Για τη ζωή του και την καλλιτεχνική του πορεία, για την Ελλάδα και τη Γαλλία του σήμερα αλλά και για την Αυτοβιογραφία του, ο Κώστας Γαβράς μίλησε στην εκπομπή «Αθήνα μ΄ακούς;»
«Είχα την καταπληκτική τύχη να πάω στη Γαλλία, στο Παρίσι, το 1955 για να γίνω σκηνοθέτης, να γίνω αυτό που ήθελα. Δεν έφτασα εκεί με το όνειρο να γίνω σκηνοθέτης. Στην πραγματικότητα ήθελα να σπουδάσω στο Πανεπιστήμιο λογοτεχνία και γράψω μυθιστορήματα ή κάτι άλλο.
Όταν όμως έφτασα εκεί ανακάλυψα ότι, υπήρχε ένας κινηματογράφος που έπαιζε σπουδαίες ταινίες, από αυτές που δεν προβάλλονταν στην Ελλάδα και ανακάλυψα πηγαίνοντας πολύ συχνά εκεί, πως υπήρχαν κι άλλοι τρόποι στην εποχή μας να διηγηθείς ιστορίες στους ανθρώπους κι έτσι ασχολήθηκα με τον κινηματογράφο».
Ο Κώστας Γαβράς την περασμένη Δευτέρα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος παρουσίασε την αυτοβιογραφία του με τον εύγλωττο τίτλο «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας».
Μια εξαιρετική έκδοση, περίπου 800 σελίδων, από τις Εκδόσεις GUTTENBERG για τη ζωή του που -εδώ που τα λέμε- μοιάζει και λίγο με μυθιστόρημα, ή μάλλον με ταινία. Κι αυτή η αυτοβιογραφία του Γαβρά είναι τόσο ενδιαφέρουσα, όσο και οι ταινίες του.
–Πάντως κύριε Γαβρά παρόλο που αυτό το βιβλίο είναι η δική σας ζωή, εντούτοις, η ζωή σας μοιάζει περισσότερο με τον τίτλο της ταινίας του Φρανκ Κάπα «Μια υπέροχη ζωή»
-(γελάει) Έχετε δίκιο πραγματικά, μοιάζει λίγο με κινηματογραφική ταινία, βλέπετε όταν δραπέτευσα -γιατί αυτή είναι η σωστή λέξη- από την Ελλάδα το 1955 και έφτασα στο Παρίσι δεν ήταν εύκολα τα πράγματα στην αρχή. Κουράστηκα αλλά, σύντομα, βρέθηκα στην αγκαλιά κάποιων σημαντικών ανθρώπων, που αφενός τους άρεσε ο τρόπος με τον οποίο δούλευα γι αυτούς, από την άλλη ότι, ήμουν Έλληνας. Κι ήθελαν να ξέρουν πώς είναι τα πράγματα στην Ελλάδα και πώς είναι να είσαι Έλληνας.
Οι Γάλλοι είναι ψυχροί στην αρχή, αλλά άμα τους πείσεις για σένα σε αγκαλιάζουν. Δεν είναι εύκολη σχέση μαζί τους, αλλά αν πετύχει είναι σπουδαία. Εγώ, δούλεψα στην αρχή σαν βοηθός σκηνοθέτης κι όταν το πρώτο φιλμ που κάναμε μαζί πήγε καλά, πείστηκαν για μένα.
–Θέλετε να μου πείτε κάτι παραπάνω για την Σιμόν Σινιορέ, που έπρεπε να έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη ζωή σας;
–Ήταν μια σπουδαία γυναίκα, την οποία καλούσαν όλοι στις πρεμιέρες τους στο θέατρο και στο σινεμά και ζητούσαν την γνώμη της γιατί ήταν σίγουρο πως θα τους έλεγε την αλήθεια και πως η γνώμη της θα ήταν σωστή. Νομίζω πως, παρόλες τις εξωσυζυγικές περιπέτειες του Υβ Μοντάν πχ η Μέριλιν Μονρό– η Σινιορέ ήταν η ιδανική σύζυγος για τον Μοντάν και ο Μοντάν ο ιδανικός σύζυγος για τη Σινιορέ…
Νομίζω ότι, από το ‘55 που έφυγα από την Ελλάδα έως το 1967 προσπάθησα να ξεφύγω κι από την Ελλάδα και από την επιρροή της. Δεν με ενδιέφερε καθόλου. Η Ελλάδα δεν είχε να προσφέρει τίποτα, όπως δεν είχε να προσφέρει και σε κανένα από τα παιδιά της. Μετά το 1967, τη Δικτατορία και την ταινία «Ζ» ξαναγύρισα στην ελληνικότητά μου και από τότε δεν με εγκατέλειψε ποτέ.
