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες- εν τω μεταξύ, στους ανταγωνιστές τους έχουν διατεθεί συνολικά 42 λεπτά, όλα για αρνητικά ρεπορτάζ.
Πηγή: Deutsche Welle
