«Οι πρόσφατες εξελίξεις σε ό,τι αφορά τη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα, καταδεικνύουν την ορθότητα της επιλογής μας να αναδείξουμε την ανάγκη της επανένωσής τους -περισσότερο από αυτήν της επιστροφής στη γενέτειρά τους- τονίζοντας την ιδιαιτερότητα και τη μοναδικότητά τους σε αντίθεση με άλλα λεηλατημένα καλλιτεχνικά έργα και μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, που χαρακτηρίζονται από αυτοτελή, αυθύπαρκτη και ανεξάρτητη από το εκάστοτε φυσικό περιβάλλον υπόσταση», τόνισε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη κατά την έναρξη των εργασιών της ημερίδας «Παρθενώνας και Δημοκρατία».
«H βίαιη απομάκρυνση των Γλυπτών από το φυσικό τους περιβάλλον διαρρηγνύει αυτήν την ενότητα. Αποστερεί το εννοιολογικό πλαίσιο, που καθιστά δυνατή την κατανόηση και την ερμηνεία τους, διαστρεβλώνει και αλλοιώνει τα μηνύματα και τους συμβολισμούς του ίδιου του Παρθενώνα και ολόκληρου του μνημειακού συνόλου της Ακρόπολης. Αλλοίωση αυτού του είδους συνιστά καίρια και απαράδεκτη ζημία για κάθε μνημείο και δη για ένα Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO», πρόσθεσε η κ. Μενδώνη.
Η ημερίδα πραγματοποιείται με την ευκαιρία της Γενικής Συνέλευσης του Διεθνούς Συνδέσμου για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης, το οποίο μετονομάστηκε σε «Aμφιθέατρο Δημήτρης Παντερμαλής», έπειτα από την απώλεια του Προέδρου του Μουσείου Ακρόπολης, Καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή.
Η Υπουργός ανέφερε το ακόλουθο απόσπασμα από τον Επιτάφιο του Περικλή:
«Εχουμε πολίτευμα που δεν ζηλεύει τους νόμους των άλλων, εμείς οι ίδιοι αποτελούμε παράδειγμα για τους άλλους… Και το πολίτευμά μας καλείται Δημοκρατία, γιατί η εξουσία δεν βρίσκεται στα χέρια των λίγων, αλλά των πολλών. Και όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα απέναντι στους νόμους για τις ιδιωτικές τους διαφορές… στα δημόσια αξιώματα, όμως, προτιμάται κάποιος επειδή είναι ικανός και όχι για την κοινωνική του θέση… Και η Ελευθερία διέπει όχι μόνον τις σχέσεις μας με την Πολιτεία, αλλά και τις καθημερινές μας ασχολίες… Και ενώ στις ιδιωτικές μας υποθέσεις δεν ενοχλεί ο ένας τον άλλον, στη δημόσια ζωή δεν παρανομούμε και υπακούομε σ ΄αυτούς που κάθε φορά διοικούν την πόλη και στους νόμους…» και στη συνέχεια σημείωσε ότι «Στη ζωφόρο του Παρθενώνα εικονογραφείται αυτό το εδάφιο του Επιταφίου, στο οποίο συνοψίζεται η φιλοσοφία του πολιτεύματος, της Δημοκρατίας. Αυτό το αμάγαλμα της σκέψης του Περικλή και του Θουκυδίδη είναι διαχρονικό. Ιδιαίτερα σήμερα, που η Δημοκρατία κλυδωνίζεται από δημαγωγούς, από λαϊκιστές, που προσπαθούν ύπουλα να εκμεταλλευτούν διεθνείς κρίσεις και εγχώρια προβλήματα».
