Τρεις είναι οι επιλογές που έχει το Ηνωμένο Βασίλειο έως την καταληκτική ημερομηνία της 29ης Μαρτίου στην οποία επισημοποιείται το διαζύγιο με την ΕΕ: α) Brexit χωρίς συμφωνία, β) Brexit μετά από μια “βελτιωμένη” συμφωνία με τις Βρυξέλλες , κατά την εκτίμηση πάντα της πλειοψηφίας των μελών του κοινοβουλίου και γ) ανακοπή της πορείας εξόδου και παραμονή της χώρας στο ευρωπαϊκό μπλοκ με όλα τα προνόμια που απολαμβάνει σήμερα.
Οι περισσότεροι φιλοευρωπαϊστές που είναι κατά την αποσύνδεσης με την Ευρώπη προτείνουν τη διεξαγωγή ενός δεύτερου δημοψηφίσματος αντί την ανάκληση του άρθρου 50 της Συνθήκης της ΕΕ που προβλέπεται για την αποχώρηση χώρας-μέλους. Η διεξαγωγή όμως ενός δεύτερου δημοψηφίσματος κάθε άλλο παρά μια απλή υπόθεση θα είναι και εν πολλοίς θα είναι ιδιαίτερα προβληματική , υπογραμμίζει ο Χένρι Νιούμαν (Henry Newman), πρόεδρος της οργάνωσης Open Europe (The Economist, Open Europe).
Μολονότι τα αποτελέσματα του ιστορικού δημοψηφίσματος του Ιουνίου 2016 για την Ευρωπαϊκή Ένωση έδειξαν ένα βαθιά διαιρεμένο Ηνωμένο Βασίλειο – το Brexit συγκέντρωσε το 51,9% έναντι 48,1% Bremain- η προσέλευση στην κάλπες ήταν υψηλή και όλες οι παρατάξεις στα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα είχαν δεσμευθεί να σεβασθούν τη λαϊκή ετυμηγορία, όποια και αν ήταν αυτή. “Κι όμως από τότε εκείνη τη λαϊκή βούληση ορισμένοι θέλουν να την ανατρέψουν” , σημειώνει ο Νιούμαν .
Το δεύτερο δημοψήφισμα θεωρείται από τους Remainers ότι θα είναι – “Η Ψήφος του Λαού” (People’s Vote). Πρόκειται για έναν παραπλανητικό και ανειλικρινή ισχυρισμό, εφόσον η δεύτερη προσφυγή στις κάλπες θα είναι μια επανάληψη της ψηφοφορίας του 2016 στην οποία ήταν αθρόα η συμμετοχή του βρετανικού λαού. Να σημειωθεί ότι τα δύο μεγάλα κόμματα , το Συντηρητικό και το Εργατικό, στις εκλογές που ακολούθησαν το 2017, δεσμεύθηκαν ότι θα σεβασθούν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και ότι θα υλοποιήσουν την απόφαση για την απόσυρση της χώρας από την ΕΕ. Σε εκείνες τις βουλευτικές εκλογές τα κόμματα που υποστήριζαν το διαζύγιο με τις Βρυξέλλες είχαν συγκεντρώσει το 84% των ψήφων και το μόνο κόμμα που είχε προτείνει τη διεξαγωγή δεύτερου δημοψηφίσματος, οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, είδε στην πραγματικότητα το μερίδιο του σε ψήφους να μειώνεται.
Μέχρι στιγμής, η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι είναι αναμφισβήτητα εναντίον ενός δεύτερου δημοψηφίσματος. Χωρίς υποστήριξη από την κυβέρνηση, είναι δύσκολο να δούμε πώς θα μπορούσε να αποφασισθεί μια δεύτερη προσφυγή στις κάλπες. Επισημαίνεται ότι και φιλοευρωπαϊστές βουλευτές του Συντηρητικού κόμματος είναι επίσης αντίθετοι στην ιδέα ενός δεύτερου δημοψηφίσματος ενώ μόνο περίπου δώδεκα Τόρις την υποστηρίζουν.
Ο Τζέρεμι Κόρμπιν, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος, φλερτάρει με ένα δεύτερο δημοψήφισμα αλλά δεν το έχει ακόμη εγκρίνει. Ο Λεν Μακλάσκεϊ (Len McCluskey) πάντως , ο πανίσχυρος ηγέτης της μεγάλης συνδικαλιστικής οργάνωσης Unite Union που στηρίζει τους Εργατικούς , είναι βέβαιο ότι είναι αντίθετος. Αν και πολλά ενεργά μέλη του Εργατικού κόμματος θα ήθελαν να γίνει ένα δεύτερο δημοψήφισμα, αυτοί που έχουν την ευθύνη για τη στρατηγική του κόμματος αναγνωρίζουν ότι για να εξασφαλίσει η σημερινή αξιωματική αντιπολίτευση την πλειοψηφία σε εκλογές και να έχει την ελπίδα ότι θα σχηματίσει κυβέρνηση, ο στόχος θα πρέπει να είναι η προσέλκυση ψηφοφόρων στις εκλογικές περιφέρειες της χώρας όπου στο δημοψήφισμα του 2016 το Brexit είχε υπερισχύσει.
