“H Ευρώπη οφείλει να προασπισθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ συνεχίζεται, παράλληλα, η προσπάθεια μείωσης της παράτυπης μετανάστευσης”, επισημαίνει ο Γκέραλντ Κνάους, αρχιτέκτονας της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για την αντιμετώπιση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης, αυστριακός κοινωνιολόγος και συνιδρυτής του think tank European Stability Initiative (ESI), το οποίο ασχολείται με τη νοτιοανατολική Ευρώπη και την διεύρυνση της ΕΕ και διατηρεί γραφεία σε Βερολίνο, Βρυξέλλες και Κωνσταντινούπολη, σε συνέντευξή του στη Δομίνα Διαμαντοπούλου, ενώ επεσήμανε ότι ήταν τεράστιο λάθος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το γεγονός ότι δεν κατέβαλε στην Τουρκία τα 6 δισεκατομμύρια για τα οποία είχε δεσμευθεί, προκειμένου να υποστηριχθεί η ενσωμάτωση των Σύρων στην χώρα.
Eρ.: Η Άγκυρα ζητά επικαιροποίηση της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Εσείς τάσσεστε υπέρ αυτού του αιτήματος και πώς θα μπορούσε να ξεπεραστεί η ένταση στα ελληνοτουρκικά σύνορα;
Απ.: Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να καταστεί σαφές ότι είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να διατηρηθεί ό,τι έχει ήδη πετύχει. Τους τελευταίους μήνες δεν ήταν ξεκάθαρη η πρόθεση της ΕΕ να συνεχίσει την παροχή υποστήριξης προς τους περισσότερους από 3,5 εκατομμύρια πρόσφυγες στην Τουρκία και αυτό είναι επικίνδυνο. Εάν η ΕΕ τώρα ξαναβάλει τα 6 δισεκατομμύρια, για τα οποία είχε δεσμευθεί, στο τραπέζι, υπό την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα τηρήσει και πάλι τη συμφωνία, η ένταση στα ελληνοτουρκικά σύνορα θα αμβλυνθεί. Επίσης, η κρίση θα ξεπεραστεί πολύ γρήγορα, εάν επιστρέφει στην Τουρκία όποιος εισέρχεται στην Ελλάδα από θαλάσσης και κρίνεται από τις ελληνικές αρχές ότι πληροί τις προϋποθέσεις επαναπροώθησης.
Ερ.: Άρα, θεωρείτε ότι η ΕΕ πρέπει να παρέχει περαιτέρω οικονομική στήριξη στην Τουρκία για την φιλοξενία προσφύγων;
Απ.: Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι συμφέρει τόσο το Βερολίνο, όσο την Άγκυρα αλλά και την Αθήνα να επιτευχθεί η ενσωμάτωση των περισσότερων από 3,5 εκατομμυρίων Σύρων στην Τουρκία. Πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι το 2019 μόλις το 0,5% των Σύρων επιχείρησε να φτάσει στην Ελλάδα. Το 99,5% αυτών παρέμεινε στην Τουρκία. Δεδομένων αυτών των συνθηκών, φανταστείτε τί συνέπειες θα είχε για την Ελλάδα η διακοπή παροχής υγειονομικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής στήριξης από την ΕΕ στους Σύρους σε συνδυασμό με την παραβίαση της Συμφωνίας από την Τουρκία.
Ερ.: Θα αλλάζατε στην Συμφωνία τον όρο βάσει του οποίου όσοι αιτούντες άσυλο μεταφέρονται στην ελληνική ενδοχώρα δεν μπορούν να επιστρέψουν στην Τουρκία;
Απ.: To μείζον ερώτημα είναι πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η τεράστια δυσπιστία που υπάρχει αυτή τη στιγμή ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα, ανάμεσα στην ΕΕ και την Άγκυρα.
Το πρόβλημα στα ελληνικά νησιά δεν είναι ο όρος της Συμφωνίας που αφορά στην ενδοχώρα, αλλά το γεγονός ότι οι άνθρωποι παραμένουν στα νησιά πολύ περισσότερο από όσο θα έπρεπε και υπό εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες. Γιατί υπάρχουν παιδιά στα νησιά, εφόσον δεν πρόκειται να επιστρέψει στην Τουρκία κανένα παιδί; Θα μπορούσαν σε διάστημα μίας μόλις εβδομάδας να μεταφέρονται στην ενδοχώρα. Γιατί παραμένουν στα νησιά άνθρωποι για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα; Και γιατί δεν κάνει περισσότερα η ΕΕ για να παρέχει ουσιαστική υποστήριξη στην Ελλάδα; Η απάντηση βρίσκεται στο εξής παράδειγμα: η γερμανική υπηρεσία ασύλου, η οποία είναι η μεγαλύτερη παγκοσμίως, το 2015 είχε 250 υπαλλήλους. Σήμερα, ο αριθμός τους ξεπερνά τους 1.700. Τέτοιου είδους παραγωγική ικανότητα χρειάζεται και η Ελλάδα και άλλες χώρες στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, γιατί τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ είναι και σύνορα της Ολλανδίας, της Φινλανδίας και της Γερμανίας.
