«Ένα φλεγόμενο αγόρι σπάνιας πρώιμης ευφυΐας, η πορεία του οποίου προς την πληρότητα της ενήλικης ζωής διακόπηκε πρόωρα, αποτελεί την απάντηση της Αμερικής στον Κιτς και στον Σέλεϊ, στον Σούμπερτ και στον Μότσαρτ, κι αν συνεχίζει να ζει όπως εκείνοι, είναι επειδή το έργο του δεν γέρασε ποτέ. Εκατόν είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Στίβεν Κρέιν συνεχίζει να φλέγεται» (σ. 14).
Το τελευταίο βιβλίο του Πολ Όστερ είναι διαφορετικό από όλα τα προηγούμενα, αλλά εξίσου συναρπαστικό. Ένα τεράστιο, εξονυχιστικό γράμμα αγάπης ενός ηλικιωμένου συγγραφέα που «αισθάνεται δέος μπροστά στην ιδιοφυΐα ενός νεαρού λογοτέχνη», όπως λέει ο ίδιος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, του μοναδικού φαινομένου των αμερικανικών γραμμάτων Στίβεν Κρέιν (1871-1900), το έργο του οποίου ο Όστερ πρωτογνώρισε στα μαθητικά έδρανα, στην τρυφερή ηλικία των 15 ετών, μέσω του αριστουργηματικού μυθιστορήματος «Κόκκινο σήμα του θάρρους». Σήμερα, σ’ αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς, που ο Στίβεν Κρέιν τείνει να λησμονηθεί ή να παραγνωριστεί, ο Όστερ αισθάνεται την υποχρέωση να τιμήσει και να μας θυμίσει το συγγραφικό μεγαλείο ενός ανθρώπου που πέθανε πολύ μικρός, μόλις 28 ετών, έπεσε σαν μετεωρίτης στο κατεστημένο εκείνης της εποχής και αφιέρωσε όλη του τη ζωή -γεμάτη ούτως ή άλλως από παράτολμα εγχειρήματα- στις λέξεις, καθώς έγραφε ασταμάτητα για την επιβίωσή του, αλλά και από μια διαρκή εσωτερική φλόγα. Συνεχώς απένταρος, ο Κρέιν προκάλεσε περίφημες διαμάχες με τις ανταποκρίσεις του, ενώ συνολικά τα γραπτά του ήταν πολύ μπροστά από όλα τα υπόλοιπα των συγκαιρινών του. Μερικές μόνο σελίδες από τον πολυτάραχο βίο του περιλαμβάνουν και ένα ναυάγιο που παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή, μια σχέση ζωής με ιδιοκτήτρια οίκου ανοχής και οξυδερκή ρεπορτάζ από τον Ισπανοαμερικανικό Πόλεμο στην Κούβα και τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897.
Ο Όστερ αναλύει διεξοδικά όλα τα έργα του Κρέιν, άρθρα, νουβέλες, ποιήματα και διηγήματα, όχι όμως ως ψυχρός ακαδημαϊκός, αλλά μεταφέροντας τη δική του παθιασμένη εμπειρία ανάγνωσης και αφοσίωσης, συνθέτοντας ένα συναρπαστικό -ως καλή μυθοπλασία- ανάγνωσμα. Μία εξαντλητική και εντυπωσιακή έρευνα για ένα «φλεγόμενο αγόρι», από εκείνα που πάντα αποτελούσαν τους κεντρικούς πρωταγωνιστές στα βιβλία του Όστερ και που πάντα συνάρπαζαν εμάς, τους αναγνώστες του.
«Οι καιροί είναι σκοτεινοί στην Αμερική, οι καιροί είναι σκοτεινοί παντού, και καθώς συμβαίνουν τόσο πολλά που διαβρώνουν τις βεβαιότητές μας σχετικά με το ποιοι είμαστε και προς τα πού πηγαίνουμε, ίσως έχει έρθει η στιγμή να ξεθάψουμε αυτό το φλεγόμενο αγόρι και να αρχίσουμε να το θυμόμαστε πάλι. Η πρόζα του εξακολουθεί να πετάει σπίθες, η ματιά είναι ακόμη κοφτερή, το έργο του αιχμηρό. Έχει τίποτε απ’ όλα αυτά την παραμικρή σημασία για κανέναν από εμάς; Αν έχει -και μπορεί κανείς μόνο να ελπίζει ότι αυτό είναι αλήθεια-, πρέπει να δώσουμε προσοχή» (σ. 1146).
Το «Φλεγόμενο αγόρι» του Πολ Όστερ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Ιωάννας Ηλιάδη.
Κώστας Μοστράτος