Όπως υπογράμμισε η Λίνα Μενδώνη, «Πλέον έχει καταστεί διεθνώς σαφές με τον πλέον επίσημο τρόπο ότι το ζήτημα της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα είναι πέρα από νομικό, επιστημονικό και ηθικό, ένα εξόχως πολιτικό και κυβερνητικό ζήτημα. Η Βρετανική Κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι μόνο αρμόδιο να χειριστεί το ζήτημα αυτό είναι το Βρετανικό Μουσείο, μολονότι η πάγια στάση του τελευταίου υπαγορεύεται από την απόφαση του Κοινοβουλίου, τη γνωστή ως “British Museum Act” του 1963.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός καταρρίφθηκε από την ομόφωνη απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Προώθηση της Επιστροφής των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης ή την Αποκατάστασή τους σε περίπτωση Παράνομης Ιδιοποίησης. Η Απόφαση αυτή χαρακτήρισε την υπόθεση καθαρά διακυβερνητική αποδίδοντάς την στην αρμοδιότητα της Βρετανικής Κυβέρνησης, την οποία κάλεσε να αναθεωρήσει τη στάση της και να προχωρήσει σε καλόπιστο διάλογο με την Ελλάδα επί της νόμιμης και δίκαιης απαίτησής της.
Ταυτόχρονα εξέφρασε ανησυχία για το γεγονός ότι το ζήτημα παραμένει σε εκκρεμότητα, αλλά και απογοήτευση που οι έως τώρα σχετικές συστάσεις δεν έχουν εφαρμοστεί. Η εν λόγω απόφαση διαβιβάστηκε στα Ηνωμένα Έθνη το Δεκέμβριο του 2021 και επικυρώθηκε ξανά στη Σύνοδο της UNESCO στο Παρίσι τον Μάιο του 2022 από όλες τις συμμετέχουσες χώρες, δημιουργώντας νέα και εξαιρετικής σημασίας δεδομένα και θέτοντας το ζήτημα επί εντελώς διαφορετικής πλέον βάσης».
Η ζωφόρος του Παρθενώνα και η Δημοκρατία
Καθ. Νικόλαος Χρ. Σταμπολίδης
Για πρώτη φορά σ’ αυτόν τον ναό, τον Παρθενώνα, η Δημοκρατία του «χρυσού αιώνα» του Περικλή τολμά να σκεφθεί, να σχεδιάσει και να σμιλέψει πάνω στο σκληρό υλικό του πεντελικού μαρμάρου μια εικόνα σύγχρονή της: την πομπή των Παναθηναίων, όπου συμμετέχουν όλες οι τάξεις της Αθηναϊκής Δημοκρατίας χωρίς εξαίρεση.
Γλυπτική και αρχιτεκτονικό πλαίσιο
Καθ. Μανόλης Κορρές
Γλυπτές παραστάσεις συναντάμε συνήθως σε δωρικούς ναούς στα αετώματα και στις μετόπες. Σπανιότερα είναι τα γλυπτά σε ζωφόρο δωρικού ναού, όπως στους ναούς του Ηφαίστου στην Αθήνα και του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Ο Παρθενώνας είναι ακραία περίπτωση ναού, με γλυπτά εικονιστικά θέματα σε αετώματα, μετόπες και στις τέσσερις πλευρές του σηκού, συνθέσεις με θέματα μυθολογικά, που ακολουθούν κανόνες. Η ζωφόρος περιέχει αναφορές στη μυθολογία αλλά κυρίως εικονίζει την Αθηναϊκή Πολιτεία.
…καὶ πτερὰ ὄχι σπανίως κάμνουν… Ἑλληνικὲς ἐπιγραφὲς στὴν ἀλλοδαπή Άγγελος Π. Ματθαίου
Μεταξὺ τῶν παμπόλλων ἐπιγραφῶν ποὺ κατὰ καιρούς, ἤδη ἀπὸ τὸν 17ο αἰ., διηρπάσθησαν ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα περιλαμβάνονται καὶ μερικές, οἱ ὁποῖες συνιστοῦν ἀναπόσπαστο τμῆμα ἐπιγραφικῶν ἑνοτήτων, λ.χ. ἐκείνης περὶ τῆς διαχειρίσεως τῶν ἱερῶν χρημάτων τῆς Ἀθηνᾶς, ἢ συνανήκουν, ἢ καὶ συναρμόζονται πρὸς σημαντικὰ ψηφίσματα. Ὁ ἐπαναπατρισμὸς καὶ ἡ συνένωσίς τους πρὸς τοὺς ἐγχωρίους λίθους, στοὺς ὁποίους ἀνήκουν, εἶναι ἑδραῖο καὶ δίκαιο αἴτημα, ἀντίστοιχο πρὸς αὐτὸ περὶ τῶν ἀρχιτεκτονικῶν γλυπτῶν τοῦ Παρθενῶνος.