Ερ.: Εκτιμάτε ότι θα είναι αποτελεσματική η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να αναστείλει για έναν μήνα την υποβολή αιτήσεων ασύλου;
Απ.: Θεωρώ ότι το μήνυμα που δίδεται είναι επικίνδυνο, διότι στην πράξη δεν χρησιμεύει σε κάτι. Όποιος φτάνει στην Ελλάδα είναι υποχρεωμένος, ούτως ή άλλως, να περιμένει πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα για να υποβάλει αίτηση ασύλου. Τι γίνεται με όσους καταφθάνουν αυτή την περίοδο, ακόμη και εάν φιλοξενούνται σε ένα πλοίο; Δεν μπορούν να επαναπατρισθούν χωρίς συμφωνία με τις χώρες προέλευσης. Τέτοιες συμφωνίες σπανίως πετυχαίνουν. Η αναστολή αυτή δεν θα επιφέρει πρακτικά κάποιο αποτέλεσμα, αλλά ως γεγονός στην ιστορία του δικαιώματος ασύλου αποτελεί επικίνδυνο μήνυμα. H Ευρώπη οφείλει να προασπισθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ συνεχίζεται, παράλληλα, η προσπάθεια μείωσης της παράτυπης μετανάστευσης. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση, όχι να παραιτηθούμε των δικαιωμάτων μας και να απαρνηθούμε τις αξίες μας.
Ερ.: Καθοριστικότερο ρόλο στην αντιμετώπιση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης διαδραματίζει η Τουρκία ή η ΕΕ;
Απ.: Χρειαζόμαστε και τις δύο. Η Ελλάδα χρειάζεται και τις δύο. Χρειαζόμαστε μία συμφωνία με την Τουρκία που να μπορεί να τηρηθεί. Είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας η ΕΕ να την βοηθήσει, ώστε οι νέοι από τη Συρία να πηγαίνουν σχολείο, ώστε οι οικογένειες από τη Συρία να έχουν πρόσβαση στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ώστε να στεφθεί με επιτυχία η ενσωμάτωση των Σύρων. Ταυτοχρόνως, ωστόσο, η Ελλάδα χρειάζεται στήριξη και ξέρουμε τί πρέπει να γίνει. Το θέμα δεν είναι να μεταφέρουμε άπαξ 500 παιδιά από τα ελληνικά νησιά και να τα πάμε στη Γερμανία ή την Φινλανδία. Αυτό είναι σημαντικό, είναι σωστό, δεν είναι, όμως, αρκετό. Πρέπει να προχωρήσουμε στην μετεγκατάσταση, στο πλαίσιο της οποίας το 2016 και το 2017 πάνω από 20.000 άνθρωποι μεταφέρθηκαν από την ελληνική ενδοχώρα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πρέπει να εφαρμοστεί μία μέθοδος οργανωμένη και εναρμονισμένη με τις διαδικασίες, η οποία δε θα βρίσκεται διαρκώς στο επίκεντρο της δημοσιότητας και θα ανακουφίσει πραγματικά την Ελλάδα.
Ερ.: Γιατί πιστεύετε ότι τελικά απέτυχε η συμφωνία;
Απ.: Η απάντηση για μένα είναι πολύ απλή: το Μάρτιο του 2016, η Τουρκία έδωσε στην ΕΕ μία επιλογή. Είπε: “Εάν θέλετε, ξαναδεχόμαστε ανθρώπους. Παρότι φιλοξενούμε πολύ περισσότερους σύρους πρόσφυγες από ό,τι εσείς, είμαστε πρόθυμοι να τους δεχθούμε πίσω”. Τότε είχα επισημάνει ότι η Τουρκία καλόν είναι να λάβει γενναιόδωρη υποστήριξη λόγω του μεγάλου αριθμού Σύρων που φιλοξενεί. Εάν αυτή η υποστήριξη, εντούτοις, διακοπεί, η Τουρκία δεν έχει πλέον τίποτα να κερδίσει από αυτή τη συμφωνία. Το 4% του πληθυσμού της Τουρκίας, αυτή τη στιγμή, είναι Σύροι, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες βρίσκονται στα τουρκικά σύνορα, στα σύνορα στην Ιντλίμπ. Υπό αυτές τις συνθήκες αυξάνεται διαρκώς η πολιτική πίεση εντός της Τουρκίας και ήταν τεράστιο λάθος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που πριν από τρεις μήνες δεν κατέβαλε στην Τουρκία τα 6 δισεκατομμύρια για τα οποία είχε δεσμευθεί, προκειμένου να υποστηριχθεί η ενσωμάτωση των Σύρων στην Τουρκία προς όφελος και της ΕΕ. Αυτό ήταν ένα τεράστιο λάθος. Αν δεν το είχαμε κάνει, θα είχαμε, κατά πάσα πιθανότητα, αποφύγει αυτή την κρίση.
Επιμέλεια: Δομίνα Διαμαντοπούλου