Ένα από τα επιχειρήματα εκείνων που υποστηρίζουν ένα νέο δημοψήφισμα είναι ότι τώρα οι επιπτώσεις του Brexit , θετικές ή αρνητικές , είναι πιο σαφείς για το εκλογικό σώμα σε σχέση το 2016. Είναι αλήθεια π.χ. ότι ο όρος “τελωνειακή ένωση” έχει εισαχθεί με έντονο μάλιστα τρόπο στο πολιτικό λεξιλόγιο της Βρετανίας τους τελευταίους μήνες. Οι σχέσεις της χώρας με την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά όπως και το ζήτημα των ιρλανδικών συνόρων (backstop) ήταν δύο από τα βασικά θέματα των διαπραγματεύσεων με τις Βρυξέλλες. Αλλά παρά την πάροδο δύο και πλέον ετών από το δημοψήφισμα του 2016 και έντονες διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης Μέι με την ευρωπαϊκή ηγεσία, μια γρήγορη ματιά στην τρέχουσα συζήτηση για το Brexit στη Βρετανία θα μας επιβεβαιώσει ότι εξακολουθεί να υπάρχει αρκετή σύγχυση.
Εν τούτοις όπως ισχυρίσθηκε πρόσφατα πρώην αξιωματούχος του πολιτικού γραφείου του πρώην πρωθυπουργού Ντέϊβιντ Κάμερον δεν έχουν αλλάξει τα βασικά δεδομένα σε σχέση με πριν από δυόμιση χρόνια. Για παράδειγμα, υποστηρίζεται ότι το ζήτημα των ιρλανδικών συνόρων δεν συζητήθηκε κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος του 2016. Αλλά στις 9 Ιουνίου 2016 , δύο πρώην πρωθυπουργοί, οι Τόνι Μπλερ και Τζον Μέιτζορ έκαναν κοινή εμφάνιση στο πανεπιστήμιο του Ulster, προειδοποιώντας ότι με το Brexit υπάρχει κίνδυνος να κλείσουν τα σύνορα μεταξύ της Βόρειας Ιρλανδίας που ανήκει στη βρετανική επικράτεια και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας. Αυτή η προοπτική θα μπορούσε να ανατρέψει τον συμβιβασμό της Μεγάλης Παρασκευής (Απρίλιος 1998) που έθεσε τέρμα στις αιματηρές συγκρούσεις Καθολικών και Προτεσταντών στη Β. Ιρλανδία. Στον απόηχο του Brexit το κόμμα που εκπροσωπεί τη ρωμαιοκαθολική κοινότητα , το Σιν Φέιν θέλει ένα δημοψήφισμα για την ένωση με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας ενώ για τους προτεστάντες ‘Ενωτικούς του DUP το ιδανικό σενάριο θα ήταν η απομάκρυνση από το μοντέλο της αποκεντρωμένης αυτοδιοίκησης και η επιστροφή στην άμεση δικαιοδοσία του Λονδίνου.
Πέρα όμως από το γεγονός ότι δεν έχουν αλλάξει τα βασικά δεδομένα που οδήγησαν στην ψήφο του 2016 , όπως ισχυρίζονται πολλοί από τους Remainers, ένα άλλο πρόβλημα στην περίπτωση που θα γίνει δεύτερο δημοψήφισμα είναι σε ποιο βασικό ερώτημα θα κληθούν να απαντήσουν οι ψηφοφόροι. Δεδομένου ότι το δημοψήφισμα του 2016 απάντησε στο ερώτημα της αποχώρησης, μια εύλογη ερώτηση θα μπορούσε να είναι : “Θέλετε να φύγετε από την ΕΕ μετά από μια συμφωνία με τις Βρυξέλλες ή να φύγετε χωρίς συμφωνία;” . Αλλά οι περισσότεροι υποστηρικτές του δεύτερου δημοψηφίσματος ουσιαστικά αναζητούν τρόπους για να μπλοκάρουν το Brexit, δηλ. την αποχώρηση. Ο βουλευτής Τζάστιν Γκρίνινγκ (Justine Greening) έχει προτείνει σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα οι ψηφοφόροι να έχουν τρεις επιλογές – No Deal, Deal, No Brexit – Απόσυρση με ή χωρίς συμφωνία , ή παραμονή της χώρας στην ΕΕ. Άλλοι βουλευτές προτιμούν ένα μοντέλο διαδοχικών γύρων, όπως αυτό που χρησιμοποιήθηκε στο Newfoundland το 1948 και εν ολίγοις δεν υπάρχει ομοφωνία για το βασικό ερώτημα αν αποφασισθεί και πάλι η προσφυγή στις κάλπες για τις σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ.
Αυτοί που υποστηρίζουν το δεύτερο δημοψήφισμα τείνουν να υποθέτουν ότι θα το κερδίσουν. Αλλά δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγύηση ότι αυτό θα συμβεί. Παρά τη σχεδόν τριετή δημόσια συζήτηση για την -” Ημέρα της Αλήθειας” (29 Μαρτίου) – για το εάν δηλ. η χώρα θα πρέπει να φύγει ή να παραμείνει , λίγοι άνθρωποι έχουν αλλάξει πραγματικά γνώμη, εκτιμά ο Χένρι Νιούμαν. Παρόλο που η κ. Mέι πιστεύεται ευρέως ότι – “τα έκανε χάλια” – στις διαπραγματεύσεις για το Brexit, στη Βρετανία υπάρχει ελάχιστη πραγματική αγάπη για τις Βρυξέλλες. Εξάλλου σε ένα δεύτερο δημοψήφισμα, είναι βέβαιο ότι η πλευρά των Brexiteers θα έχει στη φαρέτρα της νέα πυρομαχικά. Μπορεί πολύ εύκολα π.χ. να υπάρξει ένα πόστερ που να παρουσιάζει τον πρώην πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ να είναι επικεφαλής μιας ελίτ που αρνείται να ακούσει τους ψηφοφόρους , καταλήγει ο πρόεδρος της οργάνωσης Open Europe.
Βύρων Καρύδης
