«Ο μυθιστοριογράφος δεν είναι ούτε ιστορικός ούτε προφήτης: είναι εξερευνητής της ύπαρξης (σ. 58)».
Επτά κείμενα του μεγαλύτερου σύγχρονου συγγραφέα που απεβίωσε πρόσφατα, χρονολογημένα από το 1979 ως το 1985 και όλα αφιερωμένα στη μεγαλύτερη τέχνη της εξερεύνησης των διαφορετικών πτυχών της ύπαρξης και του λησμονημένου είναι. Στην «Υποτιμημένη κληρονομιά του Θερβάντες», ο Κούντερα αναδεικνύει τον συγγραφέα του «Δον Κιχώτη» ως τον θεμελιωτή, μαζί με τον Ντεκάρτ, των Νέων Χρόνων και μιλάει για την ιστορία του μυθιστορήματος ως ανάδειξη της αμφισημίας και της συνεχούς αβεβαιότητας, καθώς και για την αλληλουχία των ανακαλύψεων των σημαντικότερων λογοτεχνικών επιτευγμάτων με τη συσσωρευμένη πείρα του παρελθόντος. Ένα ταξίδι που καλύπτει από τις πρώτες παιγνιώδεις διαδρομές στον φαινομενικά απεριόριστο κόσμο ως την οπτική της Ιστορίας που καθιέρωσε ο Μπαλζάκ και από την απεραντοσύνη του εσωτερικού τοπίου από τον Φλωμπέρ στο σήμερα, όπου ενώ το μυθιστόρημα είναι απόλυτα αναγκαίο τείνει να συρρικνωθεί, εφόσον τα πάντα είναι εφήμερα, εστιασμένα μόνο στο επίκαιρο.
Σε άλλα μέρη ο Κούντερα μιλάει με τον Κριστιάν Σαλμόν για τα δικά του έργα, για την αναζήτηση των υπαρξιακών προβληματισμών του εγώ και τις απεριόριστες δυνατότητες των μυθοπλαστικών προσώπων. Αναλύει τη μελαγχολική συνείδηση στους «Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ, την καθοριστική επιρροή του Κάφκα και την εξέχουσα σημασία των λέξεων- θεμάτων. Ακόμη, αναφέρεται στον τρόμο του συγγραφέα απέναντι στη μετάφραση του έργου του, στην αστοχία και μη χρησιμότητα των συνεντεύξεων που ο ίδιος αρνήθηκε να δίνει από ένα σημείο και μετά και στην προτεραιότητα πάντα του έργου έναντι του συγγραφέα, ο οποίος οφείλει να εξαφανίζεται πίσω από το κείμενό του. Η νέα μετάφραση από τον Γιάννη Χάρη (μετά από εκείνη του Φίλιππου Δρακονταειδή) μας υπενθυμίζει για μία ακόμη φορά το μεγαλείο της σκέψης του Κούντερα, ενός από τους σπουδαιότερους και πιο επιδραστικούς διανοητές του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα και σκανδαλωδώς μη τιμημένου με το βραβείο Νόμπελ.
«Γιατί αν η ευρωπαϊκή κουλτούρα μοιάζει σήμερα, κατά τη γνώμη μου, να απειλείται, αν απειλείται εκ των έξω ή εκ των έσω σε ό,τι πολυτιμότερο διαθέτει, τον σεβασμό της προς το άτομο, σεβασμό για την πρωτότυπη σκέψη του και το δικαίωμά του σε μιαν απαραβίαστη προσωπική ζωή, τότε, πιστεύω, η πολύτιμη αυτή ουσία του ευρωπαϊκού πνεύματος είναι κατατεθειμένη, σαν σε ασημένια κιβωτό, στην ιστορία του μυθιστορήματος, στη σοφία του μυθιστορήματος. Σ’ αυτήν τη σοφία θέλω να αποτίσω φόρο τιμής, μ’ αυτό τον ευχαριστήριο λόγο μου. Αλλά καιρός να σταματήσω. Παραλίγο να ξεχάσω πως ο Θεός γελάει, όταν με βλέπει να σκέφτομαι (σ. 183)».
«Η τέχνη του μυθιστορήματος» του Μίλαν Κούντερα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Εστίας σε μετάφραση Γιάννη Η. Χάρη.
Κώστας Μοστράτος