Φυσικά, η Ελλάδα σήμερα δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα του τότε, που έφυγα, αλλά παρόλα αυτά τα προβλήματα είναι σχεδόν τα ίδια, όπως και τότε. Τα παιδιά φεύγουν πάντα στο εξωτερικό για να βρουν το μέλλον τους, μια και η Ελλάδα είναι δύσκολο να τους προσφέρει οτιδήποτε. Έρχομαι εδώ και μιλάω με ανθρώπους, που δεν βρίσκουν δουλειά και δεν βρίσκουν μέλλον…
Και η Γαλλία έχει αλλάξει ριζικά, αλλά η Γαλλία είναι και το μόνο κράτος σήμερα που μπορεί ένας νέος να κάνει ταινία. Ο γαλλικός κινηματογράφος είναι σε μεγάλη ανάπτυξη.
-Είναι η Τέχνη για την Τέχνη ή η Τέχνη για το κοινό;
–Νομίζω ότι, φράση «η Τέχνη για την Τέχνη» δεν υφίσταται παρόλο που υπάρχουν πολλοί που την πιστεύουν. Δεν υπάρχει Τέχνη που δεν είναι για το κοινό. Η Τέχνη είναι και οφείλει να είναι για το κοινό.
-Αισθάνεστε ότι, η Ελλάδα σας έχει τιμήσει όσο σας άξιζε;
–Οι επίσημες τιμές δεν με ενδιαφέρουν. Και είναι καλύτερο οι επίσημοι να μην έχουν σχέση με καλλιτέχνες. Από την άλλη ούτε μου πρότεινε κανείς τίποτε, αλλά ούτε κι εγώ θα δεχόμουν εάν μου πρότεινε. Για μένα τιμή είναι που μιλάμε μαζί τώρα, οι νέοι άνθρωποι που όταν έρχομαι μου σφίγγουν το χέρι, μου μιλούν και δυστυχώς στενοχωριέμαι όταν έρχομαι και μου λένε ότι, όλα πάνε άσχημα και αυτό είναι μεγάλος πόνος.
-Σας έχει λείψει κάτι όλα αυτά τα χρόνια ως καλλιτέχνης;
–Μου έχει λείψει η καινούργια ταινία μου που θα αρχίσω να γυρίζω τον επόμενο Μάρτιο… Είμαι ειρηνευμένος με την οικογένειά μου, την γυναίκα μου και τα παιδιά μου και πλήρης με αυτά που έχω καταφέρει στη δουλειά μου. Έβαλα αυτόν τον τίτλο στην αυτοβιογραφία μου παραφράζοντας λίγο την φράση του Καζαντζάκη. Σήμερα είμαι Έλληνας και Γάλλος υπήκοος.
-Πιστεύετε πραγματικά ότι, κάποιος είναι δυνατόν να πάει εκεί που είναι αδύνατον να πάει;
–Αν κρίνω από τη δική μου διαδρομή, ναι. Και δεν πρέπει να νομίζει κάποιος νέος άνθρωπος ότι, επειδή είμαστε μια μικρή χώρα, είμαστε και μικροί. Μπορούμε να πετύχουμε σπουδαία πράγματα. Νομίζω ότι, αυτό είναι η πιο σημαντική συμβουλή, που μπορώ να πω σε έναν νέο άνθρωπο. Έφυγα από την Ελλάδα πριν από 63 χρόνια και έφτασα και πήγα πολύ πιο μακριά από αυτό που ονειρευόμουν…
Το να διαβάζεις την αυτοβιογραφία του Κώστα Γαβρά είναι κάτι παραπάνω από απόλαυση… Είναι ένα μάθημα ζωής…
Ιάσων Τριανταφυλλίδης