Ο δημοκρατικός συμβολισμός του Παρθενώνα σήμερα
Δρ. Έλενα Κόρκα
O Παρθενώνας, με μέτρο τον άνθρωπο, αποκρυσταλλώνει αρχιτεκτονικά και αισθητικά τα ύψιστα ιδεώδη και τις αξίες της δημοκρατικής κοινωνίας διαχρονικά. Οι κοινωνίες μπορούν να μεταβάλλονται με τους χρόνους, όμως οι δημοκρατικοί θεσμοί και οι λειτουργίες παραμένουν αδιάσειστοι μάρτυρες της εξέλιξης της κοινωνίας των πολιτών. Ο τρόπος με τον οποίο βιώνουν και αλληλεπιδρούν απέναντι στον δημοκρατικό συμβολισμό του μοναδικού αυτού μνημείου, αποκαλύπτει το βάθος και την ποιότητα της ενσυναίσθησης των σημερινών πολιτών της παγκόσμιας κοινωνίας.
Ο Παρθενώνας στον 21ο αιώνα: Έργα διασφάλισης της απρόσκοπτης πρόσβασης όλων των πολιτών
Δρ. Έλενα Κουντούρη
Στην ανακοίνωση παρουσιάζονται τα πρόσφατα έργα που υλοποιήθηκαν στην Ακρόπολη, με στόχο τη διασφάλιση του δημοκρατικού δικαιώματος της απρόσκοπτης πρόσβασης όλων των πολιτών στον αρχαιολογικό χώρο, και αφορούν, μεταξύ άλλων, στην εγκατάσταση σύγχρονου ανελκυστήρα πλαγιάς και τη δημιουργία νέων διαδρομών ΑμΕΑ.
Ο Παρθενώνας, ναός της Δημοκρατίας
Καθ. Louis Godart
Ένας πολιτισμός είναι πλούσιος στους κανόνες και τα σύμβολα που κοσμούν την ιστορία του. Πριν από 3.700 χρόνια, οι Έλληνες, όπως αποδεικνύεται από τα κείμενα των μυκηναϊκών πινακίδων, ήταν ευαίσθητοι στην έννοια της δικαιοσύνης και πριν από περισσότερα από 2.500 χρόνια εφηύραν την Δημοκρατία. Αφού σταμάτησαν τους Πέρσες στον Μαραθώνα και την Σαλαμίνα, έχτισαν τον Παρθενώνα που γιορτάζει τις αξίες της δημοκρατίας τόσο για την Ελλάδα όσο και για ολόκληρο τον κόσμο. Είναι καιρός η Βρετανία να σβήσει την μνήμη του εγκλήματος που διέπραξε ένας εκπρόσωπός της και να επιστρέψει τα γλυπτά του Φειδία στο ναό της θεάς.
Από την Σαλαμίνα έως τον Παρθενώνα: Βελτιώνοντας την Δημοκρατία
Δρ. Christiane Tytgat
Πριν από 2.500 χρόνια, η Ναυμαχία της Σαλαμίνας ήταν σημείο καμπής στην ιστορία της Ελλάδας. Οι ναοί της Ακροπόλεως, κατεστραμμένοι από τους Πέρσες, ξαναχτίστηκαν με διάταγμα του Δήμου μόνο στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Ο Παρθενώνας μαρτυρεί την πολιτική, την οικονομική και πολιτιστική κυριαρχία της Αθήνας, ενώ η ζωφόρος του ναού τιμά τους κατοίκους της δημοκρατικής πόλης. Αυτή είναι η ‘μοναδική’ ιστορία την οποία μας λένε τα ανεκτίμητα Γλυπτά του Φειδία. Καιρός να επιστραφούν στην Αθήνα!
